Таырып. Алдын-ала тергеу сатысындаы тергеу іс-рекеттері. 2 страница

1) ол туралы кдікті немесе айыпталушы тініш жасаса;

2) кдікті, айыпталушы, сотталушы кмелетке толмаса;

3)кдікті, айыпталушы, сотталушы дене немесе психикалы кемістігінен зіні орану ыын з бетінше жзеге асыра алмаса;

4) кдікті, айыпталушы, сотталушы сот ісі жргізілетін тілді білмесе;

5) адам жазалау шарасы ретінде он жылдан астам мерзімге бас бостандыынан айырылуы, мір бойы бас бостандыынан айырылу не лім жазасы таайындалу ммкін болатын ылмысты жасааны шін айыпталса;

6) айыпталушыа, сотгалушыа блтартпау шарасы ретінде амауа алу олданылса немесе ол мжбр етіліп стационарлы сот-психиатриялы сараптамаа жіберілсе;

7) кдіктіні, айыпталушыны, сотталушыны мдделері арасында айшылы болып, оларды біреуіні аморшысы болса;

8) ылмысты іс бойынша іс жргізуге жбірленушіні немесе азаматты талапкерді кілі атысса;

9) іс сотта аралан кезде мемлекеттік айыпталушы, сотталушы атысса;

10) айыпталушы, сотталушы азастан Республикасыны шегінен тыс жерлерде болса жне алдын ала тергеу органдарына келуден жалтарса.

Р КІЖК 71-бабында крсетілген жадайларда ораушыны атысуы адам кдікті, айыпталушы, сотталушы болып танылан кезден бастап жне кдіктіні, айыпталушыны мдделеріні арасындаы айшылы аныталан кезден бастап, айыпталушыны сота берген сттен бастап амтамасыз етіледі. Жауап алу хаттамасын толтыруда ылмысты іс жргізу заы мынадай талаптарды саталуын міндеттейді:

а) жауап алынаннан кейін толтырылан хаттаманы айыпталушы оып танысып боланнан кейін оны дрыс жазыланын куландыру шін олын оюы керек. Егер толтырылан хаттама бірнеше беттен тратын болса, айыпталушы рбір бетке ол ояды;

б) хаттамада крсетілген барлы толытырулар мен згертулер айыпталушыны жне тергеушіні олымен куландырылуы тиіс. ораушыны атысу міндеті туралы заны талаптары бзылан жадайда айыпталушыдан алынан жауабын длелдемелер ретінде санауа болмайды. Айыпталушыны жауабы жауап алу хаттамасына тіркеледі. Бл талаптар бзылан жадайда хаттама длелдеме ретінде саналмайды, жіберілмейді.

Беттестіру жауаптарыарама-арсы болан брын жауап алынан екі жауап берушілер шін жргізіледі. Егер брын жауап алынан екі адамны крсетпелерінде елеулі айшылытар болса, тергеуші осы айшылытарды себебін анытау шін оларды беттестіреді. (Р ІЖК 220-бап).

Беттестіру жолымен кез келген жадайлара байланысты кудан, жбірленушіден, кдіктіден жауап алынуы ммкін. Беттестіруді масаты - арама-айшылыты жою.

Беттестіруді наты негіздемесі — жауап алынан адамны крсетпелерінде айшылыты болуы; беттестіруді зады негіздемесі — іс бойынша жауап алынушыларды бетгестіру, сол адамдарды шаыру жне олара сра ою ндірісін жзеге асырудаы зады кш.

Беттестірудегі іс жргізу тртібі:

1) тергеуші екі атысушыны жеке тлаларымен танысып куландырылады жне оларды ыты мртебесін анытайды;

2) беттестіруге атысушыларды міндеттері мен ытары тсіндіріледі, ажет болан жадайда олара жауаптьшы туралы да ескертіледі;

3) атысушылар бір-бірін танитыны, білетіні, білмейтіні аныталады, білсе андай арым-атынаста екені айындалады;

4) арама-айшылы жадайлары туралы жауап беруде ретті кезек саталады;

5) жауаптарды тыдап боланна кейін тергеуші осымша сратар оюа ылы;

6) тергеушіні рсатымен беттестіруге атысушылар бір-біріне сра оюа ылы, ол туралы тергеуші хаттамаа енгізе алады.

