Таырып. ылмысты іс жргізушілік мжбрлеу институты. 3 страница

Егер ауданды немесе оан теестірілген сотты амауа алуа санкция беруден бас тарту туралы аулысыны кші жойылан болса айыпталушыны, сезіктіні амауа алуа санкция беру туралы мселені облысты немесе оан теестірілген сотты арауы Р ІЖК-ні 110-бабында кзделген тртіппен жзеге асырылады.

Сот отырысы барысында айыпталушыны, сезіктіні амауа алуа санкция беру туралы немесе одан бас тарту туралы мселе аралса хаттама жргізіледі.

Ескерте кету керек, сот ттындау шарасын тадау туралы тінішті сот отырысында арайды. Осыан орай бірінші болып тінішті озаан прокурор немесе тергеуші (анытаушы) сйлейді. Содан со баса келген адамдар тыдалады, айыпталушыа атысты амауа алу шарасын тадау туралы етінішті дйектейтін материалдар жариялануы тиіс. ораушы жа амауа алу шарасын жока шыаратын, тойтаратын з материалдарын сынуа ылы.

тінішті арау нтижесінде судья ужделген ш аулыны бірін шыарады: амауа алу шарасын тадау; тінішті анааттандыруды абылдамау туралы, стау мерзімін зарту туралы (Р ІЖК 322-бап).

Блтартпау шараларын тадау туралы сот шешіміне карсы апелляциялы жне адаалау тртібімен шаымдануа болады. Егер бл шешімді судья бірінші сатыдаы сотта абылдаса, онда шаым апелляциялы тртіппен беріледі.

Оны ораушысы жне зады кілі зіні тініші бойынша аулы кшірмесін алуа ылы. Сот шешіміні кшірмесі жергілікті жердегі амауа алу бастыына да жіберіледі.

Сот аулысыны тез арада орындалуы талап етіледі, яни айыпталушы егер ол бан дейін сталан болса, амаудан босатылмайды немесе сот залында амауа алады.

амауа алу орны(Р ІЖК 152-бап). амауа алу орны туралы, сондай-а амауа алу орныны ауысуы, згеруі туралы ылмысты процесті жргізуші орган тез арада хабарлайды: айыпталушыны туыстарына, скери блім командованиесіне, сол мемлекетті елшілігіне, кілдігіне, айыпталушыны ораушысына. Р ІЖК 138-бабындаы талаптара хабарлау мерзімі 12 сааттан аспауы керек.

Егер амауа алынан адамны асырауында адамы болса жне млкі араусыз алса, онда тергеуші, анытаушы немесе прокурор арауына алу, аморлы ету шараларын абылдауа міндетті жне ол туралы айыпталушыа хабарлауа міндетті (Р ІЖК 155-бап).

амауа алу орнына мыналар жатады: азастан Республикасыны ділет министрлігі мен К-ні ылмысты-атарушы жйесіні тергеу изоляторы; ОВД жне шекарашылы скерді уаытша стау изоляторы; бас бостандыына айыру тріндегі жазаны теу мекемелері; гауптвахта, т.б. Айыпталушыны амауа алу шарттары мен тртібі кінсіз адам ретіндегі мртебесіне сйкес болуы тиіс. амауа алу блтартпау шаралары масатына енбейтін аралау, жазалау, осымша бостандыын айыру сипатындаы жргізілмеуі керек. Бл шара айыпталушыа ол тергеу органдарыны ісін тезірек жабу шін кінсін мойнына алу сияты ыпалдар шін колданылуа тиісті емес. амауа алу шарасыны шарты айыпталушыны мірі мен денсаулыына ауіп тндірмейтін болуы тиіс жне адамзата тн емес атады пен кемсіту сияты атынастар болмауы тиіс.

амауа алуды мерзімдері, оларды зарту тртібі(РКІЖК 153-бап). Бл адамны бас бостандыын максимальді шектейтін арнайы мерзім кінсіз деген кім шыана дейін есептеледі. ылмысты іс жргізу заы тек амауа алу мерзімін тікелей реттейді, біра алда аталандай, осыан сас шара, яни йде амауа алу шарасына атысты мерзімдер реттеуді талап етеді.

