ылмысты ізге тсуге немесе кім шыаруа адамдарын беру

Р ІЖК-ні 531-бабында кзделген азастан Республикасыны шетел мемлекеттерімен халыаралы шартта арастырылан ылмыс жасады деп айыпталушы немесе баса мемлекетте сотталан жне азастан Республикасыны аумаында жрген адамды стап беру туралы талапты атару мселелерін арастыруы тиіс. Баса мемлекет аумаында сотталан жне айыпталан азастан Республикасыны азаматын стап беру туралы шешім сас абылданады.

стап беруге негіз болатын талапты атару жніндегі мселе азастан Республикасыны Бас Прокурорымен немесе кілетті прокурормен арастырылып, шешіледі.

Адамды стап беру (шетел мемлекетіні азаматы ) туралы бірнеше мемлекетті талаптары болан ретте адамны андай мемлекетке стап берілуге жататындыы (мысалы, халыаралы ылмыстаы — терроризм, ттына алу жне т.б.)жне ылмысыны тріне байланысты шешімді азастан Республикасыны Бас Прокуроры кабылдайды.

Шетел мемлекетіні срауы бойынша наты ылмыс жасаан (мысалы, лім немесе адамды рлау) адам ылмысты жауапкершілікке, жаза теуге, баса да ылмыстара (аша алу немесе бандитизм) тартылуы ммкін емес.

Бл адам стап берген мемлекетгі келісімінсіз шінші бір мемлекетке берілмейді. Бл берілген адамны ылмысты жауапкершілігі жнінде айтылып отыр.

Алайда, шетел мемлекетіні азаматын стап бермеу туралы талабында крсетілмеген тртіпке сйкес жаа ылмыс жасаан адама олданылмайды.

Сонымен оса халыаралы шартта стап беру туралы баса да талаптар енгізілуі ммкін. Олара мыналарды жатызуа болады: амауда немесе арауда жрген адамды босату, беруді кейінге немесе уаытша алдыру жне т.б.

Келісіп отырандар арасында ылмысты жауапкершілікке жне кім шыаруа бір-біріне беруді талап етуді олардан талап еткен кезде ана жзеге асырылуы ммкін:

а) ылмысты жазаланан ба;

б) істеген ылмысы шін бір жыла сотталан немесе одан ауыр жаза теген;

в)істеген ылмысы шін алты айдан кем емес немесе аса ауыр жазалананы шін.

азастан Республикасыны аумаында баса ылмысы шін жазасын теп жрген мемлекетті азаматына атысты стап беру туралы тініш келіп тскен жадайда стап беру мерзім жазасын тегенге дейін немесе кез келген занды негіз бойынша жазасынан босатылана дейін зартылуы ммкін.

Шетел мемлекетіні азаматы ылмысты жауапа тартылан жадайда, оны стап беру мерзімі кім шыарылана дейін, жазасын ткерген немесе кез келген негіз бойынша ылмысты жауаптылытан босатылана немесе жазадан босатылана дейін зартылуы ммкін. Егер стап беруді мерзімін зарту ылмысты ізге тсу мерзімі туіне алып баратын немесе ылмысты тексеруге залал келтіруі ммкін болса, стап беру тініші бойынша талап етілетін адам тараптарды келісімімен айындалатын белгілі бір уаыта берілуі ммкін.

Белгілі бір уаыта берілген адам зі берілген ылмысты іс бойынша іс жргізу рекеттері жргізілген со, біра адамды берген уаытынан бастап ш айдан кешіктірілмей айтарылуы тиіс. зара келісім бойынша бл мерзім зартылуы ммкін, біра сот кескен жазасыны мерзімінен немесе азастан Республикасыны аумаында жасаан ылмысы шін заа сйкес кесілуі ммкін мерзімнен аспайды.

азастан Республикасы Бас Прокурорыны немесе кілетті прокурорды стап беру туралы нсауын аланнан кейін амауда стау орныны кімшілігі стап берілетін адамны ол стап берілген мемлекетті органына айдап жнелтілуі мен берілуін отыз тулік ішінде йымдастыруа жне орындаланы туралы азастан Республикасыны Бас Прокурорына немесе кілетті прокурора хабарлауа міндетті.

