Казіргі кездегі айматы саясат ерекшеліктері.

Елді леуметтік-экономикалы дамуыны за мерзімге арналан стратегиясы табии, леуметтік-экономикалы жне т.б. ауматы факторлары толытай ескеріп, оларды мемелекеттік саясатты барлы баыттарында натылаанда ана ылми трыдан негізделген жне жзеге асу ммкіндігі жоары болады.

азіргі уаытта ресрублика кеістігіндегі леуметтік-экономикалы даму жадайларыны біркелкі болмауы мемелект тарапынан жргізілетін айматы саясат ерекшеліктерін анытайды. Соан орай мемелекетті айматы саясатыны масаттары мен міндеттері, оларды жзеге асыру механизімдері аныталады.

Мемелекет нарыты атынастарды дамуы барысында ксіпорындара толытай дербестік бере отырып, оларды шаруашылы ызыметіне тікелей араласпаанымен де, жанама трде (салытар, экологиялы, монополияа арсы шектеулер т.б,) арласады. Бл нары жадайында ксіпорындарды тимді ызымет етуіні бір шарты деуге болады. Ал егер мемелекет айматармен дрыс зара арым-атынас орнатпаан болса, немесе халыты мір сруін амтамасыз ететін ортасы болып табылатын мемелекетті барлы ауматарыны дамуы шін жауапкершіліктен бас тартатын болса, онда жргізіліп жатан реформаларды о нтижеге жеткізбейтіндігі аны. Демек, айматарды дамуын мемелекеттік реттеу оларды дамуыны ажетті шарты.

Экономиканы мемелекеттік реттеуді ерекше баытты ретінде арастырылатын айматы саясатты азіргі ерекшеліктерін арастыру оны тимді жзеге асуына ыпалын тигізетін негізгі мселерді бірі болып табылады. Сондытан да айматар дамуындаы азіргі алыптасып отыран жадайды саралау жне соан орай айматы саясатты баыттарын айындау зекті мселеге айналды.

Республиканы азіргі экономикалы кеістігі леуметтік, экономикалы, экологиялы ерекше мселелермен сипатталатын р трлі ауматарды амтиды. Осы трыдан аланда жне айматарды мамандандырылу аидасына сйкес республика айматарын трт топа блуге болады.

Ø шаруашылытарыны рылымы экспорта баытталан;

Ø индустриялы дамыан;

Ø агронерксіптік;

Ø дадарысты.

Бірінші топ – стратегиялы сипаттаы минералды ресурстарды айтарлытай орларын иеленетін жне ылми-ндірістік леуетіні арынды дамуына жеткілікті ммкіндігі бар, біра ауылды ауматарыны экономикалы - леуметтік артта алуымен, экологиялы жадайларыны нашар болуымен ерекшеленетін айматар. Бл айматара азастанны экономикасын дадарыстан шыару жне тратандыруды рлі беріледі. Осы айма топтары шін тмендегідей мселелер кешенін шешу ажет деп атап крсетуге болады:

Ø минералды шикізат жне кмірсутек шикізаттарын кешенді ндірумен деуді жаа технологияларын енгізу негізінде стратегиялы щикізат трлеріне бай жерлерді интенсипті игеру;

Ø отанды жне шетелдік инвесторлар шін олайлы инвестициялы климатты анытайтын жне лемдік стандарта жауап беретін жоары дамыан ндірістік, леуметтік жне нарыты инфрарлымдарды ру;

Ø ауылды ауматарыны дамуындаы «жинаталан» крделі мселелерді (леуметтік, экономикалы, экологиялы, т.б.) шешу.

Екінші топа- ауыр индустрия салаларына наты маманданан, жоары техногиялы ылыми жетістіктер ажетсінетін нріс ру шн олайлы экономикалы жаайлары жне жоары ылми-ндісті леуеті бар, негізінен аржылы ресурыстармен зін-зі амтамасыз ете алатын айматар жатады.

Бл айматарды дамытуда шешуді талап ететін мселелер атарына тмендегілерді жатызуа болады:

Ø шетел инвестицияларын тарту жолымен экспортты леуетті алыптастыру;

Ø жаа ылымды ажетсінетін німдер шыаруды йымдастыру, жаа технологиялар негізінде рал-жабдытар мен машиналар, элоктроника ралдары, автомобиль рлысы жаа материялдар, лазер технологиясын дамыту;

Ø нарыты инфрарлымды дамытуды жеделдету.

шінші топ- ауыл шаруашылыына маманданан агронерксіптік кешенді айматар. Бл топтаы айматар шін халыты жмысбастылыын амтамасыз ету жне жаа жмыс орындарын ашу масатында ауыл шаруашылыы мен оан сабатаса дамитын салаларда шаын жне орта бизнесті дамыту ажет.

Оларды леуметтік-экономикалы дамуын тратандыру шін келесідей мселелер з шешімін табуы тиіс:

Ø ауыл шаруашылы німдерін ндіру шін тимді мамандандыруды жзеге асыру;

Ø ауыл шаруашылы німіні жоары сапалылыын жне экспортты леуетіні суін амтамасыз ететіндей ндірістік рдістерге жаа технология мен техникаларды енгізу жне пайдалану,

Ø ттыну нарыын тепе-те трде дамыту масатында, ттыну заттарын ндіретін ауыл шаруашылыыны жне нерксіп салаларыны материялды-техникалы базасын ныайту, міндетті трде ндірістік жне леуметтік инфрарылымдарды ру.

Тртінші топа- ысылша (экстремльный) табии-климатты, леуметтік - экономикалы жне техника - технологиялы жадайдаы, шаруашылыты салалы рлымы тымды емес дадарысты айматар, сонымен атар экологиялы дадарыса шыраан аудандар жатады. Бл айматарда жинаталан мселелерден «арылу» шін мемелекеттік реттеуді наты шаралары ажет. Сонымен бірге осы топтаы айматарды дамуы шін шешілуі тиіс мселелер келесідей:

Ø экологиялы дадарысты тередеу рдісіні алдын алу;

Ø осы айматарда тратын халытарды мір сру сапасын жне дегейін ктеру шін материялды негіз ру жнінде наты шаралар абылдау;

Ø оршаан табии ортасы адамдарды денсаулыына те ауіпті ауылды айматардан, кіші жне шаын алалардан жне басада трылыты жерлерден республикамызды баса айматарына орын ауыстырысы келетін халытар шін ажет жадайлар жасау;

Ø шетелдік техникалы жне гуманитарлы кмектерді тарту жне оларды тиімді пайдалану.

Айматаы дадарысты наты белгілері мынадай:

§ ндіріс арыныны тмендеуі;

§ халыты мір сру дегейіні тмендеуі (жан басына шаандаы табысты тмендігі);

§ жмысбастылыа атысты жаымсыз тенденцияларды етек алуы (жмыссыздыты жоары дегейі);

§ демографиялы, экологиялы, леуметтік ызыметтер крсету саласындаы мселелерді кшеюі жне т.б.