Таырып. Алдын-ала тергеу сатысындаы тергеу іс-рекеттері. 3 страница

Ескерте кету керек, тінту не алу рекетін жргізуде екіден кем болмайтын кугер атысуы міндетті, ал ажетті жадайларда маман мен аудармашыны атысуы талап етіледі. Маман ретінде тергеуші длелдемелерді алу, бекіту жне табу шін бірге ызмет крсететін сондай-а техникалы ралдарды олдана алатын кез келген іске мдделі емес адамды шаырта алады.

й-жайларда тінту жргізіліп жатан й иесін не сол отбасыны кмелетке толан мшелеріні бірін атыстыру амтамасыз етілуі керек. Оларды атыстыру ммкін болмаан жадайда йді пайдалану йымыны (КСК) кілдері немесе жергілікті кімшілік шаыртылады.

ндірістер, ксіпорындар, мекемелер, йымдар орналасан имаратты тінту не алу оларды кімшілігіндегі кілдерді атысуымен жргізіледі.

Мемлекетгік пия болып танылатын мліметгері бар жаттарды алу тек прокурорды немесе оны орынбасарыны санкциясымен жне сйкес мекеме басшысыны келісімімен жргізіледі.

Дипломатиялы кілдіктер орналасан й-жайларды, сондай-а дипломатиялы кілдіктерді мшелері мен оларды отбасылары тратын й-жайларды тінту не алу тек дипломатиялы кілдік басшысыны немесе оны орнындаы адамны тініші бойынша немесе оларды келісімімен жне оларды кезінше жргізіледі. Дипломатиялы кілді келісіміне азастан Республикасыны Сырты істер министрлігі арылы срау салынады. Тінту не алу жргізілген кезде прокурорды жне азастан Республикасы Сырты істер министрлігі кіліні атысуы міндетті.

Жеке адамды тінту(Р ІЖК 233-бап). Жеке тінту- прокурор санкциясынсыз жне аулыны абылдануынсыз жргізілетін тергеу рекеті. сталан адамда немесе сол не баса жердегі мекеме ішіндегі тінту не алу жргізілетін адамда ылмыса атысты заттар мен жаттар бар екеніне жеткілікті негіз болан жадайда, оны денесінде, киімінде іске маызы бар заттарды бар екеніне наты длелдер болан жадайда жргізіледі. Ескерте кету керек, егер жеке тінту адамды стау кезінде немесе амауа алу кезінде кугерді міндетті трде атысуымен жргізіледі.

Тінту жне алуды жргізу тртібі(Р ІЖК 232-бап). Тінту мен алуды тергеуші длелді аулы бойынша жргізеді. Тінту жргізу туралы, сондай-а мемлекеттік немесе замен оралатын зге пияны амтитын жаттарды алу туралы аулыа прокурор немесе оны орынбасары санкция беруге тиіс. Тінту не алу жргізілетін адамдара, сондай-а кугерге, мамана, аудармашыа оларды ытары тсіндіріледі: тергеушіні барлы рекеттеріне атысу жне осы рекеттерге атысты ескерту жасауа ылы, бл туралы хаттамаа енгізіледі. Тергеушіні аулысынсыз тінту жне алу жргізу зады бзу деп саналады жне осындай рекеттермен алынан нтижелер мен длелдемелер жоа шыарылады.

аулы шыарып, ытарымен тсіндіргеннен кейін тергеуші ылмыс аруын, заттарын, ылмыс жолымен алынан ндылытар мен баса жаттарды тапсыруды сынады. Егер іздестірудегі заттар мен жаттар ерікті трде берілсе жне алынуа жататын заттар мен жаттарды жасырыланынан кмндануа негіздер болса, тергеуші одан рі іздеу жргізуге ылы.

Егер жабы й-жайлар мен оймаларды иесі оларды ерікті трде ашудан бас тартса, тінту жргізген кезде олар ашылуы ммкін. Бл ретте есік лыптарын жне баса заттарды ажетсіз блдіруге жол берілмеуі тиіс.

