азіргі жадайда менеджментті дамуы

азіргі оамны дамуы жйелік сипаттаы тере рі динамикалы згерулермен сипатталады. Мемлекеттік, саяси жне экономикалы тлалар згеріп, жаа леуметтік жне ндірістік технологиялар енеді. Осы процестерді барлыы крделі йымдасан леуметтік жйелердегі басаруды маызын елеулі арттырады.

лемде жмыс кшінде жне біріккен ебек рылымында маызды сапалы згерістер пайда болды. Енді басарушылар, білімі тмен, тіл алыш атарушылармен емес, мамандармен кп кездесетін болды. азіргі ндіріс зіні технологиялы рылысы бойынша ксіби маманданан ебекті ке пайдаланады. Сондытан, азіргі менеджерлер басару шешімдерін іске асыруа шыармашылы ыпал ететін жне баалай білетін жмыскерлерді басарады.

Сонымен атар, жмысшылар рамы да згереді: егер брын шаруалар, жмысшылар жне сервистік ызметкерлер басым болса, азіргі экономикада басты маманданан топтар болып “басарушылар жне мамандар” саналады. Оларды арасындаы айшылы кез-келген йымны динамикасын анытайды.

Басаша айтанда, басаруды леуметтік объектілеріндегі лкен згерістер азіргі ндірістік менеджментті сипаты мен трін згерту ажеттілігіне кеп соады. Ал бл процесс те крделі жне ерекшеліктері лі толы зерттелмеген. ндірістік менеджмент лтты экономиканы йымдастыру аидаларын згерту жне оамда нарыты реформа жргізу кезінде ерекше рльге ие болады.

ндіріс рылымын, экономикалы байланыс сипатын згерту, макроэкономикалы дисфункциялар жне жалпы аржылы дисбаланс, жекеменшік революциясы жне ттыну жйелері ксіпорын дамуындаы белгісіздік жне дезорганизация сипатын тудырады. Мемлекеттік кепілдік жйесіні жойылуы жне зара міндеттерді орындау орта экономикалы кеістікті блшектенуіне келеді. Мндай жадайда р айма, р ндіруші зіні жеке антикризистік басармалы стратегияларын олдануы ажет.

Осылайша, леуметтік-экономикалы жйені тбірлі трансформациясы нарыты реформаларды арнайы ылыми-басармалы амтамасыз етілуін жне тере теориялы нделуді ажет етеді:

- реформалау процесіні басарылу мселелерін жне

реформаларды леуметтік баасыны оптималдандырылуы;

- басаруды “маркетингтік” асиетіні пайда болу мселелері, яни, мдениетті згеруі жне менеджментті технологиялы тсілдері;

- ндіріс сапасына радикалды ыпал ету масатымен басарушылы жаалытарды енгізу;

азіргі ндірісті дамуыны елеулі ерекшеліктері бкіл басару философиясыны жне менеджментті тжірибелік айта баытталуыныны згеруіне кеп соты. Бл процестерді талдай отырып, Ю.Г.Волков жне И.В.Мостовая ндірісті йымдастыруды трт басты жаа ерекшеліктерін анытайды:

1) крделі технологиялы, экономикалы, ттынушылы жне леуметтік-коньюнктуралы згерістерге жауап тріндегі азіргі менеджментті апараттандыру;

2) корпоративтік аидаларды жне клиенталдылыты енгізу негізінде ндірістік басару жйелерін леуметтендіру;

3) эвристика, жаа енген психологияны, прогностиканы дамуын есептей отырып менеджментті инновациялау;

4) антикризистік реттеу стратегияларын олдану, технократикалы басару ойынан социократикалы ойлауа кшу, ортаны раушы мдениеттілік есебінен ндірісті басаруды экологизациялау.

Бгінде кптеген ксіпорындарда оаммен байланысты арнаулы блімдері пайда болуда, себебі, жеке фирмаларды ндірістік жне маркетингтік саясаты оларды ызметіні жетістігі німдеріне жне ндіріске деген оамды пікірді сипатына байланысты. Басаша айтанда, азіргі менеджмент дамуыны мні леуметтанушыны, леуметтік философты ызытырмай оймайды: кімшілікті реттеу жне басшылы ракурстаы емес наыз адамды басару рдісіне айналып бара жатыр. Жне де ол ызметтестікті іске асыруды ндылыы, ажеттелігі жне ммкіндіктері, топты сйкестігі позициясы жаынан маызды болуы керек.