7) беттесгіруді хаттамасыны рбір бетіне жне зіні рбір, жауабына атысушылар ол ояды. Бл хаттама Р ІЖК-ні 203-бабында кзделген жауап алу хатгамасыны ережесі бойынша толтырылады жне ресмиленеді.

3.Тексеру - бл ылмыс ізін, зге материалды объектілерді анытау, сондай-а іс шін маызы бар жадайларды айындау масатында тергеуші, ал ол жо болан жадайда анытаушы немесе ылмыс туралы арыз не хабар тскен анытау органыны лауазымы жаынан жоары ызметкері жерді, й-жайларды, заттарды, жаттарды, кзі тірі адамдарды, мйіттерді, жануарларды тексеру. Тексеру жргізуді жалпы тртібі Р ІЖК-ні 221, 222, 223, 224, 225, 227-баптарында кзделген.

Тексеруді наты негіздемесі іс жргізулік, сондай-а іс жргізулікке жатпайтын ылмыс туралы мліметтер. Бл мліметтер ылмыс ісі бойынша наты тексеру трін жргізу ммкіндігі мен ажеттелігін растайтын малматтар.

Зады негіздемесі — ылмыс ізін бекіту жне белгілеу шін кттірмейтін тергеу рекеттерін жргізетін за бойынша ыы бар адамдарды тексеру жргізу ммкіндігі.

За бойынша тексеруді жргізу туралы аулы шыару талап етілмейді.

Тексеруді жргізу ылмыс болан жерді, оиасын, мн-жайын айындау, заттай длелдемелерді табу жне алу, сондай-а іске атысты баса да жадайларды анытау масатын кздейді.

ылмыстык іс жргізу кодексі мынадай тексеру трлерін арастырады: (Р ІЖК 221-бап):

1) ылмыс болан жерді тексеру. Бл тексеру тріні іс жргізулік ерекшелігі мынада: бл тексеру ылмысты іс озаланнан кейін де озалмай трып та жргізіле береді;

2) й-жайларды, мекемелерді тексеру;

3)кзі тірі адамдарды, мйітті, жануарларды тексеру; Бл тексеру тріні ерекшелігі— медицина, ветеринария саласы маманыны міндетті трде атысуы;

4) заттарды тексеру;

5) жаттарды тексеру;

6)ылмыс болан жер деп саналмайтын жерлерді, й-жайларды тексеру.

Кейінге алдыруды кттірмейтін жадайларда ылмыс болан жерді тексеру ылмысты іс озалана дейін жргізілуі ммкін. Бндай жадайларда оны негіздемесі бойынша ылмысты іс болан жерге тексеру жргізілісімен дереу озалады (Р ІЖК 221-бапты 2-блігі).

Тексеруді тікелей тергеушіні зі жргізеді, ал ол жо болан жадайда анытау органдары жзеге асырады.

За тексеру барысында кугерлерді міндетті трде катысуын арастырады. Біра ерекше жадайларда тексеру кугерді атысуынсыз-а жргізіле береді (хабарлау ралдары болмаан жадайда, кугер ретінде тартылатын азаматтар болмаан жадайда). Бл кезде тергеуші ереже бойынша, техникалы ралдарды олданады (фото, бейне тсірілімдер).

Тергеушіні арастыруына байланысты ажет болан жадайда тексеруге маман, ку, жбірленуші, кдікті, айыпталушы атыса алады.

Тергеуші тексеруге атысатын адамдара ескерту жасауа, з пікірінше істі мн-жайын ашуа септігін тигізетін барлы мліметтерді тергеушіге керсетуге ылы екенін тсіндіреді. Бны барлыы хаттамаа енгізіледі.

ажетті жадайларда алынан заттара сргі салынады жне атталады (оралады) (Р ІЖК 222-бапты 9-блігі).

Сараптамаа жіберілетін алынан тексеру заттары міндетті трде атталады жне сргі салынады.

Пошта-телеграф жнелтілімдерін тексерупрокурорды санкциясымен жне пошта-телеграф мекемесіні ызметкерлерінен ралан кугерлерді атысуымен жзеге асырылады.