Алу кезінде тергеуші алынуа жататын заттар мен жаттарды беруді сынады, ал бдан бас тартылан жадайда алу мжбрлі трде жргізіледі. Тергеуші сол й-жайда трып жатан адамны немесе баса адамдарды жеке еміріні тінту мен алу кезінде аныталан мн-жайларыны жария етілмеуіне шаралар олдануа міндетті. Тергеуші тінту немесе алу жргізіліп жатан й-жайды немесе орында тран адамдара жне осы й-жайа келген адамдара тінту немесе алу аяталана дейін ол жерден кетуге, сондай-а бір-бірімен немесе зге адамдармен сйлесуге тыйым салуа ылы.

Тінту мен алу жргізілген кезде тергеуші іске атысы болуы ммкін заттар мен жаттарды алумен шектелуге тиіс. Айна-ыма салуа тыйым салынан затгар мен жаттар оларды іске атыстылыына арамастан алынуа тиіс. Алынатын заттар мен жаттар кугерлерге жне атысып отыран баска да адамдара крсетіледі, буып-тйіледі жне тінту жргізілген жерде мрмен бекітіледі жне кугер мен бан атысан адамдарды ол оюымен куландырылады. Тінту жргізген кезде ажет болан жадайда фотосуретке, киноа тсіру жне бейнежазба жргізіледі.

Тінту немесе алу хаттамасын жасау тртібі(РІЖК 234-бап). Тінту немесе алу жргізетін адам Р ІЖК-ні 203-бабында кзделген талаптарды сатай отырып хаттама жасайды. Хаттамада заттар мен жаттар ай жерде жне андай жадай-да табыланы, оларды ерікті трде берілгені немесе мжбрлеп алынаны керсетілуге тиіс. Біра алынан затгар хаттамада саны, млшері, салмаы, зіндік белгілері жне ммкіндігінше баасы дл крсетіле отырып жазылуы тиіс.

Егер тінту немесе алу жргізген кезде алынуа жататын заттарды немесе жаттарды жою немесе жасыру рекеттері жасалан болса, бл хаттамада олданан шаралар крсетіле отырып жазылуа тиіс.

Тінту немесе алу хаттамасыны кшірмесі олар жргізілген адама не оны кмелетке толан отбасы мшесіне, ал олар болмаан жадайда трын й пайдалану йымны немесе жергілікті атарушы органны кіліне олардан олхат алынып тапсырылады. Егер тінту немесе алу йымда жргізілсе, онда хаттаманы кшірмесі оны кілдеріне олхат алынып тапсырылады.

5.Почта-телеграф жнелтілімдерін ттындау, оларды тексеру мен алу(Р ІЖК235-бап) - бл хаттар, жеделхаттар, радиограммалар, бандерольдер, посылкалар мен баса да почта-телеграф жнелтілімдері іс шін маызы бар мліметтерді, жаттар мен заттарды амтуы ммкін деп пайымдауа жеткілікті негіз болан кезде ттындауа баытталан тергеу іс-рекеті.

Масаты — іс бойынша длелдеме ретінде мліметтер мен заттарды алу. Наты негіздемесі — почта жнелтілімдерінде іске атысты мліметтер мен заттар бар екенін байаан тергеушіні рекеті.

Занды негіздемесі — тергеушіні осы рекетгерді жзеге асыру жнінде аулы абылдауы. Прокурорды санкциясымен берілген аулыда ттына алынатын байланыс мекемесіні аты, почта-телеграф жнелтілімдеріні аты, адамдарды фамилиясы, аты, кесіні аты, оларды мекен-жайы, почта-телеграф жнелтілімдеріні трі жне оларды ттындау мерзімі крсетіледі.

Тергеуші почта-телеграф жнелтілімдерін ттындау женіндегі аулыны осы байланыс мекемесіні басшысына жолдайды, ол аулыда крсетілген хатгар, жеделхаттар, радиограммалар, бандерольдер, посылкаларды стап алып, ол туралы тергеушіге хабарлауа міндетті.

