Зін-зі тану» курсын оытуды белсенді дістерін жйелеу.

17.Адамны зін-зі тану мен шыармашылы зін-зі жзеге асыруа ажеттілігіні мнін тсіндірііз.

зін-зі жзеге асыру – бл жетілген зіндік реттеу, зіндік басару негізінде пайда болатын, жаын ортада зіні леуметтік статусын жоарылату ажеттілігінен туындаан, зін-зі крсету жне зін леуметтік тжірибе ретінде зін-зі бекіту бойынша дербес, сараланан, арнайы леуметтік статусын жоарылату ажеттілігінен туындаан, зін-зі крсету жне зін леуметтік тжірибе ретінде зін-зі бекіту бойынша дербес, сараланан, арнайы йымдастырылан іс-рекеті.

зін - зі жзеге асыру - бл тланы жетілген зіндік реттеу, зіндік басару негізінде пайда болатын, жаын ортада зіні леуметтік статусын жоарылату ажеттілігінен туындаан, зін-зі крсету жне зін леуметтік тжірибе субъектісі ретінде зін-зі бекіту бойынша дербес, саналанан, арнайы йымдастырылан іс-рекеті. Осы процесті психологиялы механизмдері ретінде мыналарды бліп крсетуге болады:

тланы арнайы трде йымдастырылан зін-зі зерттеуі (зін-зі тану);

адамны з асиеттері, абілеттері, леуметтік ндылытары жніндегі тсініктерді алыптасуы (зін-зі анытау);

зіне баытталан сырты талаптарды масатты трде зерттеу, солармен з леуметтік кемелдігін салыстыру, яни зіні леуметтік талаптара сай болута дайындыын анытау (зін-зі саналау);

зін-зі трбиелеу міндеттерін бліп алу, оамды пайдалы іс-рекет барысында з жеке басы бойынша трбиелеу жмысын жоспарлау, зін-зі йымдастыру, зін-зі талдау, зін-зі адаалау, зін-зі баалау трлерін анытау (зін-зі дамыту).

Тланы зін-зі дамытуыны здіксіз рдісі ретіндегі зін-зі таныту тланы зін-зі таныту динамикасын зерттеуді ажет етеді (Р.К. Мамеркулова, Л.А. Рудкевич, Е.Ф. Рыбалко жне т.б.).

Психологияда мазмны бойынша зін-зі таныту ымына жаын бірнеше термин олданылады, олар зін-зі таныту ымын толытырып, оны мнісін тсінуге кмектеседі. Кей кездері таныту маынасы бойынша жаын осы ымдарді кмегімен тсіндіріледі. Оларды арасынан «зін-зі жзеге асыру», «трансценденция», «зін-зі бекіту», «зін-зі крсету», «зін-зі жетілдіру» секілділерін бліп крсетуге болады.

«зін-зі таныту» жне «зін-зі жзеге асыру» ымдарыны зара байланыстарын арастырайы. Адамны таныту феноменіне атысты тжырымдамалар зін-зі таныту мен зін-зі жзеге асыруды мні бойынша жаын, синоним ымдар деп сипаттайды. Адамны з ммкіндіктері мен абілеттерін толытай анытауа жне дамытуа мтылысы (гуманистік психологтар), з дамуыны ішкі тенденциясын толытай анытауа жне дамытуа мтылысы (Ф. Перлз бастаан гештальттерапевтер), адамны зі бола алатын тла болып шыуа мтылуы жне баса да тжырымдамалар осы екі тсінікті бір кешенде арастыру керектігін айтады. Олар бірін бірі толытырып отырады жне кптеген жадайларда синонимдер секілді олданылады. Л.А. Коростылеваны пікірінше, «зін-зі таныту» жне «зін-зі жзеге асыру» терминдеріні интерпретациясындаы кейбір айырмашылытар тланы крініс табуыны ртрлі жатарымен байланысты. Оны пікірінше, тла тіршілік етуіні ішкі (субъективті) жне сырты (объективті) жаынан байалады. Бл жаынан аланда таныту рдісі тланы ішкі аспекті ретінде, ал таныту сырты аспект ретінде крініс табады. Онымен оймай, Л.А. Коростылева зін-зі таныту ымын зін-зі жзеге асыруды жоары дегейі ретінде суреттейді. Оны пікірінше, «е толы зін-зі жзеге асыру мн-мірлік жне ндылы баыттарын жзеге асырудан трады, яни мндік, аутентикалы зін-зі жзеге асыру – танытуа деген ажеттіліктерді зіні абілеттері мен дарындарын жзеге асыруа мтылу ретінде жзеге асыру орын алады. Мндай зін-зі жзеге асыруды зін-зі беру, зін-зі іске асыру деп атайды [3, 25 б.]. зін-зі жзеге асырушы тланы танытушы деп аталуы сирек емес. Таныту ытимал зін-зі жзеге асыруды айнар кзі ретінде тсініледі. Алайда таныту – бл рашан да таныту, яни зін, сырттаы зіні шынайы жаратылысын крсету боланы секілді, зін-зі жзеге асыру да – бл рашан да зіні шынайы «Менін» жзеге асыру. Сондытан да таныту мен зін-зі жзеге асыру кбінесе синонимдер ретінде олданылады. А.А. Реанны кзарастарына сйкес, «зін-зі трансценденциялау феноменімен байланыстан тысары алынан зін-зі дамыту жне таныту идеясы тлалы кемелдену психологиясын ру шін жеткіліксіз болып табылады [2, 35 б.]. Бл шін таныту мен зін-зі трансценденциялау туралы бірыай рдісте бірін бірі толытыратын ымдар секілді тсінік ажет болады. Адам потенциалын ашуа, зін-зі сйкестендіруге жне зін-зі абылдауа ол жеткізуге басым баытталуы бар гуманистік психологияда потенциалды трде эгоцентризм туекеліні негізі салынан деген пікір бар. Бл кезде зін-зі трансценденциялау идеясы мыт аландай болады. зін-зі трансценденциялауды елемеуді ауіпті екендігіне алашы болып назар аударан В. Франкл болатын. Ол «гуманистік психология аншалыты гуманистік» деген сауал ойанында, зін-зі таныту жне зін-зі трансценденциялау идеяларыны ара атынасындаы дл осы диспропорция жнінде айтан болатын [4].

зін-зі трансценденциялау адамны з «Меніні» шегінен шыуымен, оны оршаан адамдара, зіні леуметтік іс-рекетіне, басаша жеткізер болса, алай да болсын адамны зімен састыруа болмайтынны бріне басым баыт-бадар алуымен байланыстырады. алай боланда да, алайда екі альтернатива ретінде зін-зі трансценденциялау мен танытуды зілді-кесілді арсы ою, А.А. Реанны пікірінше, масата лайыты іс емес. «Гуманистік арауды кші жне оны дамуыны болашаы осы екі бастауды етене байланыстырудан трады» [2, 36 б.]. Батыс психологиясында гуманистік тжырымдаманы жатаушылар (А. Маслоу, К. Роджерс, В. Франкл жне т.б.) детте таныту жне зін-зі крсету ымдарін аны ажыратпайды. Олар кбінесе синонимдер ретінде олданылады жне айтарлытай маыналы айырмашылытара ие болмайды. Отанды психологияда осы екі тсінікті айырмашылыына К.А. Абульханова-Славская акцент жасауда, ол зін-зі таныту тек ана тлада траты Мен-тжырымдамасы, Мен-бейнесі алыптасан кезде, тла зіні абілеттері мен ммкіндіктерін толыымен ынан жне тсінгенде ана жзеге асырылады деп есептейді. Ішкі дние сезімін жне дниені абылдауды негізге ала отырып, тланы сырты танытуы (зін-зі жзеге асыруы) немесе зін-зі крсетуі де ытимал. Алайда зін-зі крсету, ішкі тлалы алышарттара ие болмай, танытуды сырты атрибуты ретінде крініс табуы ммкін. Крсететін ештеме болмаан кезде, осылайша кпе-крнеу зін-зі крсетуді К.А. Абульханова-Славская «жасы асып кеткен инфантилизм» деп атайды [5].

зін-зі крсетуді осыан сас сипаттамасын В.С. Мерлин береді. Ол зін-зі крсету деп тланы мотивациялы баытталу факторларыны бірін тсінеді. Егер А. Маслоу зін-зі крсетуді танытумен састырып, оны тіршілік рекетіні алуан трлі салаларында, ртрлі заттара зін-зі крсету ретінде тсінсе, В.С. Мерлин зін-зі крсету деп шындыа жалпылама арауды, жалпы аландаы тланы тіршілік рекетіні орта баытталуын ккейде стайды [6].

Батыс психологиясында да, отанды психологияда да зін-зі жетілдіру жеке басты суі мен дамуыны нтижесі, тланы зін-зі танытуыны, яни оны потенциалды ммкіндіктері мен абілеттеріні танылуыны нтижесі болып табылады.

К.А. Абульханова-Славскаяны пікіріне сйкес, танытуды зін-зі жетілдірусіз арастыру ммкін емес, тек оларды диалектикалы бірлігінде ана арастыруа болады. зін-зі жетілдіру деп К.А. Абульханова-Славская мдениетке осылу рдісін, з ммкіндіктері мен абілеттерін немі дамытып отыруды, з білімдеріні дегейін ктеруді тсінеді [5].
Л.А. Коростылёва, осы ымдарді бірлігін баса крсете отырып, танытуды (зін-зі жзеге асыруды) зін-зі жетілдіру арылы анытайды. Ол былай деп жазады: «зін-зі жзеге асыру – бл бір зін-зі жетілдіруге мтылу, яни тланы ... з ммкіндіктеріні немі суіне, осыны негізінде жоары жалпы адамзатты ндылытар жатан з іс-рекетіні сапасын арттыруа баытталан е жоары ажеттіліктеріні бірі » [3, 38 б.].

Барлы бліп крсетілген категориялар тланы танытуыны ртрлі жатарын ой елегінен ткізу нтижесі болып келеді жне бір біріні мнін йлесімді толытырып отырады. Сонымен крделі жне кпырлы былыс ретінде зін-зі таныту оны зерттеуде р трлі трыны талап етеді.

 

18.Жалпыадамзатты ндылытар «Ішкі тынышты» негізінде масаты мен міндеті тжырымдалатын саба жоспарына талдау жасаыз.

Таырыбы:Жасылы жан жадыратады.

ндылы:Жан тыныштыы.

асиеттері:жасылы жасау,ізгілік,мейірімділік,.

Малімі:Едіге Саягл Едігеызы

Сыныбы:9 Оушылар саны: