зін-зі тану сабаындаы педагогикалы арым-атынасты ерекшелігін сипаттаыз.

Педагогикалы арым-атынас пні -ылымны объектісі- р трлі ылымдарды зертелуі. Объектісі: матераилды жне материалды емес былыстар. Денелер, процестер: тірі, биологиялы жне абстрактілі жйе; р трлі иындытарды биологиялы организмедері. ылыми зерттеуді объектісі ретінде: ады жне сімдік, адам, оам, ркениет, космос мірі.

рбір объект р трлі ылымдармен зерттеледі. Адам, антропологиямен, физиологиямен, психологиямен. леуметтанумен, педагогикамен т.б. зерттеледі. рбір ылымны з пні бар. Адамны психикалы дамуыны задылытары мен механизмі жне туылудан артайана дейінгі тланы дамуы, ал Педагогикалы арым-атынас пні - оу процесі кезіндегі адамны леуметтік- мдени тжірибемен танысу механизмі жне задылытары. Педагогикалы психологияа ашылан трде айтуды алдында, білім жне педагогикалы процесс р трлі ылымдарды зерттеу объектісі болып табылады, крделі конфессионалды, кп комплексті былысты крсетеді. Крделілік, оуды кпкомпоненттілік процесі лы дидакттармен аныталан-Я.А.Коменский, И,.Песталоцци, А.Дистраверг.

А.Дистравергті айтуынша: оытушы ызметін анытайтын р трлі уаыт пен пнді кілге алу керек. сіресе:

1)Адамды, оушы-субъектті;

2)оуды жне оытуды пні-оу пні-объект;

3)сырты жадай, онда оушы уаыт жне орын бар;

4)оытушы

Оу процесіні компонентті рылымы педагогикалы психологияда факторларды сер етуіндегі функционалды кзараста крстеіледі. Оуды эффективтілігі осы факторларды сер етуіне байланысты, “неге оытады, кімді оытады, алай оытады”.

Педагогикалы арым-атынас психологиясы пні факт, механизм, адамны мдени леуметтік тжірибені мегеру задылытары т.б. Педагогикалы арым-атынас психология “оуды мегеру задылытарын зерттеу, осы процестегі индивидуалды ртрлілілктерді зерттеу, оушыларда белсенді жеке шыармашылы ойлау задылытарын, трбеие жне оу серінен болатын психикадаы згерулерді зерттейді.” Отанды психологиялы педагогика оу арылы психологиялы механизмді зерттеу (Н.Талызина, Л.Лаида т.б.) жне білім процесін зерттеу (В.Лазарев т.б.), процесті басару (В.Давыдов, В.Рубцов), оу мотивациясы (А.Маркова, Ю.Орлов т.б.), индивидуалды психологиялы фактор; оушы мен оытушыны жеке тланы ерекшеліктерін (В.Мерлин, А.Леонтьев т.б.) зерттеді. Жалпы педагогикалы психология оу процесінде психологиялы сратарды зерттейді.

– Педагогикалы арым-атынас психологиясы пні оу-трбие ызметіндегі задылытарын жне психологиялы ерекшеліктерін зерттеу.

міндеті:

- оушыны жеке жне интеллектуалды дамуына оытушыны жне трбиелеушіні серіні механизмін жне задылытарын ашу:

- оуды мегеруді леуметтік мдени тжірибені оу рылымыны, оушыны санасында саталуы жне ртрлі жадайда пайдалану механизмдері мен задылытарын анытау;

- педагогты ызметіні психологиялы негізін оны индивидуалды психикалы жне ксіби сапаны зерттеу;

- дамушы білімні задылытарын, сіресе ылыми , теоретикалы дамуыны механизмдерін анытау;

- білімді мегерудегі жадайларды, критерийлерді, задылытарды анытау;

- білім стандарттары мен мегеруді сапасы мен диагностикалы дегейіні психикалы негіздерін анытау;

- білім жйесіні барлы кезедерінде оу процесіндегі болашатаы дамуындаы психологиялы негіздерді деу.

Оу – педагогикалы арым-атынаса шін трбие оу процесіні дісін осады. Педагогикалы арым-атынас психологияны рылымына тмендегілер кіреді:

1. білім ызметіні психологиясы;

2. оушыны оу ызметіні жне субъектісіні психологиясы. (оушы, студент)

3. педагогикалы ызметті жне субъектіні психологиясын. (оытушы, малім)

4. оу-педагогиалы бірлестікті жне арым атынас психологиясы

Адамзатты рухани тжірибесі» баыты бойынша сабатарды негізгі таырыптарын анытаыз. зіізді тсінігіізге толы длелді жауап берііз

Жеке тланы адамгершілік-рухани баытта трбиелеудегі «зін-зі тану» пніні ккейкестілігі

азіргі лемдік білім беру кеістігінде жастарды бойында лемні бірттас бейнесін алыптастыруа, кптрлі мдениеттерді рметтеуге трбиелеуге, руханилыа, адамгершілікке ызыушылыын оятуа, скеле рпаты леуметтік белсенділігін дамытуа баса назар аударылып отыр. азастан Республикасындаы білім беру жйесі адамгершілік пен руханилыты дамытуа баытталан.