Бл тергеу ндірісіні жалпы іс жргізу тртібі тінту мен алу рекеттеріне сас жне мынадай реттерде жзеге асырылады:

1) сталан почта-телеграф жнелтілімдеріні кешірмесін алу, тексеру рекеттерін тергеуші байланыс мекемесінде кугерлерді атысуымен зі жргізеді;

2) ажетті жадайларда осы тергеу ндірісіне маман мен аудармашы шаыртылады;

3) ажетті жадайларда почта-телеграф жнелтілімдерін тексеру рекетіне хаттама толтырылады, онда андай почта-телеграф жнелтілімі тексеруге алынды жне кім тексеруге алынаны крсетіледі, адресата кшірмесі берілген берілмегені, жнелтілгені, жнелтілмегені не анша мерзімге сталаны крсетіледі;

4) тергеуші мен прокурор ттындау ммкіндігі аса ажет болмаан жадайда почта-телеграф жнелтілімдерін ттындауды алып тастайды, біра кез келген жадайда да ттыннан алып тастау тергеу аяталана дейін жаласуы керек.

Хабарды жол-жнекей стау (Р ІЖК 236-бап). Хабарды жол-жнекей стау — бл техникалы, оны ішінде компьютерлік байланыс арналары арылы берілетін хабарларды жолдан стау жне компьютерлік жйелерден тергеліп отыран іске атысты апаратты алу тергеушіні прокурор санкциясы берген аулысы негізінде жргізілетін тергеу іс-рекеттері. Бндай жадайларда тергеушіні аулысы жедел іздестіру ызметін жзеге асырып отыран органа орындауа жіберіледі.

«Жедел-іздестіру ызметі туралы» Р Заында (14-бап) былай деп берілген: жедел-іздестіру ызметі процесінде алынан материалдар тергеу іс-рекеттері мен дайындыы шін олданылуы ммкін жне ол материаддар алдын ала ескертуге атысты жедел-іздестіру шараларын ткізуде, ылмысты блтартпау не жолын есу, ылмысты ашу кезінде олданылуы ммкін. Мынаны білу керек: анытау ызметкерлері (жедел ызметкерлер) ылмысты тергеуге тергеушіге лкен кмек крсетеді жне нтижесінде ылмысты ашуда, ылмыскерді стауда оны жауаптылыа тартуда едуір септігін тигізеді. Жол-жнекей стау нтижесінде алынан хабарлар мен компьютерлік апаратгар-ды арнайы маман белгілейді де тергеушіге жеткізеді. Р ІЖК-ні 129-бабыны 4-тармаына сйкес ылмысты процесті жргізетін органдарды ылыми-техникалы ралдарды олдануы іс-жргізу хаттамаларында крсетілуі тиіс, ол хатгамада міндетгі трде ылыми-техникалы ралдар туралы мліметтер, оларды пайдалану шарттары мен тртібі, бл ралдар колда-нылан объектілер мен одан алынан нтижелер крсетілуі тиіс.

Ескерте кету керек, хабарды жол-жнекей стау нтижесінде алан апараттар ылмысты іс бойынша дледдеу ретінде ол-данылуы ммкін жне ылмысты-іс жргізу зандарына сйкес тексеру жргізіліп боланнан кейін жне оны іс жргізу формалары, яни хаттама формасына сйкес келуі саталаннан кейін оны длелдеме деп абылдауа болады.

 

6.Сйлесулерді тындау мен жазу(Р ІЖК 237-бап).

Кдіктіні, айыпталушыны жне ылмыс туралы, ауыр жне аса ауыр ылмыстар туралы істер жнінде мліметтерді білуі ммкін баса да адамдарды бейне жне дыбыс жазу техникаларын немесе зге де арнаулы техникалы ралдарды пайдалану арылы гімелесулерін жасырын тыдау мен жазу, сондай-а телефондар жне баса да сйлесу рылылары ары-лы сейлескен сздерін тындау мен жазу тындау нтижесінде іс шін маызы бар мліметтер алу масатында жргізілетін тергеу рекеті.

Бан оса, кш олдану, орытып алу жне баса ылмысты рекеттерді жбірленушіге, куа немесе оларды от-басы мшелеріне олдану аупі болан кезде тергеушіні прокурор санкциясы берген аулысы бойынша оларды келісімімен бейне жне дыбыс жазу техникаларын пайдалану арылы гімелесулеріні жасырын тындалуы жне жазылуы, сондай-а оларды телефондары немесе баса сйлесу рылылары арылы сйлескен сздеріні тыдалуы жне жазылуы ммкін.

