Ылмысты іс бойынша ндірісті жоа шыаратын мн-жайлар

Анытау, тергеу органдары, прокурор жне сот ылмыстык ізге тсуді болдырмайтын мн-жайлар аныталан кезден бастап ылмысты іс жргізу кодексіні 37-бабына сйкес ылмысты іс озаудан бас тартуы, ал озалан істі тотатуы тиіс. ылмысты істі озауа болмайтын ал озалан істі тотатылуы тиіс жадайлар:

1) ылмыс оиасыны болмауы. ылмыс оиасыны болмауы деп ылмыс ретінде арастырылып отыран жинаталан немесе сынылан материалдарда оама ауіпті ісрекетгі (рекетсіздікті) болмауы тсініледі;

2) рекетте ылмыс рамыны болмауы. Бл жадай мынадай кезде орын алады. Айталы белгілі окиа (іс-рекет немесе рекетсіздік) шынында да орын алан біра андайда болмасын ылмыс рамын жасайтын белгі жо. Мысалы, адамны іс-рекетіндегі кімшілік немесе жаымсыз рекет крініп- а тр. Немесе ол формальді трде ылмыс рамыны белгілеріне ие, алайда маыздылыыны тменділігіне сйкес оама ауіптілігін білдірмейді, сондытан ылмыс деп танылмайды жне де баса да біратар негіздемелері бар;

3) егер ол жасаан рекеті шін жаза олдануды жойса, ол раымшылы ету актісіні салдары. азакстан Республикасы Парламенті жариялаан раымшылы актісі ылмысты істі озаудан бас тартуа немесе тотатуа негіз болып табылады, егер онда ылмысты кодексіні кдікті не айыпты ылмысты іске тартылан баптар крсетілген болса;

4) мерзіміні ескеруіне байланысты. азастан Республикасы ылмысты кодексіні 69-бабында кзделгендей ылмысты іс озауа жатпайтын ал озаландары ысартуа кететін жадайларда мерзіміні ескіруіне байланысты тртіп бойынша айыпты адам ылмысты жауаптылытан босатылады;

5) жбірленушіні шаымыны болмауы. Жбірленуші ылмысты іс бойынша ауыр емес шыына шырап, ылмысты адам туралы шаым бермесе, яни жбірленушіні жеке іс бойынша шаымы болмаан жадайларда жзеге асырылады. Бл орайда атап туіміз керек, прокурор шаымы болмаса да з мддесін, ыын орауа дрменсіз немесе з кыын орау жнінде зге де абілетсіз адама туелді адамдара атысты ылмысты іс озауа ылы (КР ІЖК 32-бап 2-блігі);

6) жеке айыптаушыны — ылмысты іс жргізу кодексіні 33-бабыны 1-блігінде кзделген жадайларды оспаанда, осы бапты бірінші блігінде крсетілген ылмыстыр туралы істен бас тартуы. Жеке іс бойынша сот арыз абылдаан сттен бастап бл арызды берген адам ылмысты іс жргізу кодексіні 390-бабыны 5-блігіне сйкес жеке айыптаушы болып табылады. ылмыстык іс жеке айыптаушыны сотталушыны кінлаудан бас тарту жадайы сот шешімі бойынша тотатылады;

7) зі туралы белгілі бір айыптау бойынша сотты зады кшіне енген кімі не ылмысты ізге тсу ммкін еместігін белгілейтін сотты кшін жоймаан аулысы бар адама атысты. азакстан Республикасы Конституциясыны 3-бабына сйкес ешкім де айталап ылмысты жазаа тартыла алмайды. Бл жадайда сот кіміні біреуі белгіленген тртіп бойынша алынып тасталуы ажет.

8) Белгілі бір айыптау орытындысы бойынша ылмысты ізге тсу органыны ылмысты ізге тсуден бас тартуы туралы кшін жоймаан аулысы бар адама атысты. Негізі, бір ылмысты істі ндірісі бойынша айтадан ылмысты істі озауды ажет еместігіне байланысты ылмысты іс озаудан бас тарту трізді, бір жне сол іске байланысты бдан брын сот ісі боландытан айтадан іс козауды ажеттігі жо екендігінде.

