Таырып. Айыпталушы ретінде жауапка тарту.

Дріс масаты:Айыпталушы ретінде жауапка тартуды сипаттау.

ысаша мазмны:

1. Айыпталушы ретінде жауапа тарту: ымы, мазмны мен маызы.Айыпталушы ретінде тланы жауапа тартуды іс жргізу тртіптері. Туланы айыпталушы ретінде жауапка тарту туралы аулыны мазмны мен нысаны. Длелдемелерді жеткіліктілігіні тсінігі. Айып тауды іс жргізу тртібі. Айып тау кезінде ораушыны атысуы.

2. Айыпталушыдан жауап алу. Айыпталушыны шаыру мен одан жауап алу тртібі. Айыпталушыны келу міндеттілігі. Айып тауды іс жргізу трібі. Айыпталушыдан жауап алуды пні. Айыпталушы ретінде жауапка тарту: тсінігі, маызы. Айыпталушы ретінде жауапка тартуды негізі мен тртібі: айыпталушыны келу міндеттілігі, айып тау. Айыпты згерту мен толытыру. Айып тау блігінде ылмысты ізге тсу кысарту. Айыпталушыны з ркімен айак беру кепілдері. Айыпталушыдан жауап алу хаттамасы.

3. Брын таылан айыпты згерту мен толытыруды негізі мен тртібі. Айыптау блігінде ылмысты ізге тсуді ысарту.

1.Айыпталушы ретінде жауапа тарту (Р ІЖК 206-бап) — алдын ала тергеу сатысыны бас блімі. Тергеуші тергеу барысында кдікті адамды айыпталушы ретінде жауапа тарту туралы шешім абылдау шін, оан жеткілікті негіздер беретін длелдемелерді жинау, тексеру, бекіту жне баалау жргізеді

Адамды айыпталушы ретінде жауапа тарту аяталан со, ылмысты істе жаадан за бойынша біратар ыы мен міндеттері бар ылмысты процеске атысушы айыпталушы пайда болады. Адамды айыпталушы ретінде жауапа тартан сттен бастап, тергеушіде айыпталушыа блтартпау шараларыны бірін олдану ыы мен себебі пайда болады.

Бостандыта жрген айыпталушы жауап алу шін айыпталушы ретінде кім шаырылатындыы, айда жне кімге, келу уаыты мен сааты, сондай-а келмеген жадайда болатын зардаптары крсетілген хабарландыру - шаыру аазы, телефонограмма немесе телеграмма жіберіледі. Шаыру айыпталушыа аландыын растап ол ойылып беріледі. Ол уаытша жо болан кезде айыпталушыа тапсыру шін оны жасы толан жаня мшелеріне немесе мекен-жайы тратын трын й пайдалану йымына не мекен-жайы не жмыс орныны кімшілігіне беріледі. Олар шаырылан айыпталушыа шаыру аазын тапсыруа міндетті.

За айыпталушыны шаыруа байланысты баса да ралдарды пайдалануа жол береді. Ал айыпталушы азастан Републикасынан тыс жерде болып тергеу органдарына келуден бас тартан жадайларда алдын ала тергеу органдары республика-лы авсдарат ралдары, жалпыа орта телекоммуникация жйе арылы хабар жариялауа ылы. Ал егер оны тран жері белгілі болса, айыпталушы тран жерді апарат ралдары арылы хабар жарияланады (Р ІЖК 208-бапты 3-блігі).

Бостандыта жрген айыпталушы тергеушіні шаыртуы бойынша белгіленген мерзімде келуге тиіс. ылмысты іс жргізу кодексіні 208-бабыны 5-блігіне сйкес айыпталушыны тергеуші шаыртуы бойынша длелді келмеу себептері болып танбылатындар:

1) айыпталушыны келуіне ммкіндік бермейтін ауру;

2) жаын туыстарыны айтыс болуы;

3) длей апаттар;

4) шаыру каазыны олына тимеуі;

5) айыпталушыны белгіленген мерзіміне келуіне ммкіндік бермейтін зге жадайлар.

