Энергетикадаы энергия немдеуді негізгі баыттары

Энергияны немдеу – отын-энергетикалы ресурстарды тиімді (тымды) пайдалануа (жне немді жмсауа) баытталан ыты, йымдастырушылы, ылыми, ндірістік, техникалы жне экономикалы шараларды жзеге асыру жне шаруашылы айналыма энергияны жааратын кздерін тарту (анытау кздері (аздаан згерістермен). Энергияны немдеу – табии ресурстарды сатау бойынша маызды міндет.

азіргі кезде трмысты энергияны немдеу (ТЭ), сондай-а, ТЭ саласындаы энергияны немдеу маызды мселе болып табылады. Оны жзеге асыруа кедергі келтіретіндер: ресурстарды жекелеген трлеріне (электроэнергия, газ) трындар шін тарифтерді суін тежеу, ТЭ ксіпорындарында энергияны немдейтын бадарламаны жзеге асыру аржысыны жотыы, сондай-а энергияны немдейтін баралы трмысты мдениетіні болмауы [16,17,37].

Сондай-а, АК энергияны немдеуді амтамасыз ету де зекті болып табылады.

Энергияны немдеу шараларынан келетін тиімділікті бірнеше топа блуге болады:

– ттынушыларды алатын экономикалы тиімділіктері (алатын энергоресурстарды нын тмендету);

–бсекелестік абілетін арттыру тиімділігі (ндірілетін німні бірлігіне энергоресурстарды ттынуды тмендету, соны пайдаланан кездегі ндірілетін німні энерготиімділігі);

– электрлік, жылу, газ желілері шін тиімділіктер (лкен жктемелерді азайту, желіні кеейтуге жмсалатын инвестицияларды минималдау);

–экологиялы тиімділіктер;

–байланысан тиімділіктер (энергияны немдеу мселесіне назар аудару жйені жалпы тиімділігі мселесіне баса назар аудартуа кеп соады – технологиялар, йымдастыру, ндірістегі логистика, зара арым-атынас жйелері, тлемдер мен ТЭ жауапкершілік, азаматтарды й бюджетіне кзарасы).

ткізілген зерттеулер нтижесінде, ттынатын энергия млшерін немдеу есебінен ана 40% ысартуа болатыны аныталды, яни азастанда ттынылатын энергияны жартысы дерлік «далаа» кетіп жатыр. Бізді еліміздегі энергияны немдеу леуетін масштабы бойынша экспортталатын барлы мнай німдеріні клемімен салыстыруа болады .

Энерготиімділікті тмендігі, ондырыларды ПК тмендігі, кемуі отын –энергетикалы кешенні зінде орын алып жатады, жабдытарды тозуы себебінен - нерксіпте, ТЭ секторына барлы шыынны штен бірі келеді. Сондай-а, ТЭ энергия шыыныны айтарлытай клемі ттынушыларды энергияны елемеушілігі салдарынан орын алуда. имараттарды терезелері мен есіктері арылы 70% жылу шыыны орын алады. Сондай-а, жылу жылытылмаан терезелер арылы да жойылады.

Адамны табиата серін азайтуды айтарлытай тсілдеріні бірі энергияны пайдалану тиімділігін арттыру болып табылады. Шын мнісінде, е алдымен отынны азып алынатын (мнай, газ, кмір) кздеріне негізделген азіргі энергетика, оршаан ортаа айтарлытай серін тигізеді. Энергоресурстарды ндіру, деу жне тасымалдаудан бастап, жылу жне электр энергиясын алу шін соларды жаумен аяталатын рекеттерді барлыы – планетаны экологиялы балансына теріс серін тигізеді. Аыр соында, дл сол "азып алынатын" энергетика парникті газдар концентрациясыны артуымен байланысты климат згеруіні бірден-бір себепшісі болып табылады. Яни, экономиканы энерготиімділігін арттыру мселесі азір барлы елдер шін аса зекті таырып болып отыр, тіпті табии ресурстара бай азастан шін де [11,16,17,44].

Энергияны пайдалану тиімділігін арттырудаы негізгі рл азіргі заманы энергияны немдеуші технологиялара тиесілі. XX асырды 70-ші жылдарындаы энергетикалы дадарыстан кейін олар Батыс Еуропа экономикасыны дамуындаы басымдылыа солар ие болды, ал нарыты реформаны басталуынан кейін – бізді елімізді де амтыды. Жне оларды ендіру айын крінетін экологиялы пайдасымен оса, наты табыс та келеді – энергетикалы шыындармен байланысты шыындарды азайтады.

Энергияны немдеу азір ндіріс немесе сервис саласында жмыс істейтін кезкелген саясатты басым баыттарыны бірі болып отыр. Мамандарды деректері бойынша, Ресейдегі німні зіндік нындаы энергия шыыныны лесі 30-40% жетеді екен, бл батыс еуропалы елдердікіне араанда біршама жоары. Мндай жадайды негізгі себептеріні бірі ескірген энергияны шыын ететін технологиялар, жабдытар мен приборлар болып табылады. Осындай шыындарды азайту бизнесті бсекеге абілеттілігін арттыратыны айын.

Еуропалы сарапшыларды деректері бойынша, нерксіпте жыл сайын орташа озалтыш ттынатын электр энергиясыны ны оны нынан 5 есеге артып тседі екен. Осыан орай, электржетектерді олданатын жабдытарды отайландыруды ажеттілігі даусыз.

Энергияны немдеу режимі уаытты бір тменгі жктемемен жмыс істейтін механизмдер шін зекті сіресе конвейерлер, сорылар, желдеткіштер жне т.б. Электр энергиясы шыынын азайтумен атар, электржетектерді олданудан келетін экономикалы тиімділікке электротехникалы жне механикалы жабдытарды жмыс ресурсын арттыру арылы ол жеткізіледі, бл осымша артышылы болып табылады. Осындай энергияны жинатайтын электржетектер мен автоматтандыру ралдарын нерксіптік ксіпорындарды кбісінде жне ТКШ саласында да енгізуге болады: лифтер мен желдеткіш ондырылардан бастап.

Электр энергиясын тымды пайдалануды баса да жолдары бар жне тек ана ндірісте емес, трмыста да. Энергияны немдеу эффектісі жары ажет кезде автоматты трде осылуына негізделген. Кндіз, жары дегейі жоары болатын кезде, жары сніп трады.

Сйтіп, энергияны жинатайтын технологиялар бірнеше міндеттерді бірден шешуге: энергоресурстарды айтарлытай блігін немдеуге, отанды ТЭ иындытарын шешуге, ндіріс тиімділігін арттыруа жне осы мааламызды бастаандай, оршаан ортаа тсетін салматы азайтуа ммкіндік береді. Сондытан, оларды ке клемде енгізу бл уаытты еншісіндегі ана дние емес: табиатпен есеп айырысуымыза тура келетін ст жетті.