й-жайды тексеру.й-жайды тексеру онда тратын адамдарды келісімімен немесе прокурор санкциясымен жргізіледі (Р ІЖК 222-бапты 12-блігі). й-жайды тексеру барысында онда тратын адамны немі атысуы міндетті. йымдарда, мекемелерде тексеру жргізу осы мекемені бастыы немесе оларды кілдеріні атысуымен жргізіледі.

Дипломатиялы кілдіктер орналасан мекемелерді тексеру.Дипломатиялы кілдіктер орналасан й-жайлардаы, сондай-а дипломатиялы клдіктерді мшелері мен оларды отбасылары тратын й-жайларды тексеру тек дипломатиялы кілдік басшысыны немесе оны орнындаы адамны тініші бойынша немесе оларды келісімімен жне оларды кезінше жргізіледі. Дипломатиялы кілді келісіміне азастан Республикасыны Сырты істер министрлігі арылы срау салынады. Тексеру жргізілген кезде прокурорды жне азастан Республикасы Сырты істер министрлігі кіліні атысуы міндетті. (Р ІЖК 222-бапты 16-блігі).

Заттай длелдемелерді тексеру жне сатау(Р ІЖК 223-бап). Оиа болан жерді тексеру кезінде жерді немесе й-жайды тінту, шыарып алу, тергеу эксперименті немесе баса тергеу іс-рекеті кезінде алынан не тергеушіні талап етуі бойынша йымдар мен азаматтар берген заттар тексеруге жатады. Аталан заттар тексерілгеннен кейін заттай длелдер деп танылуы ммкін.

Затты тергеуші заттай длел ретінде тану жне оны іске осып тіркеу туралы аулы шыарады. Осы аулыда заттай длелді іспен бірге алдыру немесе оны иесіне немесе зге адамдар мен йымдара сатауа ткізу туралы мселе шешілуге тиіс (Р ІЖК 222-бап).

Егер заттар ауымды болуына жне зге де себептерге байланысты ылмысты іспен бірге сатауа келмесе олар фото-сурет немесе бейнежазба ралдарымен тсіріп алынуа, ммкіндігінше мрмен бекітілуге жне тергеуші крсеткен орында саталуа тиіс (ІЖК 222-бапты 11-белігі). Іске заттай длелді лгісі оса тіркелуі ммкін. Заттай длелді жатан жері туралы істе тиісті анытама болуы тиіс.

Тергеу жне анытау органдары алып ойан лтты жне шетел валюта тріндегі ашалай аражат ылмысты процесті жргізуші органны депозиттік шотына салынады.

Тез бзылатын заттай длелдер, егер олар иесіне айтарылмайтындай болса тиісті йымдара масатына сай пайдалануа не алынан сомаларды ылмысты істі жргізуші органны депозитіне енгізе отырып, сатуа ткізіледі. Саталуы айтарлытай материалды шыын жмсауды ажет ететін заттай длелдемелер, иесіне айтарылып берілуі ммкін болмаса оны келісімімен алынан соманы ылмысты процесті жргізуші органны депозитіне сала отырып, зандарда берілген тртіппен сатылады. Негіздер болан жадайда пайдаланылан немесе сатылан заттай длелдемелер сол секілді жне сондай сападаы заттармен айтарылып беріледі немесе иесіне оларды кны тленеді.

Анытау органы істі тергеушіге берген кезде немесе ол бір анытау органынан екінші анытау органына не бір тергеушіден екіншісіне берген ретге сонымен атар іс прокурора жне сота жіберілгенде заттай длелдер бірге жнелтіледі. Заттай длелдер буып тйілген жне мрмен бекітілген кйінде оларды даралайтын белгілері крсетілген тізімдеумен бірге беріледі.

ылмысты іс тергеу сатысында ысаран жадайда заттай длелдер туралы мселе ылмысты істі жргізу кодексіні 121-бабы 3-блігіні ережелері бойынша шешіледі.

Мйітті тексеру(Р КІЖК 224-бап). Адам мйітін ол табылан жерде сыртынан тексеруді жалпы ережелерін сатай отырып жне сот медицинасы саласындаы маман дрігерді, ал оны атысуы ммкін болмаан жадайда — зге дрігерді міндетті трде атысуымен жргізіледі. Мйітті тексеру шін баса да мамандар тартылуы ммкін.