Белгіленген мерзімде келмеу себептері туралы айыпталушы тергеушіге хабарлауа міндетті. Айыпталушы длелсіз себептермен келмеген жадайда алып келінуі ммкін. Кзетпен стауда жрген айыпталушы амау орныны кімшілігі арылы шаыртылады (Р ІЖК 208-бап).

ылмысты іс жргізу кодексіні 206-бабына сйкес адама ылмыс жасады деп айып тау шін негіз беретін длелдемелер жеткілікті болан кезде тергеуші ол адамды айыпталушы ретінде жауапа тартуа ылы.

Адамды айыпталушы ретінде жауапа тартан уаытта тергеушіде длелдемелердін жиынтыы болып, ол оларды баалай отырып, заа зіні ішкі тйсігі мен сенімі бойынша ылмысты орын аландыы жне оны дл осы адам жасаандыы туралы орытындыа келеді.

Сонымен, адамды айыпталушы ретінде жауапа тарту шін жинатаан длелдемелер мыналарды анытауы тиіс:

1) ылмыс оиасын;

2) оны баалауды;

3) осы адамны рекет жасаудаы кінсі;

4) ылмысты жауаптылыты жоа шыаратын мн-жайды болмауы.

ылмыс жасауа итермелейтін мн-жайларды баалауа сер етпейтін ылмыс рамыны белгілерін амтымайтын мн-жайды ауырлататын жне жеілдететін жиынты, зиянны дл млшері, айыпталушыны жеке басын сипаттайтын мн-жайлар жне ылмыс уждері, т.б., детте адамды айыпталушы ретінде жауапа тартыланан кейін аныталады.

ылмысты жауаптылыа тарту жніндегі шешім іс жргізу сипатынан тыс мліметтерге сол сияты тексерілмеген длелдемелерге негізделуге тиісті емес.

Адамды айыпталушы ретінде жауапа тарту туралы тергеуші длелді аулы шыарады. аулыда крсетілуі тиіс:

1) оны жасалу уаыты мен орны;

2) аулыны кім жасады,

3) айыпталушы ретінде жауапа тартылан адамны тегі, аты, кесіні аты жне баса да анкеталы мліметтері;

4) бл адамны айыпталуына себеп болан іс-рекетті бейнесі, оны жасалу уаыты орны, жне баса мн-жайлар;

5) осы ылмыс шін жауаптылыты кздейтін ылмысты за (ылмысты толы аты, Р К бабы, блігі, тармаы).

Егер айыпталушыны кінсіна ылмысты кодексті ртрлі баптарында кзделген бірнеше ылмыс жасалан деп есептелсе, онда андай іс рекет (рекетсіздік) кін деп есептелгендігін райсысын жеке-жеке (бап, блік, тарма) крсетіліп, аулыа енгізілуі керек.

Тергеліп жаткдн іс бойынша адамды айыпталушы ретінде жауапа тарту туралы шешім аулыны ішінде бар болуы тиіс. аулыны кшірмесі 24 саат ішінде прокурора жолданады. Айып тау кезінде ораушыны болуы міндетті.

Адамды айыпталушы ретінде жауапа тарту стін тандау істі наты мн-жайына байланысты. Бл жерде айыпталушы ретінде жауапа тарту туралы шешімді длелдемелер жеткілікті болса да, негізсіз ерте негізсіз алдын ала тергеу аяталана дейін кейінге алдыруа жол берілмейді.

Адамды алдын ала тергеу кезінде айыпталушы ретінде жауапа тарту ол адамны жасалан ылмысы шін кінсін мойындауы дегенді білдірмейді.

2. Айып тау — бл іс жргізу рекеті. Оны мні мынада. Замен белгіленген мерзімде тергеуші айыпталушыны жеке басына толы кз жеткізіп, оны айыпталушы ретінде жауапа тарту туралы аулымен таныстырады. Ондаы айыптауа атысты тжырымдарды мнін сондай-а алдын ала тергеу кезіндегі оны ытарын тсіндіреді.