Алдын ала амауа алу мерзімі анытауды жалпы ережелері кінсіздік презумпциясына сйенеді. Блтартпау шарасы айыпталушыа ылмысты жаза таайындаудан арты ата бола аламайды. Жазаны сот белгілейді жне бл жаза андай ылмыс шін таайындалатыны, андай мерзімге созылатыны сота ана байланысты болады. Сотталушыны мддесіне атысты шешу кмндарын ойластыра отырып, сотты кім шыаруына дейін оан ылмысты зада крсетілген минимальді жазаларды айсысы таайындалатыны теориялы трде аныталына бастайды. Бны зі блтартпау шарасы ретінде сот таайындаан амауа алу шарасыны уакытша шегі бас бостандыына айыру шарасын арастыратын ылмысты за санкциясыны тменгі шегі деп саналуы тиіс. азастан Республикасыны ылмысты ытары бойынша бас бостандыынан айыру мерзіміні тменгі шегі алты ай деп танылады. амауа алу мерзімі сота дейінгі ндірісте арнайы белгіленеді.

Алдымен сота дейінгі ндірісте блтартапау шарасы ретіндегі амауа алу мерзімі мен сот тергеуіндегі ттындау мерзімін арастырайы. Оларды алдын ала тергеу жне анытау мерзімінен ажырата білу керек. Ескерте кетейік, амауа алу мерзімі мен алдын ала тергеу мерзімі уаытты ту сипатына арай бір-біріне сйкес келуі ммкін. Алдын ала тергеу сатысындаы амауа алуды бастапы мерзімі, ерекше жадайларды есептемегенде, екі айдан аспауа тиіс.

Тергеуді екі айа дейінгі мерзімде аятау ммкін болмаан жадайда жне блтартпау шарасын згерту немесе оны кшін жою шін негіздер болмаан кезде бл мерзімді тергеушіні ауданды (алалы) прокурормен жне оан теестірілген зге де прокурорлармен келісілген длелді тініші бойынша ауданды жне оан теестірілген сотты судьясы — ш айа дейін, ал тергеушіні облыс прокурорымен жне оан теестірілген прокурорлармен жне оларды орынбасарларымен келісілген длелді тініші бойынша ауданды жне оан теестірілген сотты судьясы — алты айа дейін зарту ммкін.

Сондай-а, амауа алуды алты айдан астам мерзімге зартуды тек істі ерекше крделілігіне орай тергеу блімі бастыыны облыс прокурорымен жне оан теестірілген прокурорлармен келісілген длелді тініші бойынша ауданды жне оан теестірілген сотты судьясы — тоыз айа дейін жзеге асыруы ммкін.

Кейбір ерекше жадайларда, амауа алуды тоыз айдан астам мерзімге артуа ауыр немесе аса ауыр ылмыстар жасааны шін айыпталушы адамдара атысты тергеу блімі бастыыны облыс прокурорымен жне оан теестірілген прокурорлармен келісілген длелді тініші бойынша ауданды жне оан теестірілген сот судьясыны он екі айа дейін зартуына жол беріледі. амауа алуды тоыз айдан астам мерзімге зарту туралы мселе облыс прокуратурасыны жне оан теестірілген прокуратураны аласында алдын ал аралады.

Атап крсету ажет, амауа алу мерзімін бдан рі зартуа жол берілмейді, амауа алынан айыпталушы дереу босатылуа тиіс. амауа алу мерзімі айыпталушыа айып таылан ылмысты жасаандыы шін ылмысты зада кзделген бас бостандыынан айыруды е жоары мерзімінен аспауа тиіс.