азастан Республикасыны лауазымды адамдары мен зыретті органдары шет мемлекетті азаматын беру туралы шешім абылдааннан кейін сол мемлекетті зыретті органдарына беруді уаыты мен кнін хабарлайды.

Егер талап етуші шетел мемлекетіні органдары он бес тулік ішінде абылдамаса ол амаудан босатылады.

стап беруден бас тартылады, егер:

1)егер баса мемлекетпен сратылып отыран адамны нсіліне, дінге сенушілігіне, азаматтыына, лтына, арнайы бір леуметтік тобына немесе саяси сенімі сол мемлекетте тергеуіне атысты азастан Республикасы осы адама саяси баспана берсе;

2)егер баса мемлекетпен стап беруді талап еткен адам азастан Республикасыны азаматы болып табылса;

3)стап беру туралы талапа негіз болан рекет азастан Республикасында ылмыс деп танылмайтын болса;

4)ол адама атысты дл сол ылмысы шін занды кшіне енген кім шыарылып лгермесе немесе іс бойынша іс жргізу тотатылса;

5)азастан Республикасыны зандары бойынша ылмысты іс озалмайтын болса немесе ескіру мерзіміні туі нтижесінде немесе езге занды негіз бойынша кімні орындалуы ммкін болмаса, стап беруге жол берілмейді;

6)халыаралы шарт бойынша мемлекетті заына байланысты ылмыс деп танылса жеке айыптау бойынша (жбірленушіні тініші) аралады.

Егер стап беру туралы талап млімденген ылмыс азастан Республикасыны аумаында немесе оны шегінен тыс жерде жасалан болса, біра азастан Республикасыны мдделеріне арсы баытталан болса стап беруден бас тартылуы ммкін.

Егер баса мемлекетке адамды стап бермесе, онда азастан Республикасыны Бас Прокуроры сол мемлекетті зыретті органдарына айтарып беруді негіздерін крсете отырып хабарлайды.

Халыаралы шарт бойынша адамды стап беру кезінде сонымен оса бір-біріне мынадай заттарды беруі керек:

а) ылмысты жасау кезінде олданылан заттар, адамды беруге негіз болан ылмысты рал-саймандар;

б)ылмыс жасау кезінде алынан немесе сыйаы ретінде берілген заттар, ылмыскер айырбастап алан затгар;

в)ылмысты іс бойынша длелдеуге маына беретін заттар. Бл заттар тек ылмыскер айтыс болан жадайда, ашып кеткен немесе баса да жадайларда беріледі. Істі аятааннан кейін бл заттар міндетті трде берген мемлекетке айтарылуы тиіс.

ылмыса рал болып табылан, сонымен оса ылмысты іздері бар жне ылмыс жолында алынан заттар баса іс жргізуге керек болан жадайда уаытша алдыруа болады.

Баса бір шінші мемлекетке адамды, крсетілген заттарды беру, алынан заттарды іс аяталаннан кейін айтару туралы баса мемлекет кепілдік берген кезде ана занды болады.

Азаматтыы жо адамдара, шінші бір елді азаматтарына атысты ылмысты ізге тсу материалдарын жіберуді жне ылмысты ізге тсуді жаластыру туралы немесе ылмысты іс козау туралы тініштерді орындау, шінші бір елді азаматтарын стап беру тртібі Р ылмысты кодексті 527, 528, 529 — 532- баптарыны ережелерімен айындалады.

деттен тыс (экстрадиция) амау (стап беру шін ттындау жне амап ою)

Экстрадиция (латын сзі) — ылмыскер тран ауматан ылмысты жауапкершілікке тарту шін немесе занды трде жзеге енген аулыны абылдау шін баса мемлекетке ылмыскерді беру.

стап беру мемлекетті бір-біріне ызыушылыы арасындаы арнайы келісім негізінде жзеге асады. Бндай келісім жо жерде стап беру тек екеуара келісім бойынша анааттандырылады. Сотты тратанан тжірибесіне байланысты стап беруді талап ету шартта баса трі крсетілмесе дипломатиялы канал арылы жзеге асырылады.

ылмыскер азаматы болып табылатын мемлекет, ылмыс жасаан немесе з мемлекетіне нсан келтірген, ол мемлекеттен баса мемлекетке ашып кеткен мемлекет стап беруді талап етуі ммкін екенін мытпаан жн.