Танылмаан мйіт міндетті трде фотосуретке тсірілуге жне дактилоскопия жасалуа тиіс. Мйітті сырттай тексеру кейін сот-медицина сараптамасыны жргізілуін алмастырмайды жне жоа шыармайды. Мйітті тексеру барысында азаматтарды айтыс болан адамды тану туралы млімдемелері сол тергеу іс-рекетіні хаттамасына енгізіліп, кейіннен млімдеушіден ку ретінде жауап алынады, бл мйітті баса адамдарды тануы шін крсетуді жоа шыармайды.

Эксгумация(РІЖК 225-бап). Эксгумация- адам мйітіні жерленген жерінен азып алу (эксгумация) тергеу рекеті, ажетті жадайларда мйітке тексеру жргізу, оны тану шін немесе сот-медициналы жне баса сараптама жргізу. Эксгумация жргізу шін тергеуші ужделген аулыны шыаруы тиіс жне прокурорды санкциясын алуы тиіс. Прокурорды санкциясында мйіт кімшілігі мен айтыс болан адамны туыстары міндетті трде крсетіледі. Эксгумация кугерді атысуымен жне міндетті трде сот медицинасы саласындаы маманны атысуымен жзеге асырылады. Олар тану, тексеру жне салыстырмалы зерттеу жргізу шін ажетті лгілер алу шін атыстырылады, бл туралы хаттамаа енгізіледі. Тексеру жне оны барлы ажетті іс жргізулік рекеттері жргізілгеннен кейін мйітке эксгумация жасаланы туралы аулы бойынша бейіт кімшілігі анытау немесе тергеу органыны жне айтыс болан адам туыстарыны атысуымен мйітті жерлейді.

Куландыру(Р ІЖК 226-бап). Мніне арай куландыру тексеруді бір трі болып саналады, біра тірі адамны денесін куландыру. Куландыру— адам денесіндегі ерекшелік белгілерді, ылмыс іздерін, денсаулыына келтірілген зиянны белгілерін анытау, мас болу жадайын немесе іс шін маызы бар зге де асиеттер мен белгілерді анытау шін куа, айыпталушыа, кдіктіге, жбірленушіге куландыру жргізуден тратын тергеу рекеті. Куландыру жргізуді наты негіздемесі - тексеру кезінде адам денесінде ерекше белгілер (тырты, туаннан пайда болан ме, татуировка), дене жараатынан болан іздер (жаралану, ісік датар, кгеру) табылуына длелді негіздер болуы немесе адамны нашаорлы не мас кйінде табылуына негіз болатын негіздерді болуы.

Куландыруды зады негіздемесі — тергеушіні куландыру жргізу туралы аулы шыаруы. Осы аулымен міндетті трде жбірленуші, айыпталушы, кдікті, ку танысуы керек. Ку жне жбірленуші куландыру жргізуден бас тартан жадайда тергеуші прокурор санкциясымен куландыруды мжбрлеу шаралары арылы жргізеді. 226-бапты 1-бліміне сйкес куландыру сот сараптамасын жргізу ажет болмаан жадайда ана жзеге асырылады.

Тергеуші айыпталушыа, кдіктіге, куа немесе жбірленушіге оларды денесіндегі ылмыс іздерін анытау шін немесе ерекше белгісін айындау шін жргізуге ылы, егер сот -медициналы сараптамасын жргізу ажет болмаса .

Куландыру кугерді ал ажетті жадайда дрігерді атысуымен жргізіледі.

Бл тергеу рекеті куландырылатын адамны жалааш кйінде жргізілетін болса сол жынысты кугерлерді атысуымен жзеге асырылады.

Тергеуші егер куландырылатын адам жалааш кйінде тексерілетін жадайында зге жынысты куландыруа атынаспайды. Бл кезде кугерлерді атысумен куландыруды дрігер жргізеді (ІЖК 226-бап 3,4 бліктер). Осы жадайда тергеуші хаттаманы куландыру жргізген дрігерді айтан сздерімен толтырады.

Куландыруды жргізу туралы хаттаманы Р КІЖК-ні 226, 227-баптарыны талаптары бойынша тергеуші толтырады. Куландыру хаттамасында тергеушіні барлы рекетгері жазылады, соан те куландыру кезінде табылан барлы мліметтер табылан ретімен жне андай кйде табыланы тгел енгізіледі. Хаттамада сондай-а куландыру кезінде алынан заттар тізімделіп тіркеледі.