амауа алуды мерзімдерін зарту тртібі(Р КІЖК 153-бап, 6-тарма). амауа алу мерзімін ш айа дейін зарту туралы тініш ауданды (алалы) прокурора жне оан теестірілген зге де прокурорлара амауа алу мерзімі аяталана дейін он туліктен кешіктірілмей келісім беру шін табыс етіледі жне прокурор тініш келіп тскен кезден бастап ш туліктен аспайтын мерзімде арайды.

амауа алуды уш айдан астам мерзімге зарту туралы тініш келісім беру шін прокурора амауа алу мерзімі аяталана дейін он бес туліктен кешіктірілмей табыс етіледі жне прокурор ол келіп тскен кезден бастап бес туліктен аспайтын мерзімде арайды.

амауа алу мерзімін зарту туралы тінішті арап, прокурор келісімін білдіреді жне оны амауа алу мерзімін зартуды негізділігін длелдейтін ылмысты істі материалдарымен бірге тиісті сота кідіріссіз жолдайды не тінішке жазбаша арар жазып, келісім беруден длелді трде бас тартады. Атап крсету ажет, прокурор амауа алу мерзімін зарту туралы тінішті олдамаан жадайда айыпталушы амауа алу мерзімі аяталаннан кейін дереу босатылуа тиіс.

амауа алу мерзімін сотта арау. Зада крсетілген мерзім бойынша, яни екі ай ішінде тергеуді аятау ммкін болмаан жадайда істі ерекше крделі, ауыр екеніне негіз болатыны тсініледі (бірнеше істі бір тергеу ісіне бірігуі, бірнеше айыпталушы атысан саны кп эпизодтарды тергеу, кптеген кулардан, жбірленушілерден жауап алу, сараптамаларды трлі орытындысы болуы, сот-бухгалтерлік ревизияны зерттеу т.б.)

Ттындау мерзімін зарту туралы тінішті озайтын баса да жадайларды болуы зада жне сот тжірибесіде арастырылмаан (мысалы, отпуск, тергеушіні науастануы, оны жмыс басты болуы).

За бойынша амауа алу мерзімін ш айа дейін зарту туралы тініш сота — амауа алу мерзімі аяталана дейін жеті туліктен кешіктірілмей, амауа алуды ш айдан астам мерзімге зарту туралы тініш он туліктен кешіктірілмей табыс етіледі.

Атап крсету ажет, амауа алу мерзімін зарту туралы тініш судьяны жеке-дара арауына жатады. Сот отырысына міндетті трде прокурор атысады. Отырыса айыпталушыны ораушысы, зады кілі, жбірленуші, оны зады кілі жне кілі де атыса алады, оларды шаымды, наразылыты арау уаыты туралы уаытылы хабарланан кезде келмей алуы оларды сотта арауа кедергі келтірмейді.

Судья отырысты басында андай тінішті аралуа жататынын хабарлайды, келген адамдара оларды ытары мен міндеттерін тсіндіреді, содан кейін енгізілген тініш бойынша амауа алу тріндегі блтартпау шарасын калдыру ажеттігіне атысты тараптарды длелдемелерін тыдай келіп, мынадай шешім шыаруа тиіс:

1) айыпталушыны амауа алу мерзімін зарту туралы тінішті анааттандыру туралы;

2) айыпталушыны амауа алу мерзімін зарту туралы тінішті канааттандырудан бас тарту жне блтартпау шарасыны кшін жою немесе ата еместеуіне згерту жне айыпталушыны кзетпен стаудан босату туралы аулыларды бірін шыарады.

амауа алу мерзімін зарту туралы тінішті ауданды жне оан теестірілген сотты судьясы тініш келіп тскен кннен бастап уш туліктен аспайтын мерзімде арауа тиіс.

Кзетпен стау орны кімшілігіні басшысы айыпталушыны амауа алу мерзімі аяталана дейін жиырма трт сааттан кешіктірмей ылмысты іс жргізуінде жатан органа немесе адама, сондай-а прокурора ол туралы хабарлауа міндетті. Егер блтартпау шарасы ретінде замен белгіленген амауа алу мерзімі аяталаннан кейін айыпталушыны босату туралы не блтартпау шарасы ретінде оны амауа алу мерзімін зарту туралы тиісті шешім келіп тспесе, кзетпен стау орны кімшілігіні басшысы оны зіні аулысымен босатып, оны кшірмесін жиырма трт сагатты ішінде ылмысты іс жргізуінде жатан органа немесе адама жне прокурора жібереді.