Осыан орай, мамандар азіргі ндірісті басару формаларын йымдастыру мселелеріне байланысты мселелерді зерттеуге кп кіл бледі.

Біра басару технологияларын зерттеу жне леуметтік рекеттестікті жаа трімен аланан инновация енгізу аидаларыны йымдастырылуы айырыша зектілікке ие.

Негізгі лтты ресурсы трінде адам капиталын леуметтік басаруды сапасы азіргі ндірісті табысты нарыты згерістеріне жне арынды бсекелестікке келуді басты факторы болуы ммкін.

ндірістік саладаы инновациялы менеджментті басты аидалары:

1) валеологиялы (превентивті, антикризисті, леуметтік-экологиялы);

2) коммуникативті (апаратты, мдениеттік, луметтік-реактивті);

3) синергетикалы (инновациялы, эвристикалы, барлаушылы, ытималдылы);

4) социократикалы (адамны орталытандырылуы, клиенталды, ынтыматасты).

Бгінде инновациялы ндірістік менеджмент деттегі басару мен бюрократикалы басару тріндегі арама-айшы рекеттестік трінде іске асады. Ол “басару” моделінен “йлестіру” моделіне жне “технократикалы” ойлау стилінен жаа “социократикалы” басару стиліне кшумен сипатталады.

Басарушылы инновациясыны ажеттілігі нарыа кшу жадайларындаы леуметтік йымдастыруды згеруіні тоыраушылы процесінде ндірісті мні ерекше: ебек жымыны ішінде маманданан кадрлар топтарыны статусы тмендейді, жмыс кші басты ндірістен ндірістік емес салаа кшеді, квалификацияланан ебекті лесі азаяды, жасырын жмыссызды дамиды. Бны брін тривиалді леуметтік басару стратегияларын іске асыру арылы жоюа болады.

азіргі ебектегі жне ндірістегі згеріс сапалы сипатта болып келеді. Олар тіпті жеке ксіпорында да байалады жне лемдегі экономикалы кшті орналастырылуында да бейнесін табады.

Менеджментті жаа философиясыны іске асуы, е алдымен ндірістік демократияны жетілуі жне дамуы, менеджерлер мен жмысшыларды ызметтестігіні арындылы жйесін ру жне басаруды децентризациясын білдіреді. Себебі, ебек азіргі адамдар шін мір сру жолынан зін-зі дамытудан зін-зі бекітуге айналуда.

 

 

Дебиеттер

 

1 Аитов Н.А. Социология труда. – Алматы, 1997.- С. 192.

2 Вебер М. Избранные произведения. – М., 1990. – С. 25.

3 Волков Ю.Г., Нечипуренко В.Н., Попов А.В., Самыгин С.И. Социология: курс лекций: учебное пособие. – Ростов-на-Дону. – 1999. – С. 97.

4 Давыдов Ю.Н., Гайденко П.П. История и рациональность: социология М. Вебера и веберовский ренессанс. – М., 1992. – С. 147..

5 Заславская Т.И., Рывкина Р.В. Социология экономической жизни. Очерки теории. – Новосибирск, 1991. – С. 65.

6 Giddens A. Sociology. Cambridge, 1989. - p. 7.

7 Как провести социологическое исследование//под ред. М.К.Горшкова. – М. – 1990. – С. 23-47

8 Конт О. Курс позитивной философии. Родоначальники позитивизма. вып. 4.- СПб., 1912. – С. 214.

9 Маркович Д. Социология труда. – М., 1988. – С. 76.

10 Мацковский М.С. Социология семьи. Проблемы теории, методология, методика. – М., 1989. – С. 78-93.

11 Мескан М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента (перевод с анг.). – М., 1992. – С. 121.

12 Осипов В.Г. Социология. – М., 1990. – С. 20.

13 Очерки по истории теоретической социологии XIX – нач. XX вв.- М., 1994. – С. 83.

14 Рабочая книга социолога. – М., 1983. – С. 38.

15 Рабочая книга социолога. – М., 1983. – С. 111-136.

16 Радугин А.А. Социология. – М., 1997. – С. 44.

17 Смелзер Н. Социология. – М., 1994. – С. 143.

18 Современная западная социология. Словарь. – М., 1990. –

С. 52-57.

19 Тажин М., Б. Аягапов. Социология негіздері. – Алматы, 1997. – С. 56.

20 ЯдовВ.А. Размышление о предмете социологии.// Социологические исследования. – М.,1990. – № 2.- С. 5.

21 Ядов В.А. Социологическое исследование, методология, программа, методы. – М., 1987. – С. 35-67.