азастан Республикасыны азаматы з елінде ылмыс жасап енді азіргі тада баса мемлекетте жрген болса деттен тыс амауа алынып (экстрадиция), ылмысты тергеу шін азастана беріледі.

деттен тыс (экстрадиция) амауды (амау, стап беру шін ттындап жне амап ою) шарттары мен ережелері КР ІЖК-ні 534-бабында халыаралы шарт негізінде арастырылан. деттен тыс амау (экстрадиция) мынадай ретте жзеге асады.

Шетел мемлекетіні зыретті органынан тиісті трде рсімделген талапты алу кезінде жне адамды стап беру шін занды негіздер болан ретте ол сталуы ммкін жне оан деттен тыс амау тріндегі блтартпау шарасы олданылады.

Халыаралы шартта, азастан Республикасымен келісімде немесе баса мемлекеттермен келісім кезінде сраушы мемлекетті тініші бойынша адам стап беру туралы талап алынана дейін де амалуы ммкін.

Бндайда тініште амауа алу туралы аулыа немесе зады кшінеенген кімге сілтеме болуы жне стап беру туралы талапты осымша табыс етілетіндігі айтылуа тиіс.

стап беру туралы талап млімделгеннен кейін амауа алу туралы шараны келісім берген мемлекет бірден абылдайды.

стап беру туралы талап млімделгенге дейін амауа алу туралы тініш почта, телеграф, телекс немесе факс бойынша берілуі ммкін.

Табыс етілген материалдар зерделеніп, сталан адамды іздеу жарияланан адам деп санауа жеткілікті негіздер боланда жне Р ІЖК-ні 532-бабында жазылан негіздер жо болан кезде прокурор ауданды жне оан теестірілген сота экстрадициялы амауа алу туралы тініш енгізеді. Ауданды жне оан теестірілген сотты судьясы осы Р ІЖК-ні 150-бабында кзделген ережелер мен мерзімдерді сатай отырып, тінішті арайды жне мынадай: экстрадициялы амау туралы; экстрадициялы амаудан бас тарту туралы аулыларды бірін шыарады.

Судьяны прокурор аулысына шаымдану, наразылы білдіру жне оны апелляциялы арау Р ІЖК-ні 110-бабында кзделген тртіппен жзеге асырылады (Р ІЖК-ні 543-бабыны 1-блігі).

Адам, егер оны баса мемлекетті аумаында стап беруге кеп соатын ылмыс жасаандыына сезік келтіретін замен кзделген негіздер болса, осы бапты бірінші блігінде кзделген тінішсіз-а ш тулікке дейін мерзімге сталуы ммкін.

Прокурор адамны амауа алынаны туралы стап беру тінішті, амау туралы тінішті жіберген немесе жіберуі ммкін шетел мемлекетіні мекемесіне стап беру уаыты мен орны сыныла отырып, дереу хабарлайды..

Егер отыз тулік ішінде стап берілмесе, амауда отыран адам сотты аулысы бойынша босатылуа тиіс. Р ІЖК-ні 543-бабыны 4-блігіне сйкес ттындалан адам оны стап беру туралы талап азастан Республикасыны зандарында кзделген ттындалу мерзіміні ішінде келіп тспесе, босатылуы тиіс. айта амауа алуа Р ІЖК-ні 543-бабыны 1-блігіне сйкес стап беру туралы жаа талапты араан со ана жол беріледі.

Р ІЖК-ні 531-бабына сйкес сталан адамды деттен тыс амауды сот бір айа дейінгі мерзімге жзеге асырады.

Бл мерзімде іздеу жарияланан мемлекетгі зыретті органынан стап беру туралы тініш тспеген жадайда, біра амауа алу туралы тініш жне стап беру туралы кейіннен тініш жіберуге кепілдік болан ретте, амауды жзеге асыран прокурорды тініші бойынша сот екі айа дейін зартуы ммкін, бл туралы азастан Республикасыны Бас Прокурорына немесе укілетті прокурора хабарланады.

Ерекше жадайлар боланда облыс прокурорыны немесе оан теестірілген прокурорды тініші бойынша амау мерзімін сот ш айа дейін зартуы ммкін.

амауда стау орныны кімшілігі амалушыны амауда стау мерзімі еткенге дейін жеті туліктен кешіктірмей бл жнінде амауды жзеге асыран прокурора хабарлауа міндетті.

