Дістемелік нсаулар

 

Компьютер, мультимедиа, аудиовизуальді материалдара негізделген оытуды жаа технологиялары апараттарды оай игеруге, тез арада белсенді трде сол апаратпен жмыс істеуге жадай жасайды. рине бл те тамаша! Біра сонда да оытуды негізгі рі тиімді дісі болып кітаппен жмыс жасау ала бермек. кінішке орай, тжірибеміз крсетеді: студенттерді гуманитарлы ылымдар бойынша крделі жне р трлі дебиеттермен жмыс жасау, олардан керекті апаратты ала білу жне оны дрыс олдану дадысы алыптаспаан. Бл жадай оу дерісінде немі сіп келе жатан талаптара айшы келеді. дістемелік нсауды масаты студенттерді апаратты мдениетін дамыту болып табылады.

Кітаппен жмыс жасау.Оытуды кредиттік жйесінде студент те жарты оу жмысын з бетімен атаруа тура келеді. Сондытан ол дебиеттерді алай іздеуді, пайдалануды білуі ажет. Оытушы студентке ажетті оу дебиеттерін табуа кмектесе алады, яни, негізі дебиеттер тізімін оытушыдан алуа болады. Біра е бастысы рбір кітапты немесе мааланы оыанда келесі нсауларды пайдалану ажет:

· гуманитарлы пндер бойынша кітаптар мен маалаларды оыанда рационалды-сыни баытты стану ажет (себебі: кейбір апаратты жне теориялы материалдар уаыт те келе ескіреді, сыни кзарасты талап етеді. Біра рбір кітапты зіндік баасы бар. Айталы, осыдан он, жз несе екі мы жыл брыны кітапты маыздылыы осы кнгі кітаптан жоары болуы ммкін. Аристотель, Платон, л-Фараби, Абай жне т.б. ойшылдарды ебектеріндегі білімге баа жетпейді);

· кітапты мазмнын толы тсіну шін, оны аылмен оу ажет. Ол дегеніміз кітапты оымас брын ол кітап оуа тра ма, соны анытаан жн (кітапты аннотациясымен, кіріспесімен танысу ажет);

· кітапты авторы туралы да млімдеме білген жн, кітапты негізгі міндетін де ан жн;

· андай таырыпта апарат керек екенін наты білген жн, бл уаытты немдейді, кітапты оыанда керек жерлерді жазып алу шін ааз бен алам пайдаланан жн;

· кітапты оып отырып оан зінше зерттеу жргізе білу ажет, оны бірнеше трлері бар, оыан кітап бойынша жоспар, кшірмелер, тезистер, аннотация, резюме (тйін), конспект.

Жоспар дегеніміз - оыаныыз туралы ысаша жазба болады, оан кітапта немесе маалада кездескен негізгі сратар тізімін жазасыз.

Тезис дегеніміз - одан крделірек, текст бойынша негізгі тжырымдар мен теріске шыаруларды теру. Тезис материалды есте жасы сатау шін жне пікір-таласты негізі шін ажет.

Аннотация дегеніміз – ысаша мазмндама, ол маала, кітап туралы жалпы тсінік береді.

Резюме - шыарманы негізгі орытындысын сипаттайды.

Конспект дегеніміз – ке таралан жазба трі, ол жоспар жасалынан со, жазылады. Конспектіні негізі материалы тезистер, осымша ой-тжырымдары мен длелдер. Конспектіні ш трі бар: текстуалді, еркін жне таырыпты. Текстуалді конспект кітаптан немесе мааланы деректерін сол бетінше ысаша рылысын згертпей кшіру. Еркін конспект оушыны з ойына, талабына, ыайына атысты жазылады. Таырыпты конспекте негізге таырып немесе мселе алынады да ол бірнеше дерек кздерінен алынуы ммкін. Конспектіні негізгі ерекшелігі ысартулар мен белгілерді пайдалану жне уаытты немдеу. Конспект ыпты, тсінікті жне жылдам жазылуы тиіс: минутына 120 белгі е тменгі жылдамды, ал 150 белгі – е жоары жылдамды болып табылады. зіізді тексеріп крііз.

Кптеген зерттеушілер сонымен бірге карточкаларды пайдалануды сынады. Ол да кітаппен тиімді жмыс жасауа кмек. Карточка бірдей а ааздан жасалынады, бір жа бетіне ана жазылады. Оан кітапты, мааланы авторын, атауын жне негізгі мазмнына атысты сздерді жазуа болады. Кітаппен жмыс жасауда жйелілік ажет, жйесіз жмыс хаоспен те. Ататы ойшыл К.Д. Ушинский былай деген екен: «Тек жйе ана бізді білімімізге билік береді. алды, байланыссыз білімге толы бас шашылып жатан оймаа те, онда ожайынны зі ештее таба алмайды». Сонымен бірге мынадай да бір сз бар «Жасы бастан жаман арандаш арты».