Атап крсету ажет. Кзетпен стау орны кімшілігіні басшысы жоарыда айтылан талаптарын орындамаан кезде, ол замен белгіленген жауаптылыа тартылады.

амауа алу мерзімін есептеу. Айыпталушы, сезікті кзетпен стауа алынан кезден бастап (стау туралы аулы немесе хаттама толтырыланнан бастап) прокурор істі сота жібергенге дейін есептеледі. Адамды сезікті ретінде стау уаыты, сотты шешімі бойынша йде амауда стау жне психиатриялы немесе зге де медициналы мекемеде мжбрлі трде болу уаыты амауа алу мерзіміне есептеледі. Сондай-а айыпталушыны (сотталушыны) амауа алу мерзіміне мынадай шараларды кнтізбелік уаыты есептеледі: алдын ала тергеу сатысындаы амауа алу мерзімінде кдікті сталан адам ретінде келген барлы уаыты оса есептеледі. Айыпталушыны, оны ораушысыны, сондай-а прокурорды айыптау орытындысымен келіп тскен, Р ІЖК-ні 282-бабына сйкес ылмысты істі материалдарымен танысу он тулік уаыты, амауа алу мерзімін есептеу кезінде ескерілмейді.

Айыпталушыны, сезіктіні на сол бір іс бойынша, сондай-а онымен біріктірілген немесе одан блектелген ылмысты іс бойынша айта амауа алу жадайында амауа алу мерзімі кзетпен стауда ткізілген уаыт ескеріле отырып есептеледі.

Сот ндірісі сатысында амауа алу мерзімі туралы мселені тереінен зерттеу керек. Бл мерзім арнайы реттеледі жне сота іс келіп тскен сттен бастап немесе блтаршау шарасын сот тадаан сттен бастап есептеліп алты ай ішінде жргізіледі. Жалпы ережелер бойынша сотталушыны амауа алу мерзімі сталан немесе ттындалан сттен бастап оны босатылан кніне дейін немесе кім шыарылан жне оны зады кшіне енгеніне дейін есептеледі.

За сотталушыны кім шыарыланнан кейінгі, апелляциялы тртіппен істі арау жне оны орындалуына дейінгі амауа алу мерзімін шектемейді, ал ерекше жадайларда адаалау инстанциясында кімді айта арауа дейінгі мерзім шектелмейді.

Сота дейінгі, сондай-а сот ндірісіндегі амауа алу мерзімін зарту туралы сотты шешіміне арсы апелляциялы жне адаалау тртібімен шаымдануа болады.

Іздестірілудегі адамды шет мемлекет азастан Республикасына берген жадайда амауа алу мерзімі ол азастан Республикасыны аумаына келген кннен бастап есептеледі. Бл ретте адамды шет мемлекетті аумаында экстрадициялык амауа алу тртібімен кзетпен стау уаыты оны берген жадайда жаза таайындау кезінде жалпы кзетпен стау мерзіміне есептеледі.

Осы бапта белгіленген айыпталушыны амауа алу мерзімін есептеу мен зартуды тртібі адаалау сатысында іс жргізудін нтижесінде немесе бас бостандыынан айыру трінде жазасын теп жатан адама атысты жаадан ашылан мн-жайлар бойынша кімні кшін жою жне сотты амауа алу тріндегі блтартпау шарасын олдана отырып, істі жаа тергеуге жіберуі кезінде де олданылады.

Сот айыпталушыны амауа алуды шекті мерзімі аяталмаан, ал блтартапау шарасын згерту шін негіз жо істі осымша тергеу шін айтаран кезде сол сот сотты шешімі зады кшіне енген кннен бастап бір айды шегінде амауа алу мерзімін зартады.

