Таырып. Зады кшіне енген сот шешімдерін айта арау ндірісі (адаалау ндірісі).

Дріс масаты:Зады кшіне енген сот шешімдерін айта арау ндірісін (адаалау ндірісін) ашу.

ысаша мазмны:

1. адаалау ндірісіні ымы, маызы жне міндеттері. Апелляциялы ндірістен ерекшелігі. адаалау ндірісін озау тртібі. адаалау тртібінде арсылы беру ыы бар тулалар шебері. адаалау саты санаттарыны шешімдеріні трлері мен мазмны. кімді жою немесе згерту негіздері.

2. Сотта адаалау шаымдарын алдын ала арауды тртібі мен мерзімдері. Тексеру жргізу шін соттан істі сратып алу. Шаымды алдын ала арау барысында абылданатын шешімдерді трлері. адаалау сатысында істі арау тртібі. адаалау сатылы сотты отырысына атысушылар, оларды ытары мен міндеттері.

3. адаалау сатылы сотты шыаратын шешімдерді трлері. адаалау сатылы сотта істі арау кезінде длелдемелерді баалауды ерекшеліктері. адаалау сатылы сотты ытарыны шегі. адаалау сатылы сотты аулысына ойылатын талаптар.

4. кімді жне сот аулысын жоюдан кейін істерді арау.

5. Сотты кімдеріне, аулыларына айтадан шаымдану, наразылы келтіру тртіптері.

1.адаалау сатысындаы ндіріс — жоары тран сот зыретті тлаларды наразылыы бойынша бірінші сатыдаы соттарды кімдері мен аулыларыны, сондай-а аппеляциялы жне аалау сатысындаы соттарды аулыларыны зандылыы мен негізділігін тексеретін ылмысты іс жргізуді айрыша сатысы.

адаалау тртібімен істі арау сатысы адам мен азаматтарды ытары мен бостандытарын, мдделерін орауды кепілі болып табылады, йткені зады кшіне енген сот шешімдеріні зандылыы мен негізділігін тексеруге, жіберілген ателіктерді тзетуге кепіл болады.

адаалау тртібімен наразылытар бойынша ылмысты істер облысты соттар мен азастан Республикасы Жоары Сотыны адаалау алаларымен арастырылады.

Сотталушыны кінсіндігі себептері бойынша, сондай-а нерлым жеіл ылмыс туралы зады олдану ажеттігіне, жазаны атадыына байланысты немесе сотталушыны жадайын жасартатын зге де негіздер бойынша айыптау кімін адаалау тртібімен айта арау мерзіммен шектелмейді.

Нерлым ауыр ылмыс туралы занды олдану ажеттігі, жазаны жмсатыы себептері бойынша немесе сотталушыны жадайын нашарлататын зге де негіздер бойынша істі ысарту туралы сотты аулысына, айыптау кіміне, сондай~а атау кіміне не істі ысарту туралы сотты аулысына шаым жасауа, наразылы білдіруге олар зады кшіне енгетен кейін алты ай ішінде жол берілед (Р ІЖК 461-бабы).

Зады кшіне енгеннен кейін сот адаалауы тртібімен сот актілері айта аралуы ммкін(Р СКК 458-бабыны 1-блігі):

1) бірінші сатыдаы соттарды кімдері мен аулылары;

2) апелляциялы аулылары;

3) адаалау аулылары;

4) тменгі адаалау сатысыны аулылары.

Мемлекеттік жне жеке айыптаушыны айыптаудан бас тартуына байланысты соттарды азакстан Республикасы ылмысты іс жргізу кодексіні 109, 110, Ш-баптарында кзделген мселелер бойынша істерді осымша тергеу немесе жаа сот арауына жіберу туралы шыаран, занды кшіне енген аулылары сот адаалауы тртібімен айта арауа жатпайды.

азастан Республикасы Жоары Сотыны адаалау сатысында ауыр емес ылмыстар туралы зады кшіне енген кімдері сот адаалауы тртібімен айта арауа жатпайды.

азастан Республикасы Жоары Сотыны адаалау аласыны аулылары абылданан аулы адамдарды мірі, денсаулыы не азастан Республикасыны экономикасы мен ауіпсіздігі шін орны толмас ауыр салдарлара кеп сотыруы ммкін екені туралы деректерді аныталуына байланысты ерекше жадайларда айта аралуы ммкін.

