Зерттеуді жмыс жоспары

Социологиялы зерттеу жоспарыны рылымды компоненттері бл оны кезедері жне трі мен формасы бойынша ртрлі ылыми зерттеулік жне йымдастыру техникалы процедуралар мен операциялар болып табылады. Бларды брі жоспарды 4 блогында рылымданады.

Бірінші блок. Зерттеуді инструментарий мен бадарламасы бекітіледі жне талыланады; алашы социологиялы апаратты жинау тобын растыру мен дайындау; сыналатын зерттеу жргізу; сыналатын зерттеу орытындылары бойынша бадарламаа тзетулер енгізу; инструментарийды кбейту; смета дайындау жне зерттеу шыынын есптеу.

Екінші блок. Зерттеуді жргізу, социологиялы апаратты жинатау. Срауды уаыты мен орны растырылады, социологиялы зерттеуді масаты мен міндеті жнінде срастырушылардан алдын ала срастыру.

шінші блок. Алашы апаратты ЭВМда деу дайындыымен байланысты операциялар жиынтыын амтиды.

Тртінші блок. делген нтижелерді талдау, тжірибелік сыныстарды растыру мен есеп дайындау.

Социологияны зерттеу дістері:

1) срау дісі. зара рекет сипаты бойынша, срау жазбалы (анкета) жне ауызша (интервью) болып ажыратылады. Жргізу орны бойынша срау: тратын жері, жмыс жері, почталы жне баспалы болып ажыратылады;

2) жаттарды анализдеу;

3) баылау дісі;

4) эксперттік баалау дісі;

5) социометрия дісі;

6) тжірибе дісі;

7) леуметтік ондырыларды лшеу.

азіргі уаытта баралы апарат ралдарын талдауда жаттарды талдауды бір трі контент-анализ ке олданылады.

Контент-анализ – бл жаттарды санды-сапалы талдауы, екі талдау бірлігін ажыратудан басталады: мазмнды жне санды.

Контент–анализ - бл алыптасан, сапалы жне есептік жаттарды талдауы, талдауды екі бірліктерін крсетуден басталады: маыналы, сапалы, жне есеп бірліктері.

Маыналы бірліктер: леуметтік идея, леуметтік таырып. Мтінде олар р трлі крсетіледі: сзбен, сз тіркесімен, сипаттаумен. «Стандартты» маыналы бірліктер:

Тсінік, жеке сзбен, термин немесе сз тіркесімен крсетіледі.

Таырып, маыналы абзац, мтінде крсетіледі. Таырып мтінде ерекше орын алады. йткені кез-келген мтін, маала болсын таырыпсыз болмайды.

Адам аттары, географиялы атаулар, ксіпорын атаулары.

Есеп бірліктері:

1) массалы коммуникацияда есеп бірліктері бет, абзац, белгі, мтіндегі мрлер бола алады;

2) мтіндегі белгіні пайда болуы - оны мазмндаы траты бір белгімен аныталады;

3) мтіндегі мазмнды сипаттау.

Мазмнды бірлік леуметтік ойды, леуметтік мазмнды таырыптан ра алады. Текст жне оны мазмны контент- анализде е басты. Зерттеуші текстін фактілермен, оиалармен байланысын анытайды.

Сонымен атар социометриялы зерттеуге кп кіл блінеді. Социометрия - (socins- жолдас, ызметтес, metrum- баылау) 19 асырды аяында социопсихолог Джекоб Мореноні зерттеуімен пайда болан термин.

Социометриялік тсіл - срау дісі. Социометрияны негізгі тсінігінде: тадау жатады - бір индивидті сынысы бойынша ызмет ету, яни баса индивидпен.

Теріс тадау – бір тланы баса тламен бірігуінен бас тартуын крсететін белгі.

Тмендеу - тадауды жо болуы.

леуметтік критерий - сра кезінде алыптасып, жасаптары арым-атынас рылысын белгілеуді крсетеді (топ мшесінен сіз кімді туан кнге шаырушы едііз? Топ мшесінен кімді туан кнге шаырмаушы едііз?).

леуметтік критерийларды трлері:

1) ндірістік;

2) ндірістік емес;

3) болжамды - коллектив мшесі арасындаы арым-атынасты есептейді;

4) леуметтік критерий - оамды жмысты тадау.

Критерий сандары: топтаы адам саны аншалыты аз болса, критерий соншалыты аз болады. Топтаы арым-атынас, сонымен атар бір-бірін кп біліп таныса, онда критерий кп болады (7-8 критерийдан кп емес).

леуметтік срау жргізу кезінде рбір сра алынатын адама леуметтік карточка жне топ мшесіні тізімі (топтаы тізім нмері ) таратылады.

 

леуметтік карточка мынадай лгіде болады:

 

Критериялар	Тізімде крсетілген топ мшелеріні нмірін крсету керек.

 

Срауды нтижелері социоматрицаа енгізіледі.

1 кесте

Кім тадайды	Кім тадайды	Берілген тадау
				+	-	Барлыы
1 Иванов	*	-	+	+
2 Петров		*		+
3 Сидоров	+	-	*	+
4 Михайлов			+	+
5Тадау нтижелеріні саны.	+
-
6 Барлыы

 

зіндік тадау арастырылмайды, сондытан диагональа белгі ойылады.

Социоматрицаны мазмнын крсетуді бір тсілі кп трлі социограмма болып табылады. Бір ана арапайым – шебер социограмманы крсетейік. Мндай жадайда топ мшелеріні барлыы симметрия бойынша орналасады.

Келесі белгілер нтижелі болып табылады:

A. А - А топ мшесіні о тадауы;

B. А - А топ мшесіні теріс тадауы;

C. А ------------- В - зара о байланыс;

D. А-------------- В - зара теріс байланыс;

Социометриялы анализді жзеге асыру шін социометриялы сызыты ысарту жолдарын табу керек.

1 кестеде крсетілген социоматрица жеке, о жне теріс байланыстарды крсеткен кезде жеіл оылады (1 сурет)

 

 

 

а) Критерийді б) Критерий бойынша

тадаан кезінде о теріс жаын крсетеді.

жаын крсетеді.

 

Жеке блінген критерияа жауап беретін бл социометриялы индекс немесе коэффициент болып табылады. Оларды кп трі бар, біра екі негізгі трге блінеді. Бірінші трі – бл персональді социометриялы индекс. Олар жеке леуметтік психологиясына сер етеді.

Мысалы, оларды біреуі «леуметтік мртебе», бл топ мшесіні райсысына сер етеді. Олар мынадай формула бойынша шыарылады:

С_i= _i топ мшесінен алынан дауыс саны (тадау)/ N-1, N-топ саны.

О жне теріс мртебе бір мезгілде есептелінеді, жалпы социометриялы мртебе индивидіні растырушы блігі болып табылады.

С _i ⁺ = i / N-1, топтаы о тадауды крсеткен сандар

С _i ^- = i / N-1, топтаы теріс тадауды крсеткен сандар.

Екінші трі топ индексін сиппатайды.

Соларды бірі - зара индексі. Ол топты бірігуін лшейді. Е алдымен формула бойынша зара о байланыстарды саны крінеді.

G - зара о байланыстарды саны / N (N - 1).

1 кестеде крсетілген G крсеткіші 6/12 = 0,5 те. Бл топ арасындаы келісімдікті е жоары крсеткіші.