«зін-зі тану» пні тланы адамгершілік-рухани алыптасуыны білім беру маызды пні болып табылады. Пн мазмны азастан оамындаы скеле рпаты рухани-адамгершілік білімі мен трбиесі жалпыадамзатты, жалпылтты, этномдени жне тлалы ндылытарды йлесімді жинаталуына бадарланан. Осы ндылытар адамны зін толы іске асыруына, мірдегі з рлі мен мірлік мратыны мнін ынуына, оама ызмет етуіне ммкіндік береді. «зін-зі тану» рухани-адамгершілік білім беру мынадай жалпы масаттара негізделеді:

- рбір оушыны зіні жан дниесін сезінуіне жне зіні дербестігін тсінуіне ыпал ету;

- Жеке тланы жан-жаты алыптасуына мірлік-маызы бар мынадай тйінді зыреттерді масатты трде дамыту арылы ыпал ету;

- зіні мірлік позициясын анытау;

- р трлі мселелерді адамгершілік нормалара сйкес конструктивті шешу;

- зіне, адамдара жне оршаан лемге ізгілікті арым-атынас жасау;

- Адамдара олдан келгенше кмек беру, туыстарына жне жаындарына аморлы крсету;

- зімен-зі ндестікте мір сру, ойы, сзі, іс-рекеттеріне шынайы болу;

- Жасампазды трысынан тадауа даярлыын таныту жне з ойы, сзі мен ісіне жауапты болу;

- оама ызмет ету дадыларын іс жзінде дамыту.

Аталан масаттар кнделікті практикада оу-трбие рдісінде жеке тланы зін-зі анытау, балаларды жас ерекшеліктерін ескере отырып, жеке тланы рухани-адамгершілік леуетіні дамуына ыпал ететін апаратты білім беру кеістігін ру, мектеп пен отбасыны леуметтік серіктестігі ынтыматастыын дамыту арылы жеке тланы рухани-адамгершілік алыптасуы шін жаымды алышарттар жасауды ру жолдарымен жзеге асырылуда.

зін-зі тану пніні базалы білім беру мазмны трт негізгі блімді амтиды:

- Адамны зін-зі тануы;

- Адам жне оам;

- Адам жне оршаан орта;

- Адамзатты рухани тжірибесі.

зін-зі тануды оыту интерактивтік дістеме негізінде білім беру процесіне рбір атысушыны жеке тлалы ерекшеліктерін ескере отырып жргізіледі. Адамгершілік ндылытар рбір жасаа лайыты лемді абылдау арылы мегертіледі. зін, зге адамдарды тану, оршаан ортамен зара арым-атынас жасау, аиат пен махаббатты тсіну адам міріні е басты мні трысынан бала ойлана алатын, зіні пікірін жеткізе білетін, таланты мен абілеттеріні ашыла тсетін, формалды емес, сенімді жадайда теді.

зін-зі тану сабатарында маліммен ашы диалог жргізіледі, леуметтік-рлдік ойындар мен тренингтерде адамдарды зара арым-атынас лемі зерттеледі, мірдік баылаулары бойынша пікір алмасады, оама ызмет етуді практикалы дадылары дамытылады. зін-зі тану ерекшелігін есепке ала отырып, денсаулы сатау леуетіне ие р трлі стандартты емес саба трлерері: ойын-сабатар, ойлану-сабатары, пікір-сайыс, театрландырылан сабатар, шыармашылы сабатар, экскурсия жне концерт сабатар т.б. трлері пайдаланылады.

зін-зі тануа оыту білім алушыларды мынадай сегіз дегей бойынша тілетін нтижелерге болжанып отыр:

Мектепке дейінге білім- 1-2 дегей (ересектер тобы мен даярлы топтар); Жалпы орта білім беруде – 3 дегей (1-2 сыныптар; 4 дегей – (3-4 сыныптар); 5 дегей – (5-6 сыныптар; 6 дегей – (7-8 сыныптар); 7 дегей – (9-10 сыныптар); 8 дегей – (11-12 сыныптар).

Ктілетін нтижелер: - зін тануа, згелерді тануа, лемді тануа, адамзатты рухани тжірибесін тануа ммкіндік береді. Ктілетін нтижелерді кп дегейлік жйесі бір жаынан, ыса мерзімді жне за мерзімді оу жне трбие масаттары трінде крінсе, екінші жаынан, оушыларды рухани-адамгершілік даму крсеткіштері жне оларды зін-зі тануды жалпы масаттарына ол жеткізуіні крсеткіші болып табылады жне оушыларды оу жетістіктерін баылауа ммкіндік береді. Осы ктілетін нтижелер міндетті трде оытылатын пндер мазмныны адамгершілік леуетін кшейту шін бадар жне пнаралы байланысты жзеге асыратын рал ызметін атарады, рбір пнні ндылыты мнін ашуа бадарланан, оу процесін жобалауа жадай тудырады.