Бндай шаралар тергеуші мен анытау органында тыдау арылы ажетті мліметтер алуа болатынына жеткілікті негіз боланда ана жргізіледі. Бндай шараны жзеге асыру шін тергеуші ужделген длелді аулы шыарады, ол аулы прокурорды санкциясымен ана жргізіледі жне орындалу шін сйкесті органа жолданады (Р ІЖК 237-бап).

Тергеушіні сейлесулерді тыдау жне алу туралы длелді аулысында мыналар белгіленеді:

1) тергеу рекетін жргізетін ылмысты іс пен онын, негіздемесі;

2) сйлесулері тыдауа жне жазып алуа алынан адамдарды фамилиясы, аты, кесіні аты;

3) сйлесулерді тындау жне жазып алуды жзеге асыру мерзімі.

Прокурорды санкциясынсыз-а тергеушіні сйлесулерді тындау жне алу туралы длелді аулысы бойынша кттірмейтін, тосын жадайларда тындау жне жазып алу рекеттері жргізіле береді. Алайда жиырма трт саатгы ішінде тергеу рекетін жргізгені туралы оан хабар жеткізіп отыруы тиіс. Прокурор бл тергеу рекетін тексере отырып, оны зады не засыз екені туралы шешім абылдайды. Сйлесулерді тыдау жне жазып алу рекеті засыз жргізілсе, іс бойынша ол млімет длелдеме ретінде іске аспауы ммкін.

Занда сйлескен сздерді, гімелесулерді тыдау мен жазып алу алты айдан аспайтын мерзімге белгіленуі ммкін. Олар бл шаралара ажеттілік жойылан кезде, біра кез келген жадайда тергеу аяталан со кешіктірмей тергеушіні аулысы арылы тотатылады.

Тергеуші ол аульща белгіленген бкіл мерзімні ішінде кез келген уаытта техникалы тыдауды жзеге асырып отыран органнан тексеру жне тыдау шін фонограмманы талап етуге ылы. Фонограмма тергеушіге мрмен бекітілген трінде, тыдауды негізі, ралдарды ажетті техникалы сипаттамалары мен жазуды сапасы крсетілген ілеспе хатпен бірге тапсырылады.

Фонограмманы тексеру мен тыдауды тергеуші кугерлерді жне ажет болан жадайда маманны катысуымен жргізеді, бл туралы хаттама жасалады, онда сйлесу фонограммасыны іске атысы бар блігі сзбе-сз жазылып, сйлесіп отырандарды сздеріні естілу сапасына сипаттама берілуге тиіс. Сйлескен сздерді, гімелесулерді тыдау мен жазуа атысушы адамдара здеріне белгілі болан мліметтерді жария еткені шін жауапкершілігі туралы ескертіледі.

Фонограмма хаттамаа оса беріледі, бл ретте оны іске атысы жо блігі кім зады кшіне енген со немесе ылмысты іс тотатыланнан кейін жойылады.

Айатарды оиа болан жерде тексеру жне натылау(Р КІЖК238-бап). Жбірленушіні, куні, кдіктіні, айыпталушыны оиа болан жерде берген айатарын тексеру рекеті тергеліп жатан оиаа атысты з бетінше жргізіліп жатан тергеу рекеті ретінде жиі олданылады. Оны анытау органдары жне аддын ала тергеу органдары мынадай масаттарда пайдаланады:

— айатарды растыын оларды болан оианы жадайымен салыстыру арылы анытау;

— тексерілетін іс-рекет болан баытты жне орынды анытау;

— жаа натылы деректерді анытау масатында жргізіледі. Негізінде «айатарды оиа болан жерде тексеру жне натылау» масаты брын жауап алынан адам мынадай рекеттерді жзеге асырса айын байалады:

— зерттелініп отыран жерді мн-жайы мен жадайын сол жерде крсетсе;

— іске атысы бар затгарды, жатгарды, іздерді іздестіріп, тауып крсетсе;

— наты рекеттерді бейнелеп, сол заттар мен оиа рекеттері зерттелініп отыран істе андай рл атаратынын крсетсе;

— оиа болан жердегі жадайларды згерісіне назар аударса;

—зіні алдыы жауаптарын натылап, айындаса.