Реферат жаза білу.дебиеттермен толы танысып болан со белгілі бір таырып немесе мселе бойынша реферат жазуды йрену ажет. Реферат кітап пен маалаларды кшіріп жаза беру емес. Ол кітап пен маалаларды мазмнын жеткізе білу, з бетімен ойлау, сол ойларды ылыми тілде жаза білу жне сараптама (анализ) жасай білу. Конспектке араанда реферат шыармашылы белсенділікті, оыан дебиеттерді з бетімен жинатай білуді жне сыни кзарасты длелдей білуді ажет етеді. Рефератты ш трі жиі кездеседі: реферат-экстракт – алашы жаттан алынан тпнсалы сйлемдерден трады, айта сйлеткен реферат – тпнсалы сйлемдерді з бетінше айта растыру арылы жасалынады, тсіндіру рефераты деректерді тсіндіру міндетін атарады.

Рефератты клемі компьютерлік текстпен 15-20 бетті райды. Оны рылысы:

Кіріспе

1-Блім. § 1, § 2.

2-Блім. § 1, § 2.

орытынды

Пайдаланылан дебиеттер тізімі

Рефератты таырыбы блімдері мен параграфтарды таырыптарын айталамау ажет. Таырып 3-5 сзден рылуы тиіс. Рефератты таырыбын зіізге таныс, ызытыратын дебиеттер тірегінде тадаан дрыс. Реферат жазу шін е алдымен дебиеттерге шолу жасалынады, содан кейін жоспар жасайсыз, оны оытушымен келісіп жасауыыз ажет. Наты жоспар бойынша реферат жазу оайыра болады. Е бастысы кіріспе мен орытынды. Кіріспеде таырыпты неге тададыыз, оны маыздылыы жне бл таырыпты зерттеушілерді ебектеріне шолу жасауыыз ажет. Ал орытынды да з тжырымыыз, андай нтижеге ол жеткіздііз, бл мселе тірегінде сыныстарыыз болса, ты идеяларыыз болса, сол туралы жазасыз. Блімдерді жазана кмек: негізгі жмысыыз былай болуы тиіс: кітаптаы немесе мааладаы тексті оу – анализ жасау – апараттарды жинатау – жаа текст шыару: терминдер мен символдара тсінік беру; кестелерді тек рефератты млшерін азайту шін, кп апаратты немді ылып жеткізу шін пайдалану ажет; за сйлемдерді олдануа, айталауа болмайды. Егер кітаптаы немесе маалады сзді тпнсасын жазыыз келсе, оны тырнаша арылы жазуыыза болады. Тек ол тексті айдан аланыызды крсетуді мытып кетпеіз. Пайдаланылан дебиеттерді тізімін ртрлі руа болады: алфавит бойынша, рефератта олданан кезекке байланысты, немесе шыан жылдарын арай. рбір блімді жинаы оймен аятаан жн. Рефератты сырты беті дістемелік нсауды соында крсетілген.

Рефератты орау немесе презентация.Бл сізді здік жмысыызды орытындысын білдіреді. Яни сіз зіізді андай жмыс жасааныызды, шыармашылы дегейіізді крсете аласыз. Бан алай дайындалуа болады? Ол шін зііз келесі жоспар бойынша дайындалуыыза болады:

· Жмысты масатын анытау. зіізге анша уаыт блінгенін білу ажет. Егер наты апарат жо болса, оытушыдан срауды мытпаыз.

· Сіз ауызша сйлеген кезде негізі ойы-баытыыз андай болма. Бл сізді компасыыз трізді болма жне ойыыз бріне тсінікті болу ажет.

· Сізді сзііз андай жанрда? зіізді рліізге байланысты соттаы адвокатты, гіт-насихат кезіндегі кандидатты, симпозиумдаы оымыстыны сз сйлеу лгісін тадауа болады немесе телевизордаы, кинофильмдерде кргендеріізге сауа болады.

· Длелдерді жинатау з кшіізді анытап алу. Пікір-талас туып алан жадай болса сіз з ойыызды длелдей ала аласыз.

· Сз сйлеуді де жоспарын дайындап алыыз. Бірінші, екінші ... деп пунктерге бліп алыыз. ш-трт пункт жеткілікті.

· Тыдаушылар жалыып кетпесін. Мысалдар мен афоризмдер, тіпті анекдотпен кркемдеуге болады. Тек оны брі сізді ойыызды ашуа кмектесуі тиіс.

· Сйлеу жылдамдылыы. Ол не тез, не баяу болмауы ажет, негізгі ойды айтанда сз сйлеу ритмін згертуге болады.

· Сз сйлеуге дайындалу ажет. Достарыызды немесе айнаны алдына отырып сзіізді дайындаыз. Берілген уаыта лгеруге тырысу ажет. Тжірибелі оратор, саясаткер Уинстон Черчилльді зі бірнеше кн бойы дайындалан.

· Егер сіз жалаз емес топпен бірге сйлейтін болсаыз з текстіізді басалармен салыстырып алыыз. айталанулар болмауы ажет.

Реферат таырыбы бойынша студент семинар сабаында, конференцияда айтуа болады.

· рефератты баалаанда келесі пунктерге баса назар аударылады:

· жазылан материалды толы рі жйелі трде жеткізе білу;

· сратар ойыланда, з ойын дл айтып длелдемелерді дрыс олдана білу;

· рефератты жазу барысында зіндік дадыны жоары болуы.