Адамгершілік — рухани трбиені маыздылыы
Адамгершілікке трбиелеу ралы — ебек пен ата-ана лгісі
Ыбырай Алтынсарин
Жаа кезедегі білім беруді зекті мселесі жас рпаа-адамгершілік-рухани трбие беру. нды асиеттерге ие болу, рухани бай адамды алыптастыру оны туан кезінен басталуы керек.
Халыта «Ааш тзу су шін оан кшет кезінде кмектесуге болады, ал лкен ааш боланда оны тзете алмайсы» деп бекер айтылмаан. Сондытан баланы бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, айырымдылы, яни адамгершілік нды асиеттерді сііріп, з-зіне сенімділікті трбиелеуде отбасы мен педагогтар шешуші роль атарады. Рухани -адамгершілік трбие- екі жаты процесс.
Бір жаынан ол лкендерді, ата-аналарды, педагогтарды балалара белсенді ыпалын, екінші жаынан- трбиеленушілерді белсенділігін амтитын ылытарынан, сезімдері мен арым- атынастарынан крінеді. Сондытан белгілі бір мазмнды іске асыра, адамгершілік ыпалды р трлі дістерін пайдалана отырып, педагог істелген жмыстарды нтижелерін, трбиелеушілеріні жетіктістерін зер салып талдау керек.
Адамгершілікті негізі мінез-лы нормалары мен ережелерінен трады. Олар адамдарды іс-ылытарынан, мінез-лытарынан крінеді, моральды зара арым-атынастарды басарады. Отана деген сйіспеншілік, оам игілігі шін адам ебек ету, зара кмек, сондай-а оама тн адамгершілікті зге де формалары, бл-сананы, сезімдерді, мінез-лы пен зара арым-атынасты блінбес элементтері, оларды негізінде оамымызды оамды-экономикалы ндылытары жатады.
Баланы мірге белсенді кзарасыны баыты лкендер арылы трбиеленеді. Трбиелеу, білім беру жмысыны мазмны мен формалары балаларды ммкіндігін ескеру арылы натыланады. Адамгершілікке, ебекке трбиелеу кнделікті мірде, лкендерді олдан келетін жмысты йымдастыру процесінде, ойын жне оу ісінде жоспарлы трде іске асады.
Трбиешіні е бастапы формалары педагогты балалармен мазмнды атынасында, жан-жаты іс рекетінде, оамды мірді былыстарымен танысу кезінде, балалара арналан шыармаларымен, суретшілер туындыларымен танысу негізінде іске асады.
Мндай масата баытталан педагогты жмыс ебек сйгіштікке, ізгілікке, жымды пен патриотизм бастамасына трбиелеуге, кп днеині з олымен жасай алуды жне жасалан дниеге уана білуді дамытуа, лкендер ебегіні нтижесін баалауа трбиелеуге ммкіндік жасайды.
Балаларда орта пайдалы жмысты істеуге тырысу, бірге ойнау, бір нрсемен шылдану, орта масат ою жне оны жзеге асыру ісіне здері атысуа талпыныс пайда болады. Мны брі де баланы жеке басыны оамды баытын анытайды, оны мірге белсенді станымын бірте-бірте алыптастырады.
р баланы жеке басы- оны моральды дамуы шін аморлы жасау- бгінгі кнні жне алдаы кндерді талабы, оан педагогты кнделікті кіл блуі талап етіледі.
«Балалар башасындаы трбие бадарламасы» мектепке дейінгі балаларды жан-жаты дамуын, оларды мектепке дайындыын арастырады. Бл бадарланы жзеге асыруда басты ролді атарады.
Оны тртібі, іс-имылы, балалар жне лкендермен арым-атынасы балалар шін лгі бола отыра , педагогты ыпалы серлі енеді, баланы жеке басы алыптасады. Оны ыпалы нерлым белсендірек болса, баланы сезімдерін жан-жаты амтыан сайын, оларды ерік кшін жмылдырып, санасына ыпал етеді.
Мектепке дейінгі жастаы баланы рухани-адамгершлік дамуы балабашасы мен отбасы арасындаы арым-атынасты тыыздыы артан сайын ойдаыдай жзеге асады. рбір бала андай да болмасын бір міндетті орындау шін, зіндік ерекше жадайлар жасалады.
Мселен, ойында намды деттер, зара арым-атынастар, адамгершілік сезімдер алыптасады, ебекте-ебек сйгіштік, лкендер ебегін рметтеу, сондай-а йымшылды, жауапкершілік, парызды сезімі сияты асиеттер, патриотты сезімдер жайлы малматтар. т. б. алыптасады.
Мектепке дейінгі жаста балаларды адамгершілікке трбиелеуді негізгі міндеттері мына жайлармен тйінделеді: ізгілік бастамасымен трбиелеу, балалар мен лкендер арасындаы саналы арым-атынас/ трмысты арапайым ережелерін орындау/ кепейілдік, айырымдылы, жаын адамдара аморлыпен арау жне т. б./ жыма трбиелеу, балаларды зара жымда арым-атынасын алыптастыру, Отана деген сйіспеншілікке трбиелеу, р трлі лт кілдеріне адір тту жне сыйлау. Осылайша мейірімділікті негізі аланады, немрайдылыты пайда болуына, рбыларына, тіректегі лкендерге алай болса солай арауа ммкіндігі жасалмайды.
арапайым деттерді трбиелей отырып педагог балдыраннны бар істі шын пейілмен рі саналы атаруына ол жеткізеді, яни сырты намды мінездері оны ішкі жан дниесін, оны ережеге деген кзарасын айындайды.
Ататы педагог Сухомлинский; «Бала кезде ш жастан он екі жаса дейінгі аралыта р адам зіні рухани дамуына ажетті нрсені брін де ертегіден алады.
Трбиені негізгі масаты- дені сау, лтты сана сезімі оянан, рухани ойлау дрежесі биік, мдениетті, парасатты, ар-ожданы мол, ебекор, іскер, бойында баса да игі асиеттер алыптасан рпа трбиелеу. Ертегіні рухани трбиелік мні зор. Ол балаа рухани ляззат беріп, ияла анат бітіретін, жасбаланы рухыны сіп жетілуіне ажетті нрсені мол оры бар рухани азы«, деп атап крсеткен.
Руханилы жеке тланы негізгі сапалы крсеткші. Руханилыты негізінде адамны мінез-лы алыптасады, ар-ят, зін-зі баалау жне адамгершілік сапалары дамиды. Мны зі мейірімділікке, ізгілікке шаырады.
Рухани-адамгершілік трбие — бл дрыс дадылар мен зін-зі стау дадыларыны нормалары, йымдаы арым-атынас мдениетіні тратылыын алыптастырады. Жеке адамны адамгершілік санасыны дрежесі оны мінез-лы мен іс рекетін анытайды.