Айыпталушы айтадан амауа алынан жадайда амауа алу мерзімі осы іс бойынша алдыы амауда болан уаытын ескере отырып есептейді. Сотты істі осымша тергеу шін айтаран жадайында айыпталушыны амауа алыну мерзімі жалпы негіздемелерге сай белгіленеді. Сондай-а бл мселе ылмысты істі апелляциялы сатыдан бірінші сатыдаы сота айтару кезінде де аралады.

Блтартпау шарасыны кшін жою немесе оны згерту(Р ІЖК 154-бап). Айыпталушы анытаудан, алдын ала тергеуден немесе соттан жасырынады, не істі объективті талдауа бгет жасайды, немесе ылмысты рекетті жаластырады деп ойлауа жеткілікті негіздер болан кезде, сондай-а кімні орындалуын амтамасыз ету шін ылмысты процесті жіргізуші орган з кілеттігі шегінде ол адама Р КІЖК 139-140-баптарында крсетілген блтартпау шарасыны бірін олданады.

Кзделген блтартпау шарасын тадау шін жоарыда аталан мн-жайлармен атар, таылан айыптауды ауырлыы айыпталушыны жеке басы, оны жас млшері, денсаулы жадайы, отбасы жадайы, немен шылданатындыы, мліктік жай-кйі, траты тратын жеріні бар жоы жне баса мн-жайлар ескерілуге тиіс (Р КІЖК 141-бап).

Блтартапау шарасы айыпталушыа ажеттілік болмаан кезде кшін жояды немесе жоарыда крсетілген негіздер згерген жадайда нерлым ата немесе жеіл шараа згертіледі.

Блтартпау шарасыны кшін жою немесе оны згерту ылмысты процесті жргізетін органны длелді аулысы бойынша жргізіледі.

Атап кету ажет, прокурор санкция берген, олданан, ылмысты іс бойынша сота дейінгі іс жргізу барысында оны нсауы бойынша тадалан блтартапау шарасы тек прокурорды келісімімен кшін жоюы немесе згертілуі ммкін.

ылмысты удалау органыны блтартпау шарасын згерту немесе оны кшін жою туралы аулысына шаымдану, наразылы білдіру осы Р ІЖК-ні 103-109-баптарында кзделген тртіппен жргізіледі.

Айыпталушыа, сезіктіге сотты санкциясы бойынша олданылан амауа алу, йде амауда стау тріндегі блтартпау шарасыны кшін жою немесе оны згерту, ылмысты удалау органыны прокурор олдаан длелді аулысыны негізінде сотты санкциясымен жргізіледі. Блтартпау шарасыны кшін жою немесе оны згерту туралы аулы ылмысты істі материалдары сота келіп тскен кезден бастап сот отырысына прокурорды атысуымен алты саатты ішінде судьяны жеке-дара арауына жатады. ажет болан жадайда судья сот отырысына айыпталушыны, сезіктіні, оларды ораушысыны, зады кіліні, жбірленушіні, оны зады кіліні, кіліні атысуын амтамасыз етеді.

Айыпталушыа, сезіктіге атысты ылмысты удалау атап алу негіздері бойынша сота дейінгі іс жргізу сатысында тотатылан кезде амауа алу немесе йде амауда стау тріндегі блтартпау шарасыны кшін жоюды тергеуші, анытау органы прокурорды келісімімен дереу жргізеді.

амауа алу немесе йде амауда стау тріндегі блтартпау шарасын олдануа берілген санкцияны кшін жою немесе кшін жоюдан бас тарту туралы сотты аулысына шаымдану, наразылы білдіру Р ІЖК-ні 110-бабында крсетілген.

Айыпталушыны, сезіктіні амауа алу тріндегі блтартпау шарасына санкция беру немесе амауа алу мерзімін зарту туралы, амауа алуа санкция беруден бас тарту немесе амауа алу мерзімін зартудан бас тарту туралы сот аулысына шаымдану, наразылы білдіру (Р ІЖК 110-бап).

Айыпталушы, сезікті, оларды ораушысы, зады кілі, жбірленуші, оны зады кілі, кілі амауа алу тріндегі блтартпау шарасына санкция беру немесе амауа алу мерзімін зарту туралы, амауа алуа санкция беруден бас тарту немесе амауа алу мерзімін зартудан бас тарту туралы сот аулысына судьясы аулы шыаран сот арылы облысты немесе оан теестірілген сота оны жарияланан кезінен бастап ш тулік ішінде шаымдануа, ал прокурор наразылы білдіруге ылы. Шаым беру немесе наразылы келтіру, Р ІЖК 154-бабы-ны алтыншы блігінде кзделген жадайларды оспаанда, амауа алу тріндегі блтартпау шарасына санкция беру туралы сот аулысыны орындалуын тотатпайды жне адамды кзетпен стаудан босатуа кеп сопайды. Сотты аулысына шаымдануа, наразылы білдіруге белгіленген мерзім ткеннен кейін шаымы, наразылыы бар іс бл туралы айыпталушыа, сезіктіге, оларды ораушысына, зады кіліне, жбірленушіге, оны занды кіліне, кіліне жне прокурора хабар беріле отырып, облысты немесе оан теестірілген сота кідіріссіз жіберіледі.

Облысты немесе оан теестірілген сотты судьясы ылмыстык іс сота келіп тскен кезден бастап ш туліктен кешіктірмей, айыпталушыа, сезіктіге амауа алу тріндегі блтартпау шарасын олдануа санкция беру немесе амауа алу мерзімін зарту туралы, айыпталушыны, сезіктіні амауа алуа санкция беруден бас тарту немесе амауа алу мерзімін зартудан бас тарту туралы сот аулысыны задылыын жне негізділігін тексеруді жзеге асырады.

Сот отырысына прокурор жне айыпталушыны, сезіктіні ораушысы атысады. Отырыса айыпталушы, сезікті, айыпталушыны, сезіктіні зады кілі, жбірленуші, оны занды кілі жне кілі де атыса алады, шаымны, наразылыты аралатын уаыты туралы уатылы хабарланан кезде оларды келмей калуы сотты шаымды, наразылыты арауына кедергі келтірмейді.

Сот тараптарды длелдемелерін тыдап, ылмысты істі материалдарын арай келіп, мынадай:

1) ауданды немесе оан теестірілген сотты аулысын згеріссіз алдыру туралы;

2) ауданды немесе оан теестірілген сотты амауа алу тріндегі блтартаау шарасына берген санкциясыны кшін жоя отырып, оны аулысыны кшін жою туралы;

3) ауданды немесе оан теестірілген сотты аулысыны кшін жою туралы жне айыпталушыа, сезіктіге атысты амауа алу тріндегі блтартпау шарасына санкция беру туралы;

4) ауданды немесе оан теестірілген сотты аулысыны кшін жою жне айыпталушыны амауа алу мерзімін зартудан бас тарту не зарту туралы длелді аулыларды бірін шыарады.

Сот аулысыны кшірмесі амауа алу тріндегі блтартпау шарасына санкция беру туралы тінішпен іс озаан ылмысты удалау органына, сондай-а прокурора, айыпталушыа, сезіктіге, ораушыа, айыпталушыны, сезіктіні зады кіліне жне кіліне, жбірленушіге, оны занды кіліне жне кіліне, адамды кзетпен стау орныны кімшілігіне жіберіледі жне дереу орындалуа тиіс.

Р ІЖК 110-бапты бірінші блігінде аталан адамдарды жасаан шаымы немесе прокурорды білдірген наразылыы анааттандырылмай алан жадайда, амауа алу мерзіміні жаадан рбір зартылуы кезінде сол адамны немесе проку-рорды на сол іс бойынша, на сол негіздер бойынша жасаан шаымын, білдірген наразылыын айтадан аратуа ыы бар. айтадан жазылан шаым, білдірілген наразылы осы бапта кзделген тртіппен аралады.