Куландыру барысында тиісті емес яни куландырылатын адамны денсаулыына ауіпті болатын жне оны ары мен ятын кемсітетін тсілдер мен дістерді олдануа жол берілмейді.

4.Тану(Р ІЖК 228-бап). За тану ымына толы анытама береді. Бл брын байалан адаммен немесе объектімен састыты немесе айырманы анытау масатында тергеуші тану шін куа, жбірленушіге, кдіктіге немесе айыпталушыа адамды немесе затты крсету. Тану шін мйіт те крсетілуі ммкін.

Бл тергеу рекетіні ыты негізі Р ІЖК-ні 228,229-баптары болып саналады. Тануа сынылатын объектілерді трлері: кзі тірі адамдарды тану, фотосурет бойынша тану; баса да тірі болмыстарды тану; заттарды тану жне мйітті тану.

За дебиеттерінде адамды иісі арылы тану туралы біржаты пікір жок. азастан Республикасыны Заында дыбыс жне бейне жазбалары арылы тану жргізуге жол берілген (Р КІЖК 229-бап), сондай-а дауысыны, сйлеуіні, жрісіні ерекшеліктері бойынша тануа жол берілген. Сонымен атар осы нормада адамны иісі аркылы тану крсетілмейді. Біра анытау жне тергеу органдары зіні тжірибелі жмысында адамды сырты тласына арай да, дауысы, жрісі, кейде тіпті иісіне арай да тануды жргізе береді.

Р КІЖК-ні 228-бабына сйкес танушы адамдар ретінде ку, жбірленуші, кдікті, айыпталушы бола алады.

Танушы адам ретінде зіні жас шаына арай, дене жне психикалы кемістігіне карай дене шін маызы бар мн-жайларды дрыс абылдау жне ол туралы дрыс жауап беруге абілетті емес адамдарды тартуды аса ажеті жо.

Конституцияа жне ылмысты іс жргізу заына сйкес жбайына жне жаын туыстарына куландырмауа ылы екені тсіндіріледі, яни кдіктіні, айыпталушыны жасаан ылмысын тану кезінде танушы ретінде атыспауа ылы екені тсіндіріледі.

Тану ушін крсету тртібі. Танылуа тиіс адам тануа атыстырылатын адама жынысы бір, сырты пішіні мен киімінде айтарлытай айырма жо баса адамдармен бірге крсетіледі. Тану шін крсетілетін адамдарды жалпы саны кемінде ш адам болуы керек. Бл ереже мйітті тануа олданылмайды.

Тергеу іс-рекетіне арасында танытуа тиіс адам орналасан зге адамдарды атысуы тек олар ерікті трде келіскен кезде жне тануа атыстырылан адам олармен брын таныс болмаан жадайда ммкін болады.

детте мйіт жеке крсетіледі. Апаттар туралы істер бойынша жне рбан боландарды саны айтарлытай болан баса да істер бойынша мйіт тану шін жалпы аза боландармен бірге крсетілуі ммкін. ажет болан жадайларда тергеушіні нсауы бойынша танушы адама мйітті керсетпес брын маман мйітті гримдейді. Тергеушіні мйітті оны жатан жерінде саталуын амтамасыз ету туралы нсауы тану шін сынуа ажетті уаыт кезеінде орындалуа міндетті.

Егер танитын адам ку немесе жбірленуші болса, оан тануды алдында айа беруден бас тартаны шін, крінеу жалан айа бергені шін ылмысты жауаптылыы туралы ескертіледі, оан сондай-а зіне, еріне жне зіні жаын туыстарына, ал діни ызметшіге -тубе стінде зіне ішкі сырын сеніп ашан адамдара арсы кулік етпеу ыы тсіндіріледі.

Тану жргізуді алдында тергеуші танылуа тиіс адама зге адамдарды арасында кез келген орынды тадап алуын сынады, бл хаттамада крсетіледі.

Адамды крсету ммкін болмаан кезде тану оны фотосуреті бойынша жргізілуі ммкін, ол бет лпеті танылуа тиіс адаммен ммкіндігінше сас, кемінде ш адамны фотосуретімен бірге крсетіледі, сонымен бірге дыбыс жне бейнежазба бойынша да жргізіледі.