Сананы алыптасуы-ол баланы мектепке бармастан брын, оам туралы алашы ымдарыны алыптасыуна, жаын адамдарды зара атынасынан басталады. Баланы жасы адамгершілік асиеттерге, мдениетке трбиелеуде трбиелі адаммен жолдас болуды сері кшті екенін халымыз ежелден баалай білген.
«Жасымен жолдас болса- жетерсі мрата, жаманмен жолдас болса- аларсы ята...» «Жаман дос, жолдасын алдырар жауа» — деген маалдардан круге болады. Маал-мтелдер, жмба, айтыс, ледер адамгершілік трбиені арауы. лкенді сыйлау адамгершілікті бір негізі. Адамзатты ндылытар бала бойына іс-рекет барысында, р трлі ойындар, хикаялар, ертегілер, ойылымдар арылы беріледі.
Адамгершілік-адамны рухани байлыы, болаша рпаты ізгілік бесігіне блейтін руханиет дуіріне жаа адам болып табылады. Адамгершілік трбиені нтижесі адамды трбие болып табылады.
Ол тланы оамды баалы асиеттерімен сапалары, арым-атынастарында алыптасады. Адамгершілік оамды сананы е басты белгілеріні бірі боландытан, адамдарды мінез-лы, іс-рекеті, арым-атынасы, кзарасымен сипатталады.
Олар адамды рметтеу, оан сену, дептілік, кішіпейілдік, айырымдылы, жанашарлы, ізеттілік, инабаттылы, арапайымдылы т. б. Адамгершілік-е жоары ндылы деп арайтын жеке адамны асиеті, адамгершілік жне психологиялы асиеттеріні жиынтыы.
Адамгершілік таырыбы- мгілік. Ол ешашан ескірмек емес. Жас рпаты бойына адамгершілік асиеттерді сііру- ата-ана мен стаздарды басты міндеті. Адамгершілік р адама тн асыл асиеттер. Адамгершілікті айнар блаы- халында, отбасында, оларды нерлерінде, дет-рпында. р адам адамгершілікті кнделікті трмыс — тіршілігінен, зін оршаан табиаттан бойына сііреді.
Крнекті педагог В. Сухомлинский «Егер балаа уаныш пен баыт бере білсек, ол бала солай бола алады», — дейді. Демек, шкіртке жан-жаты тере білім беріп, оны жрегіне адамгершілікті асыл асиеттерін здіксіз ялата білсек, ертегі азамат жеке тланы зіндік кзарасыны алыптасуына, айналасымен санасуына ыпал етері сзсіз.
ай заманда болмасын адамзат алдында тратын лы мрат-міндеттеріні е бастысы — зіні ісін, мірін жаластыратын салауатты, саналы рпа трбиелеу.
рпа трбиесі — келешек оам трбиесі. Сол келешек оам иелерін жан-жаты жетілген, аыл-парасаты мол, мдени — ылыми рісі озы етіп трбиелеу — бізді де оам алдындаы борышымыз.
Мектепке дейінгі адамгершілік трбие — балаларды адамгершілік сана-сезімін, мінез- лын алыптастыруды амтиды. Длірек айтанда, адалды пен шыншылды, адамгершілік, кішіпейілдік, оамдаы жне мірдегі арапайымдылы пен сыпайылы, лкенді сыйлау мен ибалы адамгершілік трбиесіні жйелі сатылап амтитын мселелері.
Адамгершілік трбиесіні райсысыны ерекшеліктерін жетік білетін стаз халы педагогикасын асырлар бойы алыптасан салт-дстрлерді, дет- рыпты жан-жаты тере білумен атар, ркениетті мірмен байланыстыра отырып, білім беруді барлы кезедерінде пайдалананы дрыс. Ата-ананы болаша трбиесі шін жауапкершілігі рпатан рпаа жаласуда.
«Балапан яда не крсе, шанда соны іледі»дегендей, ата-ананы кн сайын атарып жрген жмысы- балаа лкен саба. Жас балаларды лкендер айтса, соны айтатынын, не істесе соны істегісі келетінін бріміз де білеміз. Баланы йден кргені, етене жаындарынан естігені-ол шін адамгершілік трбиесіні е лкені, демек жасылыа мтылып, жаымды істермен айналысатын адамны айналасындаылара крсетер мен берер тлімі мол болма..
Жас спірім тлім-трбиені, адамгершілік асиеттерді лкендерден, трбиешілерден насихат жолымен емес, тек шынайы кру, сезім атынасында ана алады.
Жеке тланы бойындаы жалпы адамзатты ндылытарды алыптасуы осы баытта жзеге асады, сйтіп оны зі-зі тануына, зіндік бадарын анытауына ммкіндік туызатындай тлім-трбие берілуі керек.
Жасы адамгершілік асиеттерді тп негізі отбасында алыптасатыны белгілі. Адамгершілік асиеттер ізгілікпен штастырады. сіресе ебекке деген траты ыыласы бар жне ебектене білуде зін крсететін балаларды ебек сйгіштікке трбиелеу басты міндет болып табылады.
з халыны мдениетін, тарихын, нерін сю арылы баса халытарды да тілі мен мдениетіне, салт-дстріне рметпен арайтын наыз мдениетті азамат алыптасады.
аза халыны леуметтік мірінде лкенді сыйлау лтты дстрге айналан. Отбасында, балабашада , оамды орындарда лкенді сыйлау дстрін бзбау жне оны астерлеу рбір адамнан талап етіледі. Халымызды тлім- трбиелік мрасына ілсек, ол адамгершілікті, айрымдылыты, мейірбандыты дріптейді.
Ата-бабаларымызды баланы бесігінен жасы деттерге баулыан. «лкенді сыйла», «Слем бер, жолын кесіп тпе» деген секілді лаатты сздерді мні те зор. Адамгершілікті, ар-яты бар адамны бет-бейнесі иманжзді, жарын, биязы, зі парасатты болады. Ондай адамды халы «Иман жзді кісі» деп рметтеп сыйлаан.
Балаларымызды имандылыа трбиелеу шін оларды ар-ятын, намысын оятып, мейірімділік, айырымдылы, кішіпейілдік, аморлы крсету, адалды, ізеттілік сияты асиеттерді бойына сііру ажет. Баланы лкенді сыйлауа, кішіге ізет крсетуге, иманды болуа, адамгершілікке баулу адамгершілік трбиесіні жемісі.
Балаларды адамгершіліке трбиелеуде лтты педагогика ашанда халы трбиесін лгі стайды. Ал, адамгершілік трбиелеуді бірден-бір жолы осы іске кзін жеткізу, сенімін арттыру. Осы асиеттерді балаа жасынан бойына сііре білсек, адамгершілік асиеттерді берік ірге тасын алаанымыз.