Айактарды оиа болан жерде тексеру жне натылау рекетіні іс жргізулік тртібі.Айатарды оиа болан жерде тексеру жне натылау кезінде мыналарды жргізуге тыйым салынады:

— бл іске зге біреулерді ытасуына;

— жбірленушіге, куа, кдіктіге, айыпталушыа жетекші сратар оюа;

— бірнеше адамдара бір уаытта оиа болан жерді тексертуге жне натылауа.

Айатарды оиа болан жерде тексеру жне натылау кезінде кугер міндетті трде атысуы керек. Тергеуші ажетті жадайларда маман шаыруа ылы. Айатарды тексеру жне натылау жауап алынып отыран адама оны айатары тексерілетін баыт пен орынды ерікті трде крсетуді сынудан басталады.

Мысалы, лтіру ісі бойынша тергеу рекеттері жргізілген кезде айыпталушы зіні жасаан ылмысын мойындап, сол ауылда лген адамны мшеленген денелері азылан жерді сенімді трде тауып беріп, лтірілген ару мен балтаны жасыран орнын крсетсе, бл тергеу рекетіні длелдеу мні брын сонды белгісіз болан апаратты алумен, кінліні ылмыс жа-сааны туралы аны хабардар болумен орытындыланады. Айатар айтыланнан кейін, айатары тексеріліп отыран адама сратар ойылуы ммкін. Оиа болан жерде айатарды тексеру мен натылау барысында табылан іс бойынша длел ретінде маызы болуы ммкін заттар мен жаттар алынып, буып-тйіледі жне олар мрмен бекітіледі, оларды алу фактісі хаттамада тіркеледі.

Зада оиа болан жерде айатарды тексеру мен натылау кезінде кажет болан жадайда елшеу, суретке тсіру, дыбыс жне бейнежазба жасау, киноа тсіру жргізілетіні, жоспарлар мен схемалар жасалатыны туралы крсетілген. Бл рал-дарды пайдалану Р ІЖК-ні 219-бабында баяндалан ережелер бойынша жргізіледі.

7.Тергеу эксперименті(Р ІЖК 239-бап). Тергеу эксперименті — бл іс шін маызы бар мліметгерді зерттеліп отыран оианы белгілі бір рекеттерін, жай-жапсарын, мн-жайларын айта жаырту жне тжірибе жргізу арылы тексеру мен натылау масатында жргізілетін тергеу іс-рекеті. Бан оса, арастырылып отыран бапта осы тергеу рекетіні жалпы масаты крсетілген. Масаты — тексеру жолымен длелдемелер туралы мліметтер алу, белгілі бір фактілерді абылдау ммкіндігі, белгілі бір оиаларды болу ммкіндігі туралы мліметтер алу, сондай-а болан оиадан кейінгі рекеттерді анытау жне оларды іздерін анытау механизмі.

Тергеу экспериментіні зіне тн сипатты белгісі — бл трлі шарттарда жне ртрлі жадайларда айталама экспери-менттерді жргізу.

Тергеу эксперименті айатарды оиа болан жерде тексеру жне натылау рекетінен былай ажыратылады: эксперимент айатарды оиа болан жерде тексеру жне натылау рекетінде жргізілмейтін тікелей тжірибелі рекеттер ары-лы жзеге асырылады. Бан оса, айатарды оиа болан жерде тексеру жне натылау рекетінде бл тергеу ісін жауаптары тексерілетін адамны атысуынсыз жргізуге болмайды.

ылмысты іс жргізу заы тергеу экспериментін жргізудегі жалпы тртіпті белгілейді.Онда мыналар арастырылады:

а) кугерлерді атысуы;

б) жбірленушіні, кдіктіні, айыпталушыны, куні атысуы ммкін;

в) маманны атысуы ммкін;

г) тергеу экспериментіне атысушы адамдарды мірі мен денсаулыына ауіп келтіретін, оларды ары мен намысына нсан келтіретін олара материалды зиян келтіретін рекеттерге тыйым салынады.