адаалау ндірісі ылмысты процесті дербес сатысы ретінде келесі кезендерден трады:

—кімге немесе зге де сот шешімдеріне наразылы келтіру туралы шаымдарды, арыздарды, сыныстарды арастырудан;

—сот шешіміне наразылы келтіру немесе одан бас тарту жніндегі мселелерді шешу шін ылмысты істі сратып алудан жне араудан;

— наразылы келтіруден;

— наразылы бойынша істі адаалау сатысында араудан;

— адаалау сатысындаы сотты шешім абылдауынан. Занды кшіне енген сот кімдері мен аулыларын айта арау негіздері(Р ІЖК 459-бабы). Істі тергеу немесе сотта арау кезінде азаматтарды конституциялы ытары мен бостандытарын бзуа жол берілуі не занды дрыс олданбаудан:

1) кінсізді соттауа;

2)орташа ауыр ылмыс, ауыр немесе аса ауыр ылмыс жасады деп айыпталан адама атысты атау кімін негізсіз шыаруа немесе істі негізсіз ысартуа;

3)жбірленушіні сот арылы оралу ыынан айыруа;

4)сот таайындаан жазаны ылмысты ауырлыы мен сотталан адамны жеке басына сай келмеуіне кеп соуы зады кшіне енген кімдер мен аулыларды айта арауа негіз болып табылады.

Зады кшіне енген сот актілері, егер: 1) сот актісі мемлекеттік немесе оамды мдделерді, мемлекет ауіпсіздігін озаса не адамдарды мірі, денсаулыы шін орны толмас ауыр салдарлара кеп сотыруы ммкін болса;

2)адам лім жазасына сотталан кім апелляциялы арау нысанасы болмаса, айта аралады.

Табалау керек, лім жазасы туралы занды кшіне енген кімдер де лім жазасын орындауа мораторийді кші жойыланнан кейін айта аралуы ммкін.

 

2.Бірінші, апелляциялы жне адаалау сатыларындаы соттарды аулылары, егер осы аулымен бірінші сатыдаы сот засыз жне негізсіз шешім абылдаан не алдыы аулыларды немесе іс бойынша кімні жоарыда тран сот засыз жне негізсіз кшін жойан немесе згерткен деп танылса, не егер істі жоары тран сотта аралуы кезінде абылданатын шешімні дрыстыына сер еткен немесе сер етуі ммкін болан занды елеулі бзуа жол берілсе, кші жойылуа немесе згертілуге жатады. Занды кшіне енген сот шешімдеріне адаалау шаымы, наразылыыны мазмны, оларды беру тртібі Р ІЖК 462-бабымен аныталан.

адаалау шаымы, наразылыы оларды айта арауды жзеге асыруа кілетті сота жазбаша трде беріледі. Шаымда, наразылыта іс жргізу кезінде андай жолсыздытара орын берілгені жне осы жолсыздытарды шыарылан сот шешімдерінде алай крініс тапаны крсетілуі тиіс.

Шаыма, наразылыа шаым жасалып отыран сот шешімдеріні кшірмелері жне шаымны, наразылыты длелдеріні негізділігін уаттайтын зге де материалдар оса берілуі тиіс.

Егер шаым, наразылы адаалау тртібімен істі айта арауа кілеттігі жо сота келіп тссе, ол оны осы шаым, арсылы аралуа жататын сота беруге тиіс.

Занды кшіне енген сот шешімдеріне шаым берілуі, наразылы келтірілуі оларды орындалуын кідіртпейді, бан кзделген жадайлар кірмейді.

азастан Республикасы Жоары Сотыны Траасы, Бас Прокуроры істі сратып алумен бір мезгілде сот кіміні, аулысыны орындалуын адаалау тртібімен тексеру шін ш айдан аспайтын мерзімге тотата труа ылы (КР ІЖК 466-бабы).

Зады кшіне енген кімдер мен аулылара:

1)азастан Республикасыны Бас Прокуроры — облысты жне оан теестірілген сотты адаалау аласына жне азастан Республикасы Жоары Сотыны адаалау аласына;

2)азастан Республикасы Бас Прокурорыны орынбасарлары - облысты жне оан теестірілген сотты адаалау аласына;

3)облыс прокурорлары мен олара теестірілген прокурорлар — облысты жне оан теестірілген сотты адаалау аласына наразылы келтіруге ылы.

Наразылы прокурорларды з бастамасы бойынша да, содай-а процеске атысушыларды (сотталушыны, жбірленушіні, оларды кілдеріні жне зге де мдделі адамдарды) тініші бойынша да білдірілуі ммкін. Шаымды, наразылыты іс адаалау сатысында аралана дейін оны берген адам кері айтарып алуы, наразылыты сондай-а жоары тран прокурор кері айтарып алуы ммкін. азастан Республикасы Жоары Сотыны Траасы, Бас Прокуроры істі сратып алумен бір мезгілде сот кіміні, аулысыны орындалуын адаалау тртібімен тексеру шін ш айдан аспайтын мерзімге тотата труа ылы.