Зін-зі тану» пні мазмнындаы «Отбасындаы махаббат» баыты бойынша сабатарды негізгі таырыптарын тсіндірііз.

 

Махаббат жне зара тсінушілік – бл отбасылы мірді бояйтын, уаныш пен баытты келетін фактор. Отбасындаы зара тсінушілік жне ыылас ренішті туындауына, басада психологиялы жне леуметттік мселелерге жол бермейтін, тозудан блшектерді орайтын автокліктегі жаар май трізді. Жасы атынас жне жылы шырай отбасыны е маызды ажеттілігі болып саналады.

 

Отбасы — бірлесіп кн кретін туысты атынаста тратын адамдар тобы. Балалар трбиесін жзеге асырып, баса да оамды трыдан мнді кажеттілітерді анааттандыратын некелік немесе туысты атынастармен байланысан адамдар тобы.

 

Отбасы оамны тратылыы мен келесі рпа трындары саныны орнын толтыруа ммкіндік беретін, негізгі институттарыны бірі болып табылады. Адам бкіл міріні барысында рилы кптеген топтарды рамына мшелік еткенімен, тек отбасы ана ешашан ажырамайтын топ болып ала береді. Отбасы леуметтік йымдасуды е кеінен таралан трі болып табылады. Отбасы ХІХ асырды бірінші жартысынан бастап, швед тарихшысы Иоганн Якоб Баховенні «Аналы ы» атты ебегіні жары крумен байланысты ылыми трыда арастырыла бастайды. Баховен отбасыны тарихы жніндегі тарихи бастау ретінде ілкі заманны классикалы дебиеттерін талдай келе, алашыларды бірі болып, кне дуір аыздарыны йел мен еркекті оамдаы зара атынастарындаы тарихи згерістерді сипаттайтынын крген. Маызы жоары леуметтік институттарды сз еткенді біз оларды атарынан бірінші жоспарда отбасын атаймыз.

Ер адам жне йел отбасыны амандыы шін кш аямау керек. Бірінші орында олар туан ошаына штарлыты трбиелеу керек. кінішке орай бізді оамымызда, сіресе ер адамдар арасында осы сезім нашар дамыан. Кбі йленгеннен со да бойда мір заымен мір среді, зіні тртіптемесіне ешандай згерістер егізбейді. Жарыны барын тек ана кейбір міселелерде ана сезінеді, оны жаын досы екені тсінбейді. Демалу, саяхат жасау тілегі туындаанда, олар оны жолддастарымен жне достарымен жзеге асыруа мтылады, отбасымен бірге демалу туралы ойа да алмайды.

 

йел отбасыны баыты шін ер адам алай жауапты болса, олда солай жауапты. Ол жарына е жаын дос болуа йрену керек, е крделі мселе туындаанда оны тсінуі керек. р жетістікті ер адамны арасында ебек сйгіш жне амор йел траны тсіну керек. Жарыны кмегі арылы ер адам е крделі мселелерді шешуге абілетті. Отбасылы зара тсінушілікті сатаыздар жне баалаыздар, тек берік, сау климатты жне тсінушілікпен жне махаббатпен рылан отбасында, рдайым баытты балалар – бізді лтымызды болашаы седі!

Оамдаы махаббат?» баыты бойынша сабатарды негізгі таырыптарын анытаыз. зіізді тсінігіізге толы длелді жауап берііз.

Махаббат – шексіз, тылсым кш, штар сезім. Жалпы махаббат ымын сзбен жеткізу ммкін емес. Е алаш дай Адам атаны жаратан кезде, Адам ата жалыздытан жрегі тарыланда Хауа ананы дайдан срааннан бастап, адамзат баласы махаббат кшін жрегімен бірге сезініп келе жатыр.

Махаббат, мейірімділік – те діретті асыл сезім. Осы сезім арасында адамдар бір-бірін сыйлай, рметтей, тсіне, кешіре алады жне де баалай біледі. Ерекше сезім боландытан, рине ол жректен шыады.

Жрек арылы адамдара уаныш, жасы кіл-кй, жылулы, мейірімділік, ізгілік сыйлайсы.