Зат кемінде ш біртектес затпен бірге крсетіледі. сас объектілерді іріктеп алу ммкін болмаан немесе иын боланда затты тану шін крсету жалыз дана бойынша жргізіледі.

Танушы адама зі ол туралы айа берген адамды немесе затты крсету сынылады. Жетекші сратар оюа тыйым салынады.

Егер танушы адам оан керсейлген адамдарды немесе заттарды бірін крсетсе, оан бл адамды немесе затты андай белгілері немесе ерекшеліктері бойынша таныанын тсіндіру сынылады.

Тану шін крсету кугерлердщ кзінше жргізіледі.

Танушыны ауіпсіздігін амтамасыз ету масатында, сондай-а дауыс, сйлеу, жріс ерекшеліктері бойынша тану кезінде адамды тану шін крсету танылуа тиіс адам танитын адамды крмейтіндей жадайда жргізілуі ммкін. Бл жадайда кугерлер тануа тартылан адаммен бір жерде трады. Тануа тартылан адам мен кугерлерге тану шін крсетілген адамдарды жеткілікті кріп байау ммкіндігі амтамасыз етілуіге тиіс.

Тануа крсетілген адамды сол белгілері бойынша танушыны айталап тануы жргізілмейді.

Тану шін крсету туралы Р ІЖК 203-бабыны талаптарын сатай отырып, хаттама жасалады. Хаттамада тануды шарттары, барысы, нтижелері крсетіледі жне танушы адамны тсініктемелері ммкіндігінше сзбе-сз жазылады. Егер тану шін адамды крсету танылуа тиіс адам танушы адамды крмейтіндей жадайда жргізілсе, бл да хаттамада крсетіледі.

Тінту. (Р ІЖК230-бап). Тінту - бл заттай длелдеме бола алатын, іс шін маызы бар ылмыс аруларын, ылмыс жолымен алынан ндылытарды, жаттарды, баса да заттарды алу жне табу масатында іздеуге баытталан мжбрлі тергеу рекеті. Тінту сондай-а діл соттан жалтарып жрген адамды табу немесе лтіру туралы іс бойынша мйітгі іздеу масатыда жргізіледі.

Зада мынадай тінту трлері арастырылан. Белгілі бір мекемені тінту (имарат, йым, й-жай), зге де жерледі тінту (аула, саяба, баша, т.б.) жне жеке тінту.

Алу(РІЖК231-бап). Алу — іс шін маызы бар белгілі бір заттар мен жаттарды айда жне кімде екені аны боланда, тергеушіні оларды алып ою масатымен жргізілетін тергеу рекеті.

Тінту мен алуды наты негіздемесі— белгілі бір жерде не мекемеде немесе наты бір адамда ылмыс аруы, заттары не ндылытары, іздестіруде жрген адам жне іске маызы бар баска да заттар бар екеніне негіз болатын жеткілікті мліметтерді болуы.

Зады негіздемесі - тергеушіні ужделген аулысын шыаруы. Онда андай мекен-жаймен жне ай жерде тінту не тінту масаттарын (ылмыс заттары мен аруын іздеу не алу) жргізу керектігі белгіленеді.

Ережеге сай, тінту прокурорды не оны орынбасарыны санкциясымен жргізілуі тиіс. Біра за айрыша жадайларда іздестіріліп жатан жне алып оюа жататын объект оны табуды заа созудан жоалуы, блінуі немесе ылмысты масатта пайдаланылуы ммкін боланда не іздестіріліп жатан адам жасырынуы ммкін боланда тінту прокурорды санкциясынсыз, біра жргізілген тінту туралы кейін жиырма трт саат ішінде оан хабарлау арылы жзеге асырылатынын кздейді. Аталан хабарламаны аланнан кейін прокурор жргізілген тінтуді задылыын тексереді жне оны зады немесе засыз екені туралы аулы шыарады. Жргізілген тінтуді засыз екені туралы шешім абылданан жадайда бл рекет іс бойынша длел ретінде жіберілмейді. Тінту кндізгі уаытта жргізілуі тиіс. Біра кттірмейтін жадайларда ол тнгі уаытта да жргізіледі.