адаалау аласы осы азастан Республикасы ылмысты іс жргізу кодексіні 459-бабында кзделген адаалау тртібімен істі айта карау негіздеріні бар-жоы туралы мселені шешеді, содан кейін прокурор наразылыын мні бойынша арайды. Аталан негіздер болмаан кезде адаалау аласы істі сот адаалауы тртібімен айта араудан бас тарту туралы аулы шыарады. Занда адаалау шаымын немесе прокурор наразылыын айтару негіздері крсетілген. адаалау шаымы немесе прокурор наразылыы мынадай негіздер бойынша:

1)адаалау шаымы немесе прокурор наразылыы азастан Республикасы ылмысты іс жргізу кодексіні 462-бабыны талаптарына сай келмесе;

2)зады кшіне енген осы сот актісіне адаалау шаымын немесе прокурор наразылыын азастан Республикасы ылмысты іс жргізу кодексіні 460-бабына сйкес шаым жасауа ыы жо адамдар берсе;

3)адаалау шаымы немесе прокурор наразылыы азастан Республикасы ылмысты іс жргізу кодексіні 461-бабынын, екінші блігінде крсетілген мерзім ткеннен кейін берілсе;

 

4)адаалау шаымы немесе прокурор наразылыы оларды мні бойынша араана дейін кері айтарып алынса;

5)адаалау шаымы немесе прокурор наразылыы адаалау сатысына азастан Республикасы ылмысты іс жргізу кодексіні 291, 292-баптарында белгіленген сотгылы тртібін бза отырып берілсе;

6)адаалау шаымы немесе прокурор наразылыы азастан Республикасы ылмысты іс жргізу кодексіні 458-бабына сйкес сот адаалауы тртібімен айта арауа жатпайтын сот актілеріне берілсе, олар берген адамдара айтарылуа тиіс.

адаалау шаымын немесе прокурор наразылыын айтаруа негіз болан кемшіліктер жойылан жадайда оларды жалпы негізде айта беруге болады.

адаалау шаымыны алдын ала аралатын кні туралы шаым берген адама хабарланады, алайда оны келмеуі іс бойынша сот адаалауы тртібімен іс жргізуді озау негізі бар немесе жо екецігі туралы мселені шешуге кедергі болмайды.

адаалау тртібімен наразылы келтірілу шін прокурора шаым беруден зге занды кшіне енген кімдер мен аулылара істерді адаалау тртібімен айта арауа кілетті сота тікелей апелляциялы шаым беруге ыы бар процеске атысушылар шаым жасауы ммкін (Р ІЖК 460-бабыны 1-блігі).

Сот актісін адаалау тртібімен айта арау туралы адаалау шаымы облысты жне оан теестірілген сот траасыны, азастан Республикасыны Жоары Сот Траасыны тапсырмасы бойынша тиісті адаалау аласыны ш сот судьясынан ралан сотта алдын ала зерделенеді жне аралады. ажет болан жадайда ылмысты іс сратылуы ммкін.

Сот адаалау шаымын алдын ала арауды нтижелері бойынша (Р ІЖК 464-бабы):

1) шаым берілген сот актісін айта арау бойынша адаалау іс жргізуін озау жне адаалау шаымын ылмысты істі срата отырып адаалау сатысында арау туралы;

2)шаым берілген сот актісін айта арау бойынша адаалау іс жргізуін озаудан бас тарту туралы;

3)адаалау шаымын айтару туралы аулы шыарады. Сотты адаалау шаымын алдын ала арау нтижелері бойынша шыаран аулысында:

1) аульшы шыарылан кні мен орны;

2)адаалау шаымын араан жне аулы шыаран тиісті сот судьяларыны тегі мен аты-жні;

3) дау туызан сот актісін крсете отырып аулы шыарылан іс;

4) адаалау шаымын берген адам;

5) адаалау шаымында келтірілген длелдер;

6)шаым берілген сот актісін айта арау бойынша адаалау іс жргізуін озауды немесе одан бас тартуды не адаалау шаымын оларды берген адамдара айтаруды негіздері;

7)осы бапты бірінші блігінде крсетілген шешімдерді бірі крсетілуге тиіс.

адаалау шаымын аддын ала арауды нтижелері бойынша шыарылан аулыны кшірмесі адаалау шаымын берген адама жіберіледі.