 

оам — объективтік леуметтік задар негізінде дамитын ашы материалды жйе, адамдарды тіршілік ету формасы, леуметтік йымдасу тсілі.Барлы леуметтік процестерді крделі жйесі болып табылатын оамды мірді кптеген оамды ылымдар зерттеу объектісіне айналдырып отыр. Философия дегейінде оамды мірді зерттейті ілімді леуметтік философия дейміз. леуметтік философия оамды бірттас леуметтік жйе ретінде, оны ызмет етуімен дамуыны жалпы задары мен озаушы кштерін жне табии ортамен, бкіл ттас леммен зара байланысын зерттейді. Адамны мір сруіне ажетті жадайды жасау, оны немі жандандырып отыруа негізделген адамдарды бірлескен ызметі леуметтік жйені негізі болып табылады.оамды мір леуметтік материя ретінде материалды дниені е жоары озалыс формасы болып табылады. оам табиат эволюциясы негізінде пайда болып, зіні алашы даму кезедерінен бастап ерекше йымдасан жйе ретінде сипатталады. Ол, материалды жне рухани ндірістен, оамды атынастарды р трлі формаларынан, базис пен ондырмадан, леуметтік рылымнан, саяси институттардан жне т. б. трады.Таы да оам апаратты таратуды ерекше механизмімен сипатталады. оамны рамында материалды процестермен бірге рухани процестерді, сананы болуы оны табиаттан басты айырмашылыы болып табылады.оамды рылымды йымдасуы жаынан сипаттау оны тек элементтік негізін ашу емес, сонымен бірге, р бір элементті оны ызмет етуімен дамуында алатын орны мен атараты рлін анытау болып табылады. оамны негізгі мір сру аясына материалды-ндірістік, леуметтік, саяси жне рухани ая жатады. оам немі даму стінде болатын жйе. зіні дамуында, оам бірнеше кезедерді басынан кешірді. Мндай кезедерді леуметтік ылым леуметтік-мдени ркениеттілік лшемдер арылы белгілейді. ркениеттілік процесті рбір жаа кезеі жоары технологияларды игергенімен, леуметтік рылымны крделенуімен, табиатпен байланыстын ке ріс алуымен, жымды оамды ызметті жаа формаларымен ерекшеленеді. Біра, оамды атынастарды сипаты, адам факторыны руханилы дегейі мен леуметтік рылымдарды демократтылыы оам дамуыны басты крсеткіші болып табылады. Осы замаы оамны ерекше белгілеріне материалды жне рухани ндірісті аламды дегейде жруі, бкіл оамды атынастар жйесін апаратты-технологиялы негізде жандандыру, мір сруді демократиялы формаларын бекіту, мірді баса жатарына араанда ылыммен рухани мдениетті жылдам дамуы жатады.

оамды леуметтік жйе ретінде арастыру О. Конт пен Г. Спенсерді леуметтік философиясына тн. Бл тралы белгілі бір кзарастарды М. Веберді, П. Сорокинні, Т. Парсонсонны жне А. Тойнбиді ілімдерінен круге болады. К. Маркс зіні оамды- экономикалы формациалар туралы ілімінде жйе ретіндегі оама келесі тсінік берді. Бл ілімні жатаушылары мен арсыластары бар. Маркс пен Энгельсті ебектеріне сйене отырып, оамды-экономикалы формацианы оан тн ндіріс тсілі, леуметтік рылымы, саяси жйесі мен рухани мірі бар зіні дамуыны белгілі бір тарихи сатысында тран оам ретінде арастырамыз.

31«Бастысы танылу емес, болу» пікірін талдаыз. Наыз кшбасшыларды мірінен мысал келтірііз.

Кшбасшылы - бл адамдарды жинап ала ойылан масата баыттау. Кшбасшы мен Басшы маынасы бір емес. Басшы – бл жмысты беруші жне сол жмыстара жауап беруші. Жасы басшы орындалан жмсысты реттеп абылдап отырады. Ал, Кшбасшы адамдарды жандандырады, масата жетуде болашаты кр асиеті арылы адамдарды орта масата баыттайды.

Сізді кшбасшылы асиеттерііз тмендегілерге туелді:

· Сізді мінезіізді сипаттамалары, туа біткен, жре біткен

· мірдегі жадайлар, зіізді крсететін жерлер

· Сізді ішкі жан дниеіз жне зейінііз адамдара сер етеді

Кшбасшылы адамны мінезі негізінде ралады. Кшбасшы болу шін сізге зіізді дамуыыза , жмыстаы лшысыыза кп кіл блу керек.

Кшбасшылы – бл талант. Оны дамытпаса ол шеді. детте шын кшбасшы болып адам 30-35 жаста мірілік тжірибе жинаанда болады.

Адамдарды басару бойынша адамдар екі типке блінеді:

· «ойыншылар»

· «ашытар»

«Ойыншылар» сырта жасы сер алдырады, біра еш одан пайда жо. Оларды з кзарастары мен пікірлері жо жне олар оны пайдаа орай тез згертіп отырады. Оларды з пайдаларын ойлауы арасында осы жасы серді арасында згелерге шыын жатанын жасырып алады. Бл з рлдерімен маскаларын рашанда згертіп отыратын «ойыншылар» деп аталады. «Ойыншылар» карьера уан жне ешкімге дер бермейтін, з масатын ан кздеген адамдар.

«Ашытар» бл жым кзарасымен рекет ететін кшбасшылар. Олар «ойыншыларды» толытай арама-арсы трі. Бл адамдар наыз кшбасшылар болып есептеледі жне бл адамдар жыммен шын арым-атынас рады. «Ашытар» оршаан ортаны лкен беделіне ие болады. Мндай адамдар «Ойыншылара» араанда аздау болады.

1960 жылы Днепродзержинск техникалы училищесін, 1967 жылы араанды металлургия комбинатына арасты жоары техникалы оу орынын, 1976 жылы Кеес Одаы коммунистік партиясы Орталы комитетіне арасты Жоары партия мектебін бітірген.

Ебек жолын 1960 жылы Теміртау аласындаы араанды металлургия комбинатында атардаы жмысшы болып бастап, домна пешіні аа газдаушылыына дейінгі жолдан тті.

· 1960—69 жж. — араанды металлургия зауытында жмыс істеді.

· 1969—73 жж. — араанды облысы Теміртау аласындаы партия-комсомол жмыстарында жауапты ызметтер атарды.

· 1973—77 жж. — арметкомбинатты партком хатшысы.

· 1977—79 жж. — араанды облысты партия комитетiнi хатшысы, 2-ші хатшысы.

· 1979—84 жж. — азастан КП Орталы Комитетіні хатшысы.

· 1984—89 жж. — аза КСР Министрлер Кеесiнi траасы.

· 1989—91 жж. — азастан КП ОК бiрiншi хатшысы,

· 1990 ж. апан—суір аралыында аза КСР Жоары Кеесiнi траасы болды.

· 1990 ж. суірінен — аза КСР президенті.

· 1991 ж. желтосанны 1-інде тыш рет азастан Республикасы Президентіні жалпыхалыты сайлауы тті. Сайлау нтижесінде Нрслтан бішлы Назарбаев басым дауыспен (98,78 %) жеіске жетті.

· 1995 ж. суірді 29-ында жалпыхалыты референдум нтижесінде азастан Республикасы ПрезидентіН..Назарбаевты кілеттігі 2000 ж. дейін зартылды.

· 1999 ж. атарды 10-ында ткен жалпыхалыты сайлауды нтижесiнде Н. Назарбаев 79,78 % дауыс алып, азастан Республикасы Президенті болып айта сайланды.

· 2005 ж. желтосанны 4-інде сайлаушыларды 91,5 % дауысын алып, азастан Республикасыны Президенті болып айта сайланды.^[1]

· 2011 ж. суірді 3-інде сайлаушыларды 95,5 % дауысын алып, азастан Республикасыны Президенті болып айта сайланды.^[2]

· 2015 ж. суірді 26-ында сайлаушыларды 97,7 % дауысын алып, азастан Республикасыны Президенті болып айта сайланды.

 

32«Адамзатты бірлігі» баыты бойынша сабатарды негізгі таырыптарын анытаыз. зіізді тсінігіізге толы длелді жауап берііз. Халы айтса, алып айтпайды» дегендей, дана халымыз бкіл тіршілікті, адамзат жаратылысыны бкіл мнісін «Бірлік тбі – тірлік» деген екі ауыз сзбен тйіндеген екен. Ауызбірліксіз ешкімні де, ешбір елді де ешашан асыы алшысынан тспеген. азаты таы бір асиеті, ешкімні ала жібін аттамауа, крші-клем, аайын-жртпен, алыс-
жаынмен тату-ттті, сыйлас болуа гіттеген. Адам баласы у баста жер бетіне жараланнан-а ауымдасып кн кешу арылы сырты табии кштер мен жыртыш хайуанаттарды, нешебір аждааларды тажалына ттеп бере білді. Бірлесе ебек ете жріп бой тзеп, табиатпен етене, оны игілігіне игеріп, жаратып, адамзат ауымы, тайпа, лт, ел
болып алыптасты. Сйтіп, тек бірлескен кш-айрат ана ай иын-дыты да жее білуге, андайма алынбас амалды да алуа болатынын, ішкі ынтыматы ырыс-несібе-ырзы келетінін, дербес елдікті шаыраын тіктейтінін базыдан баамдады. Крес – мір заы болса,
ал бірлескен кш-жігер, тонны ішкі бауындай жымдасан бірлік пен зара
ілтипат, бауырмалды пен досты сынды киелі ым-сезімдер ерлікке де,
жеіске де, сн-салтаната, арысы мгілікке
бастайтынына лы уаыт треші.

Начало формы

Конец формы

Начало формы

Конец формы

 

 

33«Ынтыматы отбасы» бліміндегі сабатарды талдаыз. Бл блімді ашатын негізгі бадарлара сипаттама берііз. Отбасын руды басты мддесі, шаыра руды жауапкершілігі, ата-ананы рпа алдындаы, рпаты ата алдындаы міндеттері мен парыздары. з жауапкершілігі , зіді зіні баалауы, зіе сенімділігі, зіні трлі жпдаяттарда жол табуы, мірді трлі иындытарына тзіп, з жауапкершілігіді жігерлі стауы, з «Меніні» мытылыын танытуы туралы. Семинар-Жарасымды мір салтанатыны бірі- йлену, бала сю. -Отбасы-шаын мемлекет-пікір алысу. «йлену оай, й болу иын» маалыны сыры неде? -М.Шахановты «Жас жбайлар» нін тыдап, пікір айту. -Жаня алдындаы жауапкершілікті білесі бе- пікірлесу. Отбасы алдындаы міндеттер мен парыздар туралы пікірлесу. -Р «Мемлекет жне Отбасы » заы туралы пікірлесу. -зіді зі тануы мыты болса, мір ткелдерінде сенімі кшті болып,азамат ретінде зіді крсете аласы.танысу, жолыу, йренісу, жарасымды жбай болып алыптасу-зіді зі танудан басталды.Сондытан уелі зіді зі таны!