амалан адамды оны стап беру шін босату деттен тыс амауды жзеге асыран прокурорды аулысы негізінде, соны ішінде Р ІЖК-ні 534-бабында аталан мерзім ткеннен кейін де, егер бл мерзімде адам стап берілмеген болса, жзеге асырылып, бл жнінде дереу азастан Республикасыны Бас Прокуроры немесе укілетті прокурора хабарланады.

Шетел мемлекеті мекемееіні» осы мекемеге шінші бір мемлекетті стап берген адамын азастан Реепубликасыны аумаы бойынша транзиттік тасымалдау жніндегі тініші оны стап беру туралы талап аралан тртіппен аралады. Транзиттік тасымалдауды тсілін тиісті ведомстволарды келісімі бойынша азастан Республикасыны Бас Прокуроры айындайды.

стап беру кезіндегі сталан немесе сотталан адамдарды транзиттік тасымалдау шыындарын келісім беріп тасымалдау жнінде тініш жасаан мемлекет тейді.

5.азастан Республикасыны ылмысты іс жргізу заы жазасын зі азаматы болып табылатын мемлекетте теу шін бас бостандыынан айыруа сотталан адамды беру ммкіндіктерін арастырады.

азастан Республикасыны соты бас бостандыынан айыруа сотталан адамды жазасын зі азаматы болып табылатын мемлекетте теу шін беруге, на сол сияты шетел мемлекетіні соты бас бостандыынан айыруа соттаан азастан Республикасыны азаматын жазасын азастан Республикасында етеу шін негіз болып:

а) азастан Республикасыны тиісті шетел мемлекетімен халыаралы шарты;

б)немесе азастан Республикасы Бас Прокурорыны шетел мемлекетінін зыретті органдарымен жне лауазымды адамдарымен зара шарттаы жазбаша келісімі (Р ІЖК 537-бап).

Адамды беру жніндегі аулы абылдауда за кшіне енген белгісі бар аулыны кшірмесі жне сотталан адамны ылмысты за негізіндегі мтіні берілуі керек. Егер сотталушы жазаны жартысын тесе ол да хабарланады.

Р ІЖК-нін 538-бабына сйкес, зі азаматы болып табылатын мемлекетте жазасын теу шін азастан Республикасында сотталан адамды беруге сотталушыны, оны занды кіліні немесе жаын туан-туыстарыны тініші бойынша, сондай-а сотталушыны келісімімен тиісті мемлекетті зыретті органыны тінуі бойынша оны бас бостандыын айыру туралы жазасын теуіне дейін жол беріледі.

Ескере кететін жайт, адамды беру азастан Республикасы Бас Прокурорыны немесе оны орынбасарыны шешімі бойынша кім занды кшіне енген со ана жзеге асырылуы ммкін, олар кім шыаран сота осы адамны берілгенін хабарлайды.

азастан Республикасыны соты бас бостандыынан айыруа соттаан адамды ол азаматы болып табылатын мемлекетте жазасын теу шін беруден бас тартады, егер:

1) адам сол шін сотталан рекеттеріні бірде-бірі сотталушы азаматы болып табылатын мемлекетті зандары бойынша ылмыс болып танылмаса;

2) жаза шет мемлекетте ескіру мерзіміні етуі салдарынан немесе осы мемлекетті зандарында кзделген зге негіз бойынша орындалмайтындай болса;

3)сотталушыдан немесе шет мемлекеттен азаматты талап блігінде кімні орындалуына кепілдік алынбаса;

4)сотталушыны халыаралы шартта кзделген жадайларда беру туралы келісімге ол жеткізілмесе;

5)сотталушыны азастан Республикасында траты трылыты жері болса, бас тартылуы ммкін (Р КДЖК 539-бап).

Р ІЖК-ні 540-бабына сйкес, шет мемлекетті соты бас бостандыынан айыруа соттаан азастан Республикасыны азаматы, оны занды кілі немесе жаын туан-туыстары, сондай-а шет мемлекетті зыретті органдары сотталушыны келісімімен азастан Республикасыны Бас Прокурорына сотталушыны жазасын азастан Республикасында теуі туралы тініш жасай алады. Бл сраты шешу мселесіне сотталушыны келісімі ескеріледі.