д) экспериментті барысын, шарттарын, нтижесін мият баяндайтын хаттаманы жасалуы;

е) суретке тсіру, дыбыс жне бейне жазу, киноа тсіру, баса да техникалы ралдарды олдану, жоспар, схема, сызбаларды жасау ммкіндігі.

Тергеу эксперименті зерттелетін оиаа атысты олданылатын ралдармен, сол оиаа атысты ауа-райымен, тексерілетін оианы шарттарына сай жргізіледі.

Тергеу экспериментіні жргізілгені туралы хаттама жасалады, онда кіріспе блім, мазмндалатын блім, жне орытынды блім болады. Кіріспе блімінде эксперимент жргізілген уаыт, орын жне оны шарттары мен масаты крсетіледі, адамдарды ытары тсіндіріледі, жауаптылыы туралы ескертіледі. Мазмндалатын блімінде эксперимент ндірісіндегі рекеттер баяндалады жне оны реті крсетіледі. орытынды блімінде — эксперимент нтижесі беріледі. Тергеу экспериментіні нтижесі онын жеткілікті жне длелді мніні тртібі бойынша бааланады.

8.азастан Ресубликасыны «Сот сараптамасы туралы» Заында сот сараптамасы органдарына азастан Республикасы туелсіз, мамандандырылан объективті сот сараптамасын жргізетін сот ндірісімен амтамасыз ету масатында сот-сараптама рекеттерін жргізу ызметін атаратын мемлекетгік органдар жатады. азастан Республикасы ділет министрлігіні сот сараптамасы орталыы мен азастан Республикасы Денсаулы сагау министрлігіні сот медициналы орталыы азастан Республикасы сот сараптамасыны тірек органдары болып табылады.

Сот сараптамасы сондай-а лицензия негізінде сот-сараптама ызметін атаратын адамдар арылы да жргізіледі. Олар мемлекеттік сот-сараптама мекемелері ретінде те ыа жне жауапкершілікке ие. КР ІЖК-ні 243-бабына сйкес сот сараптамасын жргізу мыналара тапсырылуы ммкін:

1) сот сараптамасы органыны ызметкерлеріне;

2) лицензия негізінде сот-сараптама жргізетін адамдара;

3) за талаптарына сай бір ана ммкіндікпен баса да адамдара.

Сараптаманы жргізу процеске атысушыларды здері сынан адамдара да сеніп тапсырылады.

Сараптама ымы.«Экспертиза» сзі латынны «ехрегііх» сзімен, яни «тжірибелі білгір адам» деген маынаны беретін сзімен байланысты.

Сараптама — бл сарапшыны арнайы білімдер негізінде жргізетін іс материалдарын зерттеу нтижесінде іс шін маызы бар мн-жайлар алу масатында жргізетін тергеу рекеті.

Арнайы білім — бл жалпыа танымал білімдерден тыс ылым мен техниканы зге салалары туралы білім.

Сот сарапшысы — бл іске мдделі емес арнайы ылыми білімі бар, сот, тергеуші, анытаушы сот сараптамасын жргізуді тапсыран адам.

Сарапшы бір ана ызметті, яни длелдемелерді зерттеуді ана таратуа кылы.

Сот сараптамасы тек іске атысы бар арнайы ылыми білім негізінде сараптама жргізу ажеттігі туындаан, соны нтижесінде іс шін маызы бар материалдар алуа ммкіндік туатын жадайларда ана таайындалады.

Сот сараптамасы — бл мні, маызы істі шешуге атысы бар жадайларды, мн-жайларды белгілеу масатында арнайы білім негізінде іс материалдарын зерттеу болып табылатын з бетінше жргізілетін ерекше іс жргізулік рекеті.

Сараптаманы міндеті — бл жаа длелдеме алу — сарапшыны орытындысы, ылмысты істі жаа мн-жайларын белгілеу.

Сараптама жргізу шарттарына мыналар жатады: