Уаыта, кеістікке, тланы айналасына атысты ылмысты іс жргізу заыны рекеті

ылмысты іс жргізу процесіні айнар кзі (бастамасы) азастан Республикасы кылмысты іс жргізу кодексіні 1-бабында айындалан. Онда азастан Республикасы аумаына ылмысты сот ісін жргізу тртібі азакстан Республи-касыны Конституциясымен, конституциялы зандарымен, азастан Республикасыны Конституциясына жне халыаралы ыты жалпы жрт таныан принциптері мен нормаларына негізделген азастан Республикасыны ылмысты іс жргізу кодексімен айындалады деп крсетілген.

ылмысты іс жргізу ыыны негізгі айнар кзі зады кші бар ылмысты іс жргізу кодексі болып табылады. ылмысты іс жргізу занамаларына мынадай нормативтік актілерді жиынтыы енеді:

— азастан Республикасы Конституциясы (онда ылмысты ы негіздері, яни адам мен азаматты бостандыы мен ыы, жеке тлалы ол спаушылы, кінсіздік презумпциясы, т.б. белгіленген).

— азастан Республикасы ылмысты іс жргізу кодексі; Конституциялы занды кші бар азастан Республикасы

Президентіні Жарлыы:

— азастан Республикасындаы сот пен сот мртебесі туралы;

— азастан Республикасыны прокуратурасы;

— азакстан Республикасыны ішкі істер органдары туралы;

— Жедел іздестіру ызметі туралы;

— Адвокат ызметі туралы, т.б.

азастан Республикасы Жоары Сот пленумыны аулысы ылмысты іс жргізу кыыны негіздеріне жатпайды, бл аулы оны нормаларына сот талылауын береді.

ылмысты іс жргізу ыыны негіздеріне сондай-а заа туелді нормативтік ыты актілер де, ведомстволык, нормативтік актілер де (Р Бас прокурорыны бйрытары, ділет министрлігіні нормативтік актілері, Ішкі істер министріні бйрытары, т.б.) жатпайды. Олар кылмысты іс жргізу нормаларыны таратылуы мен орындалуы трысынан колданылады.

ылмысты іс жргізу кодексі — бл ылмысты іс жргізу ыыны жйеленген негізі, ол 1997 жылды 13 желтосанында абылданып, 1998 жылды 1 атарында кшіне енді. Негізінен Кодекс Адам мен азамат кыы Декларациясыны идеясын танытады жне ылмысты процеске атысатын тлаларды занды мддесі мен ыын орауа баытталады. Ол жалпы жне Ерекше блімдерден трады.

Жалпы блім 5 блімнен (1—5), 21 тараудан жне 176 баптан трады. Ерекше блімде 8 блім (6—13), 40 тарау, 400 бап (177— 577) енеді.

Ескерте кету керек, 2007 жыдды 1 катарында ылмысты іс жргізу кодексіне «Алкабилерді атысуымен істер бойынша іс жргізу» деп аталатын, 57—62 тараулардан, 542—577-баптардан тратын жаа 13-блім енгізілді.

Бірінші блім жалпы (негізгі ) ережелерді сипаттайды, екінші блім ылмысты, іске атысушы субъектілер мен оларды ытары мен міндеттерін, процесс субъектісі ымын айындайды, шінші блім дледемелер мен длелдеу ымдарын, тртінші блім іс жргізулік мжбрлеу шаралары мен тртібін анытайды, бесінші блімде ылмысты процестегі мліктік мселелерді шешу ережелері белгіленген.

ылмысты іс жргізу кодексіні Ерекше блімі алтыншы блімнен басталады, онда ылмысты іс бойынша сота дейінгі іс жргізу ережелері реттелініп берілген, жетінші блімде бірінші сатыдаы сотта іс жргізу рекеттері крсетілген, сегізінші блім сотты занды кшіне енбеген кімдері мен аулыларын айта арау мселелерін шешеді, тоызыншы блімде сот шешімдерін орындау мселелері арастырылады.

Оныншы блім сотты занды кшіне енген шешімдерін айта арау жнінде іс жргізу тртібі туралы тсінік береді, он бірінші белімде ылмысты істерді жекелеген санаттары бойынша іс жргізуді ерекшеліктері (кмелетке толмаандарды, артышылытары мен ылмысты ізге тсуден иммунитеттері бар адамдарды, яни азастан Республикасы Парламенті депутаттары, соттар, дипломаттар, т.б.) берілген. Он екінші блім ессіз кйдегі адамдара медициналы сипаттаы мжбрлеу шараларын колдану туралы істер бойынша сот ісін жргізу тртібін жне шет мемлекеттерді ылмысты істер бойынша зыретті мекемелермен, лауазымды адамдармен зара іс-имылыны тртібін анытауа арналан. Соында жаадан енген он шінші блім алабилерді атысуымен іс жргізу тртібін крсетеді.