Айып тау адама, айыпталушы ретінде жауапа тарту тура-лы аулы шыан кннен бастап 3 тулікте жргізілуі тиіс. Ал адам еріксіз келтірілетін болса, онда ол келінген кні жргізіледі. Айыптау ш тулік ткен со да жргізіледі. Егер ол адам шаырылан кнге келмей алса, немесе оан іздеу жарияланан болса.

Айыпталушыны мртебесі адамды айыпталушы ретінде жауапа тарту туралы аулы шыаран сттен басталады.

Айып тауды іс жргізу тртібі:

- адамды айыпталушы ретінде жауапа тарту туралы аулы мен ораушыны атысуымен таныстыру (ереже бойынша зі немесе аудармашысы оиды);

- наты ылмысты рекет рекетсіздік жасаудаы таылан айыпты мнін тсіндіру;

- алдын ала тергеудегі айыпталушыны ыын тсіндіру (Р ІЖК 69-бап).

Айып тау кезінде айыпталушыны ораушысы атысуа ылы, айыпталушыны сранысы бойынша тергеуші оан ораушы беруге міндетті.

Іс жргізу заы айыпталушыны ыын кздейді. Ол:

- орануа;

- не шін айыпталатынын білуге;

- тініш беруге;

- длелдеме келтіруге;

- тергеуші мен прокурорды іс рекеті мен шешіміне шаым беруге;

- зіні атысуымен жргізілген барлы тергеу рекеттеріні хаттамаларымен танысуа;

- алдын ала тергеу аяталысымен ылмысты істі бары материалдарымен танысуа;

- амауа алу корытындысы тріндегі блтартпау шараларыны задылыы мен негізділігі, амауда стау мерзімін зарту мселелеріне атысты сота шаым тсіру, сол трізді осы шешімні задылыы мен негізділігін растауа, сота жолданан материалдармен танысуа;

- баса да ккытар.

Айыпталушыа оны зіне жбайына жаын туыстарына арсы айатар бермеу ыы (Р ІЖК 27-бапты, 1-тармаы), зіні кінсіздігін длелдемеу ыы (Р ІЖК 19-бапты, 2-блігі) тсіндірілуі тиіс. Бл ытарды тсіндіруден бас тарту зады бзу ретінде арастырылады.

Айыпталушыдан жауап алуды іс жргізу тртібі.Айыпталушыдан жауап алу — егжей-тегжейлі анытауа баытталан тергеу іс рекеті. Жне кінліге жасаан наты ылмысы шін жинаталан барлы длелдемелерді сыну арылы оны жасалан ылмыса атыстылыын соы рет анытау.

Айыпталушыдан жауап алу айып таыланнан кейін 24 сааттан кешіктірілмей жзеге асырылады. Ол кейінге алдыруа болмайтын жадайдан айыпталушыны зі талап еткен кезде немесе кешіктіру нтижесінде маызды длелдеме кшін жою ммкін боландытан зге барлы андайда болмасын жадайларда тнгі уаытга жауап алуа болмайды. Тртіп бойынша айыпталушыдан алдын ала тергеу ндірісіні орны бойынша жауап алынады.

Жауап алуа дейін айыпталушыа алдын ала тергеудегі ытары оны ішівде жауап алу кезіндегі ыы тсіндіріледі (Р ІЖК 217-бап).

Айыпталушыны жауап беруден бас тартуы ылмысты іс бойынша алдын ала тергеуді одан рі жргізуге кедергі болатын мн-жай деп арастырылуы ммкін емес.

