ДЕБИЕТ ТЕОРИЯСЫ» ПНІ БОЙЫНША ПРАКТИКАЛЫ /СЕМИНАР/ САБАТАРЫНЫ ЖОСПАРЫ МЕН ТАЫРЫПТАРЫ
№1практикалы саба таырыбы: Кркем образдар. Тип жне характер
Сабаты масаты: дебиеттану ылымындаы образдар, оларды трлері, тип жне типтендіру, образ жасаудаы басты діс-тсілдер турасьшда малмат беру.
Саба жоспары:
1. Образ жэне образдылы туралы жалпы тсінік
2. Типтілік проблемасы. Жинатау мен даралау.
3. Тип жне прототип.
4. Образды жасалу жолдары мен тсілдері
5. Образды трлері
Баылау сратары:
1. Образ дегеніміз не?
2. Образды андай трлерін білесі?
3. Образдылы дегеніміз не?
Глоссарий:
1. Реалистік образ- дебиеттегі адам бейнесіні е сымбатты, шынайы трі.
2. Романтикалы образ- дебиеттегі адам бейнесіні байыры трлеріні бірі.
3. Эпикалы образ- кескін -кейпі, мінез- лы, іс- рекетімен ттас крінген рі толы жинаталан, рі бден даралан тип.
4. Драмальщ образ- эпикалы не лирикалы образдар секілді ааз бетінде емес, тура мірді з аясында - сахнада кзбе- кз, олма- ол жасалатын кркем бейне.
5. Юморлы образ- клкілі кейіпкер; юмор- мірдегі кісі клерлік былыстарды нердегі сэулесі.
6. Сатиралы образ- намсыз тип. Сатирамен суреттелер бьшыс – керексіз, кесір бьшыс.
7. Фантастикалы образ- иялдан туан аарман, адамны аиата сас арманында
бедерленген бейне. дебиеттегі адам образыны базы замандардан кні бгінге дейін келе жатан кне трлеріні бірі.
8. Трагедиялы образ- дебиетте тым ріден келе жатан адам бейнелеріні бірі. Трагедиялы кбьшыстар мірде де , нерде де юморлы не стиралы былыстар арама- арсы: юмор мен сатира да клкілі жайлар ажу, мысыл, кекесін трінде крінсе, трагедияда атерлі нрселер айы, орыныш, аза трінде крінеді.
9. Геройлы образ- намды кейіпкер. Адама тн небір тамаша сипаттарды синтезі секілді сом тла, з дуіріні е аяулы асыл мраттарынан туан тарихи тип.
Блиц -тест:
1. Типтік шынды дегеніміз не?
А) Кркем туьшда бейнеленген шынды; В) Тарихи шьшдыты сол алпында беру С) Жазушы иялынан туындалан шынды Д) аламгерді з идеясына сай суреттеген шындыы Е) нердеі емес, мірдегі, жай кездесетін былыстар
2. Кркем шыармада жинатау неге келеді?
А) Типтендіру В) Персонаж С) Образ Д) Прототип Е) Мінез
3. Шыармаларда атысушы біреуге не кпшілікке айырыла сйлесе, басалар оны сзін блмей, тек тыдаушы есебінде болса, ондай сздерді не деп атаймыз?
А) Монолог В) Портрет С) атысушыны сздері Д) Адамны кйініш- сйінішіні суреттелуі Е) Жанама мінездеу.
4. М.уезовті «Абай жолы»романьшдаы типтік образ:
А) нанбай В) Шкен. С) Игілік. Д) Еламан. Е) Амантай.
5. .Мсіреповті «Аан сері - Атоты» драмасьгадаы оай образы андай образ:
А) юморлы образ, В) сатиралы образ, С) драмалы образ, Д) лирикалы образ, Е) эпикалы образ,
6. деби тек тарапьшан блінгендегі образ трі:
А) драмалы, В) романтикалы, С) сатиралы образ. Д) фантастикалы Е) юморлы,
7. Типтік бейне. Бл кейіпкерді ай трыда саралау?
А) стиль ерекшелігіне; В) кркемдік діске байланысты; С) таырып пен идеяа байланысты. Д) дебиетті тегіне байланысты; Е) жанра байланысты;
8. «Ой, дние-ай! Тым болмаса, жасаан осындай бір жалбыр шашты имады ой! Дниеде баладан ызы, баладан ттті не бар дейсі! уаран у бас мір - бейне жапырасыз ааш. Онда не крік, не сн бар?!» Мтінде кейіпкер бейнесі андай суреттеу тсілімен берілген?
А) Ішкі монолог; В) Психологиялы егіздеу С) Зарлай арнау. Д) Арнау;
Е) Диалог; •.