9) ылмысты іс озау оан медициналы сипаттаы мжбрлеу шараларын олдану шін ажет жадайларды оспаанда ылмысты замен тыйым салынан рекетті есі кіресілі-шыасылы жадайда жасаан адама атысты. азастан Республикасы ылмысты кодексіні 16-бабына сйкес есі кіресілі- шыасылы жадайда ылмыс жасаан адам жауаптылыа тартылмайды.

Адамны есі кіресілі-шыасылы екендігі аныталан кезден бастап тергеуші ылмысты істі озаудан бас тартуа немесе озалан істі тотатуа ылы. Сонымен атар есі кіресілі-шыасылы дегейі зіні не баса адамдарды міріне немесе денсаулыына ауіпті болан не зіні не баса адамны млкіне зиян келтіретіндей болса, оан алдын ала тергеу барысында оан медициналы сипаттаы мжбрлеу шаралары олданылады.

Есі кіресілі-шыасылыа атысты алдын ала тергеу ндірісі оны ылмысты жауапкершілікке тарту масатында емес (арастылып отыран 37-бапты 9-тармаыны кшімен ылмысты жне баса жауаптылы алынып тасталады), оан сот шешімі негізінде психикалы науастыынан мжбрлеп емдеуді олдануды кздейді. Сот з шешімінде адамды есі кіресілі-шыасылы деп тани отырып, оны ылмысты жауаптылытан жне жазадан босатады.

10) рекет жасаан кезде заа сйкес ылмысты жауаптылы жктеу ммкін болатын жаса толмаан адама катысты. Жалпы тртіп бойынша адам 16 жаса толаннан бастап жазаа тартылады. ылмысты кодексті 15-бабыны 2-белігінде кзделгендей кейбір жеке ылмыстары шін жасы толмаан адам шін 14 жастан бастап жауаптылык басталады. Адамны 14 жаса толан кні ол туылан кннен кейінгі туліктен бастап есептеледі;

11) іс бойынша іс жргізу айтыс болан адамды атау немесе істі баса адамдара атысты тергеу шін ажет болан жадайларды оспаанда айтыс болан адама атысты. Кдіктіні, айыпталушыны немесе сотталушыны кайтыс болуы, ылмыс рамыны элементтеріні бірі ретіндегі субъектіні жо болу белгілері бойынша озалан істі тотатылуына негіз болып табылады.

Зада айтыс болан адама атысты істер немі тотатыла бермейтіндігі крсетілген. Ерекше жадайларда айтыс болан адамды атау ажеттігіне байланысты іс жаласа береді. Немесе баса адама атысты жаадан пайда болан мн-жайлара байланысты істі айтадан озайды (Р КІЖК 471-бап). Бл реттегі гіме ылмысты істі засыз озалып, негізсіз кім шыарыландыы туралы жне оны атау жніндегі мселе жайлы болып отыр.

ылмысты іс жргізу кодексіні 37-бабында кзделген негіздер бойынша ылмыс оиасыны болмауы длелденген немесе ылмыс рамыны болмауы трізді оны болмауы длелденбеген, осымша айатар жинауды барлы ммкіндігі таусылан жадайда ылмысты істі тотатылатындыын атап крсету ажет.

Сол трізді кдікті адам жбірленушіге зі орауын масатымен залал келтірген жадайда (Р К 32-бап), ылмыскерді ттындау кезінде азастан Республикасы ылмысты кодексіні 33-бап немесе еш ммкіндігі жо те ажеттілік туындаан кездерде (Р К 34-бап) оны іс рекетінде ылмыс рамыны болмауына сйкес ылмысты іс ысартылуа жатады.

Кдікті адамны ылмысты рекетін жне ылмысты жауаптылыын жоа шыаратын бндай жадайлар ылмысты за бойынша зады деп танылады.

Кінлі деп танылан адам зін кінлі деп есептемеген жадайда оны аталуы негізінде істі тотатуа арсылы білдіруге ыы бар. Бндай жадайда іс бойынша ндіріс жаластырылады. Сотталушыны белгілі бір длелдемелерге сйкес айыптау кіміні аулысымен жазадан босатылуымен немесе кдікті не айыпталушыа таылатын длелді айатарды болмауынан атау кіміні шыарылуымен аяталады.