Кінліні анкеталы мліметтері толы, ода брын сотталандыы бар не жо екендігі, т.б. толтырылан хаттаманы тергеуші жасайды. Айыпты адамнын жбірленушіге атысы аныталады. Тергеуші оан кінсін мойындайтыны не мойындамайтыны жнінде срак береді. Ал егер мойындайтын болса, онда толыымен бе не ішінара ма екені сралады. Егер ішінара болса, айсы бліктері екендігі аныталады. Егер айыпталушы мойындамаса, тергеуші оны уждерін анытайды. зіні кінсін мойындауы немесе теріске шыаруы аншалыты сйкес келетіндігіні тексеру ммкіндігін наты мн-жай екендігін анытауа жатады.

Жауап алу хаттамасы аяталысымен айыпталушыа танысу шін беріледі. Айыпталушыны алауы бойынша ол з олымен з жауабын жазуы ммкін. Айыпталушы хаттаманы рбір бетіне ол ояды жне оны соына хаттамамен танысандыы оан келісетіндігі туралы белгі соып ол ояды. Хаттамадаы барлы толытырулар мен тзетулер айыпталушы мен тергеушіні олдарымен куландырылады. Айыпталушы аулыа не жауап алу хаттамасына ол коюдан бас тартан жадайда тергеуші бл жнінде белгі жазады жне оны куландырып ол ояды. Егер айып тауда жне жауап алуда ораушы атысса ол екеуіне де міндетті трде ол ояды. Хаттамаа ол ойан е соы адам тергеуші болып есептеледі (Р ІЖК 218-бап).

3.Тергеу кезінде айып тау немі длелдемелерді толы жиналуымен жасалан ылмысты барлы белгілерді аныталуымен аяталмайды. Сондытан айып таылан со тергеуші айтадан таы бір рет тексереді. Одан со тергеу кезінде табьшан длелдемелерді згертеді жне толытырады немесе жаа длелдемелер іздейді. Бл тергеушіні таылан айып толы жне объективті болып табылатындыына сенімді болуы шін ажет. Осы арылы ол айыпталушыа таылан айыпты дрыстыына кдік келтірмейтіндей тергеу барысында жне оны нтижелеріне ыпал ететіндей мн-жай-ларды анытауы ммкін.

Істі тергеу барысында айып таыланнан кейін нтижесінде кылмысты баалануы дрыс емес болып табылса, немесе іс бойынша жаа мн-жайлар аныкгалса, тергеушіде айыпа згерту немесе толытыру ажеттілігі туындауы ммкін.

Осыан байланысты айыптау бастапыдан тіпті згеше болып табылатын болса, тергеуші адамды айыпталуші ретінде жауапка тарту туралы жаадан аулы шыарады (КР ІЖК 207-бап).

Айып тау туралы жаа аулыа мына жадайларда осымша енгізеді:

- ылмысты занды баалануын згертуге келетін не ондайа жібермейтін ылмысты жаа эпизодтары аныталса;

- ылмысты баалануын згертуге себепші болатын, айптаудан бір немесе бірнеше эпизодты алып тастауа келетін мн-жайлар аныталса;

- ылмысты баалануын згертуге сер етпейтін айыптаудап жекеленген эпизодтарды шыарып тастауа себепші болатын мн-жайлар табылса.

зін-зі баылау сратары:

1. Айыпталушыдан жауап алу.

2. Айыпталушыны шаыру мен одан жауап алу тртібі.

3. Айыпталушыны келу міндеттілігі.

4. Айып тауды іс жргізу трібі.

5. Айыпталушыдан жауап алуды пні.

6. Айыпталушы ретінде жауапа тарту: тсінігі, маызы.

7. Айыпталушы ретінде жауапа тартуды негізі мен тртібі: айыпталушыны келу міндеттілігі, айып тау.

8. Айыпты згерту мен толытыру.

9. Айып тау блігінде ылмысты ізге тсу кысарту. Айыпталушыны з ркімен айак беру кепілдері.

10. Айыпталушыдан жауап алу хаттамасы.

11. Брын таылан айыпты згерту мен толытыруды негізі мен тртібі. Айыптау блігінде ылмысты ізге тсуді ысарту.