 

34Жалпыадамзатты ндылытар «Дрыс рекет» негізінде масаты мен міндеті тжырымдалатын саба жоспарына талдау жасаыз. Адам дрыс жолды тадай білуі ажет:

1. Дрыс жол — аиатты дрыс тсіну.

2.Дрыс шешім—аиата сйкес з мірін згертуге баытталан ерік-жігер.

3. Дрыс сз — тірік айтпау, біреуді боса жамандамау, балаат сз айтпау,

4. Дрыс іс-рекет— ешадай тіршілік иесіне жаманды жасамау, рлы-арлытан ашы болу.

5. Дрыс трмыс алпы — адал ебек етуді детке айналдыру.

6. Дрыс кш жмсау — марлыпен, жаман оймен кресу

7. Дрыс ой баыты— дниені жалан, уаытша екенін тсіну.

8.Дрыс жинатала білу — з денеді сезінуден, ойлаудан, тйсінуден арылу.

ДРЫС РЕКЕТКЕ ТН АСИЕТТЕР

дет-зіні шынайы болмысын тсінуге негізделген. Дрыс рекет адам міріні негізі болуы керек. Тіпті кн сайын, апта сайын бірнеше рет жасалатын шаын істерді зі дептен орныады.

анаат-Тілек-алау адамды рекет етуге итермелейді жне оны мірдегі амал-рекетіне себепші болады. Тек тілек-алауын тыйанда ана адам еркіндікке ол жеткізеді.

Ынтыматасты-Жастары, леуметтік жне экономикалы жадайлары р трлі адамдармен бірге мір сруге йрену шін оушылар мектепте тртіпке, зара сыйластыа, ынтыматастыа йренеді.

Тртіп-Адам іс-рекетіндегі жетістігіні негізі. Бл асиет баланы бойына сби кезінен бастап даруы керек.

Парыз бен ризашылы-р адамны з отбасы, зі мір сретін оамы мен елі алдындаы парыздары мен міндеттері бар.

Дрыс ой-Адамны Дрыс рекетке бастайтын таза жне аса ойы болуы керек.

Дрыс сз-Тіл-бл шынайы трбиелікті крсеткіші. Айайлап, сауатсыз сйлеу, ашу мен ызаа толы сз- адам денсаулыына кері сер етеді.

Дрыс рекет - жректен шыып,сосын сз ретінде бейнеленетін жне іс жзінде олданылатын ндылы.

Аиаттан туындаанны брі – дрыс рекет.

От парызы-жану. Онсыз жай ана кмір. ант парызы-оны тттілігі. Тттілігі болмаса жау ана сусымалы зат.

Егер біз ар ятымыза сйсінбесек онда дрыс рекет болмайды.

Малімні дрыс рекеті: Біз шін жрек тазалыы маызды. Е бастысы басаларды алай оытса, соан зіміз лайыты болуымыз керек.

Дрыс рекетті басты аидаты

Бол ( уелі зі аниет бол)

Істе ( аниет болып оймай,оны іс-жзінде крсете білу)

Сйле (дрыс сзбен айту)

Ойлары, сздері жне істері бір жерден шыу керек. Осындай адамны ойлары таза болады. Оларды айнар кзі ашумен, арамдыпен, кре алмаушылыпен, зімшілдікпен ластанбаан. Ол ойлаан ойын ашы айтып, ойлаандай рекет етеді. Оны мінез- лында жаланды болмайды.

Бізді мірімізде осындай шыншыл, жрегі таза, адірлі адам кездессе біз оан сенім артуымыз керек.

Ойлары, сздері мен ісі арасында йлесімдігі бар адама біз сенеміз..

Бгінгі тада аылды адамдарды саны артып барады, біра данышпан адамдар аз. оам осындай адамдарды ажет етеді, сол себепті аылды адамдар рухани-адамгершілік жааруа арай мтылу керек.

Егер адам белгілі бір лшемдер бойынша аылды, білімді, уатты болып саналса, біра оны ойлары эгоистік баытта болып, масапа мтылу масатын кздесе, онда ол р кезде бір нрсені ойлап, басаша сйлеп жреді, ал ісі ойымен жне сзіне сйкес келмей, бір жерден шыпайды. Сонымен бірге, эгоистік мтылыстар мен арам ойлар жмыста креалмаушылы, сенімсіздік, кіл толмаушылы, эмоциялы жне психологиялы тітіркену ахуалын тудырады. Бл кез келген іс-рекетті крделендіріп, иындатып жібереді.

Сйлеу – тсінікті жне арапайым, жректен шыан сздерді айту, жмса жне жылулыпен, шынайылыпен сйлеу жне ммкіндігінше кп сйлемеу. Кп сйлетін басшы шаршатады, тыдаушыларды кш-уатын лсіретеді жне зіні, згелерді алтын уаыттарын бостан боса кетіреді.

Іс бойынша сйле.

Бір адам Аристотельге за, іш пыстырарлы гімесін айтып оймайды. Соында ол ндемей отыран философтан:

-Мен сізді шаршатан жопын ба?- деп срады.

Ол болса:

-Жо, мен тыдаан жопын,-деп жауап береді.

Айтуды йренбей трып, тыдауды йрен.

Бір кні Аристотельге трбиелеуге те сзуар жас жігітті келеді. Кп гімеден кейін жігіт стазынан анша аша алатынын срады.

-Сенен екі есе кп-дейді философ.

-Неге?-деп та алады анау.

-Себебі сенімен екі есе жмыс жасауа тура келеді: уелі сйлер алдында, саан ндемеуді йретуім керек-дейді философ.