9. . Нрпейісов сомдаан типтік кейіпкер:..
А) Сйеу арт; В) Шопыт; С) Сілекей кенжесі; Д) артожа; Е) Маш.
10. «Ішкі монолог» терминін алаш олданан дебиет сыншысы
А) Черньппевский; В) Буало. С) Плеханов; Д) Байтрсьшов; Е) Добролюбов
дебиеттер:
1. абдолов 3. Сз нері. - Алматы: Санат, 2002.
2. дебиеттану терминдер создігі. - Алматы: Ана тілі, 1998.
№2 практикалы саба таырыбы: Таырып жэне идея.
Сабаты масаты: дебиеттану ылымындаы кркем дебиетті негізгі компоненті ретінде таырьш пен идея, оларды трлері, басты ерекшеліктерін таныту.
Сабаты жоспары:
1. Мазмн жне таырьш.
2. Таырып пен идея туралы тсінік.
Баылау сратары:
1. Таырьш дегеніміз не? '
2. Идея дегеніміз не?
3. Мазмнды натылауда идея мен таырыпты ролі андай?
4. «Таырып - деби шыармада сз болатын басты мселе» дегенді алай тсінесіз?
5. Мгілік таырып дегенге андай таырыптар жатады
Глоссарий:
Таырьш - жазушы суреттеп отыран мір былысы болса, идея - жазушыны сол зі суреттеп отыран мір былысы туралы айтысы келген ойы, сол мір былысына берген баасы дер едік.
Авторлы идея - суреткерді о бастаы ой зегі; объективтік идея - наты шыармадан туатын масатты нтиже.
Бір шыармадаы бірнеше жне р алуан жеке таырыптар мен идеяларды басын бір жерге біріктірушіні негізгі идея дейміз.
Тапсырмалар:
1. Кез келген бір кркем шыарманьщ идеясы мен таырыбын аныта.
2. Мгілік таырып деп саналатын махаббат таырыбына арналан андай кркем шыармаларды білесі?
Блиц - тест:
1. Шьшдыты суреттеудегі аламгерге тн штарлы, оны оамды кзарасыны тыры, ой зегіндеп мыым принцип:..
А) Мотив; В) Идея. С) Таырып; Д) Деталь; Е) Тенденция
2. Авторды шыармасында суреттеп отыран мір былыстары жайлы айтысы келген ойы:
А) Шыарманьщ идеясы; В) Шыарманы кркемділігі; С) Шыарманы композициясы. Д) Шыарманы тілі; Е) Шыарманы таырыбы;
3. Шыарма жазу барысында станан авторды о бастаы ой зегі алай аталады?
А) авторлы идея; В) негізгі идея; С) осалы идея; Д) обьективті идея.
Е) субъективті идея;
4. Кркем шыармадаы негізгі оигалардьщ тйіні:
А) Фабула; В) Идея; С) Сюжет; Д) Пролог; Е) Композиция.
5. дебиетті предметі не?
А) Адам; В) нер; С) оам. Д) аламгер; Е) Дуір;
6. дебиетті тектерін эпикальщ, лирикальщ, драмалы деп жіктеу неге байланысты:
А) Шындыты бейнелеу тсіліні ерекшелігіне байланысты; В) Авторды эстетикалы мратына; С) Шындыты тануа-кзараса байланысты; Д) Таырыпа. Е) Идеяа;
7. Кркем бейне басаша атаанда
А) деби аарман; В) деби дстр; С) деби орта; Д) деби стиль.Е) деби аым;
8. «Аын образбен ойлайды, ол шындыты длелдемейді, оны крсетеді» деген пікір иесі:
А) Белинский; В) Гельвеций. С) Аристотель; Д) л-Фараби;Е) Байтрсынов;
9. Жазушыны шынды мірден тадап-талап алан,зіні кркем шыармасына арау ететін мір кбылысыны тобы:
А) Таырып; В) Сюжет; С) Деталь; Д) Идея. Е) Экспозиция;
10. дебиеттану тілді ай трыдан арастырады?
А) деби шыармашылы материал В) кркем идея С) ойлау пішіні Д) арым-атынас ралы Е) белгілер жйесі
дебиеттер:
1. абдолов 3. Сз нері. - Алматы: Санат, 1992.
2. дебиеттану терминдер сздігі. - Алматы: Ана тілі, 1996.
№3 практикалы саба таырыбы: Композиция мен сюжет, мазмн мен форма
Сабаты масаты: Кркем шыарманы басты компоненті композиция мен сюжет, мазмн мен пішін мселесін арастыру.
Сабаты жоспары:
1. Композиция мен сюжет
2. Мазмн мен форма