тініш анааттандырылан жадайда азастан Республикасыны Бас Прокуроры шет мемлекет сотыны кімін атару туралы облысты немесе оан теестірілген сота сотталушыны азастан Республикасынан кеткенге дейін траты трылыты жері бойынша сыныс енгізеді.

Сотталушыны траты трылыты жері болмаан кезде сыныс азастан Республикасыны Жоары Сотына енгізіледі.

азастан Республикасы Бас Прокурорыны сынысын судья сот отырысында сотталушыны атыстырмай кімді атаруа байланысты мселелерді шешуге байланысты Р ІЖК-де белгіленген тртіп пен мерзімдерде арайды.

Шет мемлекет сотыны кімін атару туралы судьяны аулысында:

1)шет мемлекет сотыны атауы, кімні шыарылан уаыты мен жері;

2)сотталушыны азастан Республикасындаы соы трылыты жері, оны жмыс орны жне сотталана дейінгі айналысан ксібі туралы мліметтер;

3) азамат жасаанына кінлі деп таныан ылмысты саралануы жне оны андай ылмысты заны негізінде сотталандыы;

4)сотталушыны жасаан ылмысы шін жауаптылы кздейтін азастан Республикасыны ылмысты заы;

5)жазаны (негізгі жне осымша) трі мен мерзімі, сотталушы азастан Республикасында теуі тиіс жазаны басталу жне аяталу мерзімі, ылмысты тзеу мекемесіні трі, уыным бойынша залалды теуді тртібі крсетілуі тиіс.

Сот істі арааннан кейін мына аулыларды бірін абылдайды.

1) прокурор сыныстарын абыл алмау туралы;

2) шетел мемлекеті соты кімін атару туралы.

Егер азастан Республикасыны заы бойынша осы ылмыс шін бас бостандыынан айыруды шекті мерзімі шет мемлекет судьясы таайындаан кім бойынша таайындаланнан аз болса, судья осы ылмысты жасааны шін бас бостандыынан айыруды азастан Республикасыны ылмысты кодексінде кзделген е жоары мерзімін белгілейді.

Егер бас бостандыынан айыру жаза ретінде кзделмеген болса, судья азастан Республикасыны ылмысты кодексінде белгіленген шекте осы ылмыс шін жне шет мемлекет сотыны кімі бойынша таайындалана мейлінше сйкес келетін жазаны айындайды.

Егер кім екі немесе бірнеше рекетке атысты болса, азастан Республикасында брі бірдей ылмыс деп танылмаса, судья шетел мемлекеті сотыны кімі бойынша ылмыс болып табылатын рекетке жазаны ай блігі олданылатындыын айындайды.

Судьяны аулысы ол шыарылан кннен бастап кшіне енеді жне орындалуын амтамасыз ету шін азастан Республикасыны Бас Прокуратурасына жіберіледі.

Шет мемлекетті соты кімні кшін жойан немесе згерткен жадайда не шет мемлекетінде шыарылан раымшылы ету немесе кешірім жасау актісін жазасын азастан Республикасында теп жрген адама олданылан ретте айта аралан кімді орындау, сондай-а раымшылы етуді немесе кешірім жасауды олдану мселелері Р ІЖК-ні 541-бабы-ны ережелері бойынша шешіледі.

зін-зі баылау сратары:

1. Медициналы сиппатаы мжбрлеу шараларын олдану жнінде іс жргізу негіздері.

2. Аталмыш санаттаы істер бойынша длелдеуге жататын мн-жайлар. Медициналы сипаттаы мжбрлеу шараларын олдану жніндегі істер бойынша алдын-ала тергеу жне сотты арауды жргізу ерекшеліктері.

3. Психикалы аурулармен ауыратын тлалара атысты ауіпсіздік шаралары.

4. Ата аналарыны, аморшысыны, асырып алушыны арамаына беру, арнайы медициналы мекемеге орналастыру.

5. Медициналы сипаттаы мжбрлеу шаралары олдану туралы іс жргізілетін тланы ытары.

6. ораушыны, зады кіліні міндетті трде атысуы.

7. Алдын ала тергеуді аяталуы.

8. Медициналы сипаттаы мжбрлеу шараларын олдану туралы мселені шешу шін сота істі баыттау туралы аулыны мазмны мен нысаны. Осы санаттаы істер бойынша ысартуды негіздері мен тртібі.