Таырып. леуметтік саясатты шетелдік тжірибесі.

Масат: леуметтік саясатты шетелдік трлерін жалпылыама мінездеу.

Негізгі тсініктер:жйелілік принцип, натылыа кшу методы, абстракция, теория, практика ымдары

Жоспары

Леуметтік саясат модельдері

2. леуметтік саясатты шетелдік тжірибесі.

 

Леуметтік саясат модельдері

Леуметтік саясат моделі – бл леуметтік саясатты маызды элементтеріні жалпы сызбасы, оны масаттары , міндеттері, ралдары, оны экономикалы, демографиялы, саяси жне баса да факторлармен зара байланыста шарттасылан жзеге асыру нысандары тсіндіріледі. Соы он жылдыта ртрлі елдерде олданылан леуметтік саясатты кейбір моделдерін арастырайы.

леуметтік саясат моделі – бл леуметтік саясатты маызды элементтеріні жалпы сызбасы, оны масаттары , міндеттері, ралдары, оны экономикалы, демографиялы, саяси жне баса да факторлармен зара байланыста шарттасылан жзеге асыру нысандары тсіндіріледі. Соы он жылдыта ртрлі елдерде олданылан леуметтік саясатты кейбір моделдерін арастырайы. леуметтік саясатты патерналистік моделі директивті экономикада жне социалистік елдерде іске асады. Я. Корнайдый анытауы бойынша патернализм моделі дегеніміз - бл орталы басшылыты экономикалы жадайа толы жауапкершілікті зіне алуы жне сол уаытта оан нерлым масата сйкес болып крінетін кімшіліктік ралдар арсеналынан андай болмасын ралын олдануа мтылады. - Бір жаынан араанда, мемлекет леуметтік жне экономикалы дамуы шін ажетті ресурстарды негізгі массасын з олында шоырландырады, жинайды, топтастырады жне оам мшелеріні нерлым елеулі ажеттіліктері бойынша оларды лестіреді. Алайда, тоталитаризмдік басару жадайында патернализм озбырлыа, баыланбайтын бюрократияа айналады, ол з кезегінде жеморлыты пайда болуына, тиімсіз шешімдерді абылдануына, азаматтарды жеке мірлеріне мемлекетті басып енуіне алышарт жасайтын болады. Патернализмні бдан да жаман зардабы азаматтарды леуметтік енжарлылыыны суі, бкіл леуметтік проблеманы шешуде “жоары инстанция” ретінде мемелектке міттенуі;

- Патернализм моделіні таы бір сипаты-ндірісті ата директивті реттеу, леуметтік игіліктер мен ызметтерді блу мен айырбастау;

- Патернализм моделіні шінші сипаты-этатизм, яни леуметтік сфераны, оны блек салалары мен мекемелерін мемлекеттендіру. Этатизм патернализмні жаласы болып табылады жне леуметтік сфераны ызмет етуіне тікелей араласады, сонымен атар бсекелес немесе леуметтік проблеманы шешуде ынтыматастыты сынатын андай болмасын субъектіні ыыстырып шыарады;

- Тртінші сипаты-леуметтік сфера салаларындаы нарыты атынастарды млдем лсіз дамуы, кбінесе болмауы. Болса да даму дегейімен салалар бойынша айрышаланауы. Білім беру, денсаулы сатау, леуметтік амтамасыздандыру салаларында тлем нысандары кездеспейді жне оларды дамуы шін ресурстар мемлекеттік, жергілікті бюджеттен жне ксіпорын аржысынан баытталады. Мдениет, байланыс, дене шынытыру, жолаушылар клігінде нарыты атынастар модифицирленген, яни трленген нысанды иеленді. Бл жерде тлем нысаны ескерілді, біра та бл салалардаы ызметтерді зіндік нымен салыстыранда тмен баалар орнатылды. Салаларды шінші тобында-сауда, оамды таматандыру, трмысты ызмет крсетуде жекеменшікті лесі боландытан наты нарыты элементтері тарихи саталан болатын, ал бл салалардаы ерекше белсенді нарыты атынастар “клекелі” экономика нысанында болуы, “ара” жне “ср” нарытарыны ызмет трінде дамуы;

- Бесінші сипаты-эгалитаризм – материалды игіліктер мен ызметтерді ттынудаы теділік. Маызды леуметтік игіліктен мен жртты олы жететіндіктей амтамасыздандыруда о рлді иеленеді. Бізді елімізде оны негізінде жалпыа бірдей сауаттылы, миллиондаан адамдара трмыс жадайыны жасаруы, кптеген аурулар бойынша ауыршадылыты тмендеуі, мір сру дегейіні суіне ол жеткізілуі;

- Алтыншы сипаты-кепілденген жаппай жмыспен амту. Жалпы айтанда, оам дамуыны белгілі кезеінде леуметтік саясатты потерналистік моделі леуметтік-экономикалы атынастарды жетілдіруді тежеуіші болып саналады.

Шведтік модель. Бл модельді маызды ережесі ртрлі леуметтік-экономикалы топтар мен халы абаттарыны ынтыматастыы, тілектестілігі, бірдейлілігі. Швед мемлекеті оамны бкіл мшелеріні мддесін те орауды зіне алды. Алайда, жалпылай л-ауаттылы сынылатын игіліктер мен ызметтерді жоары сапасымен бірге швед мемлекеті жаынан кп шыынды талап етті. Швед л-ауаттылы моделіне жоары сапа мен леуметтік ызметтерді ол жетерлігі тн. Оан мемлекеттік бюджетті бкіл шыыстарынан шамамен 40 пайызы шыындалады. Бл жадай швед моделін – рестриктивті (шектеулі) сипата келді. Бл рестриктивтілік халыты жеке табыстарына жне ксіпкерлерді табыстарына тиесілі жне мемлекеттік бюджетке бірінші блінген табыстарды кп блігін алуа ммкіндік беретін прогрессивті салы жйесі кмегімен жзеге асырылады. ата салыты жйе жоары сапалы леуметтік ызметтерді ке желілерін кшейтуге жне трлі трансферттік тлемдер трлеріне аржылы база болып табылды.

 

Таырыпты пысытау сратары: