рылылар мен драйверлер
Саба жоспары №6
| Топ | Кні | Студенттер саны | ауд |
| 32 ЕТ | 20.12.16 | 01 ауд |
Пн (оу практикасы): Операциялы жйелер
Таырыбы:Unix утилиттері
Масаты: Unix утилиттерімен танысу
Дамытушы: Unix утилиттерімен жмыс жасап йрену
Трбиелілік: Windows-тан зге операциялы жйелерге деген ызыушылы ояту
Саба типі:тжірибелік, рамдастырылан саба
Оыту дісі:илюстративті-тсіндірмелік
Оыту формасы:жеке оыту
Пн аралы байланыс:Д, ОББН.
Оыту ралдары:интербелсенді тата, ноутбуктар
олданылан дебиеттер: Баурн С., «Операционная система Lunix»
Саба жоспары:
1. йымдастыру кезеі (2-3 мин)
2. Жаа материалды тсіндіру (20-25 мин)
3. Материалдарды тарату (10 мин)
4. рбір студентті жмысын тексеру, осымша сратау ою (35-40 мин)
5. Баалау (2 мин)
6. орытынды жасау (2-3 мин)
7. й тапсырмасы (1 мин)
Саба барысы
1. йымдастыру кезеі(2-3 мин)
2. тілген материалдарды срау:
- операциялы жйеге анытама берііз;
- Linux операциялы жйе туралы не білесіз?;
- Windows операциялы жйесіні артышылытары мен кемшіліктері?
3. Жаа материалдарды зерттеу:
- рылылар мен драйверлер?;
- рылымен файл арылы зара рекеттесу;
Жоспар
Unix утилиттері;
рылылар мен драйверлер
Санашы сырты рылылармен рсымдар арылы зара рекеттеседі. Жйелік рсыма (PCI рсымына немесе USB) осылан кез келген рылы, хабарламалар, деректермен алмасу жргізілетін белгілі бір интерфейске (алдын ала белгілі идентификаторлар, енгізу жне шыару порттарыны нмірлері) ие болады. Осылайша, бірінші кезекте операциялы Операциялы жйелерді йымдастырылуы
жйеде DMA, зілістерді, рсымдарды басаруды жзеге асыратын модульдер болуы керек. детте бл модульдер жйе іске осылан кезде жктеледі. Сырты рылыларды здері олара олжетімділік типі бойынша бірнеше тсілмен жіктелуі ммкін:
1) табалы – деректерді оу мен жазу байт арылы жзеге асады (мысалы, COM- порт);
2) блокты – деректерді оу мен жазу блоктар арылы жзеге асады (мысалы, атты дискіден секторлармен);
3) тізбекті атынас ру – деректерді оу мен жазу тізбекті ана болуы ммкін (мысалы, коммуникациялы арналар);
4) ерікті атынас ру – деректерге индекс арылы атынас болуы ммкін (дискілер);
5) синхронды – деректерді тек команда бойынша таратады (мысалы, принтер);
6) асинхронды – деректерді алдын ала нсаусыз тарата алады (мысалы, желілік карта).
рылыны белгіленген трлеріні райсысымен жмыс істеу шін ядродаы сйкес келетін бадарлама ажет – тек сол ана пайдаланушылы деректер рсым сигналдарына алайша конверсиялау керектігін жне керісінше алай болатындыын біледі. Ядроны (детте арапайым модуль трінде крсетіледі) мндай осалы бадарламасы драйвер деп аталады. UNIX-та рылыларды (сйкес драйверлерді) бірнеше трін атап крсетуге болады, оларды негізгілері: блокты рылылар (блокты, ерікті олжетімділік), табалы рылылар (табалы, тізбекті олжетімділік), желілік рылылар (блокты, тізбекті олжетімділік, асинхронды). Блокты рылыларды ызыты ерекшелігі олармен жмыс істеу кезінде соы сраныстарды деректері бркемеленетін буферді пайдалануа болатындыына негізделген. Желілік рылылар жйеде желілік интерфейс трінде крсетілген. UNIX операциялы жйесінде сырты рылыларды кпшілігі пайдаланушылы бадарламалара арнайы файлдар трінде олжетімді болады. Бл файлдар сйкесінше екі типті – табалы жне блокты болуы ммкін. рылыларды барлы файлдары /dev каталогында орналасып, рылыны міндетіне сйкес келетін атаулары болады. Мысалы, Linux операциялы жйесінде терминал рылылары реттік санны артуы бойынша /dev/tty0, /dev/tty2, т.с.с. ретінде, ал атты диск – /dev/sda, порт – /dev/psaux ретінде белгіленеді (19-сурет).
детте бір типті рылыларды атаулары бтін санмен ерекшеленеді. Бадарламалар рылылар файлына арапайым файл сияты деректерді ашып, оып жне жаза алады, сонымен атар операциялы жйе пайдаланушы сраныстарын сйкес келетін рылыны драйверіне тасымалдайды.
Осылайша, рылыны файлы рдістерді рылылармен зара рекеттесу интерфейстеріні бірі болып табылады. рылыны рбір файлында екі нмір болады – лкен жне кіші. Осы нмірлер бойынша операциялы жйе осы файлмен жмыс жасау кезінде андай драйвер пайдаланылуы керек екендігін анытайды.
19-сурет. рылымен файл арылы зара рекеттесу
UNIX операциялы жйесінде рылы драйверлеріні кп блігі ядро модульдері трінде орындалан. Алайда, кейбір драйверлер арасында пайдаланушы режимінде орындалады (мысалы, бейнекарталар X Windows графикалы осалы жйе-ні шамасында). Сырты рылылара сйкес келетін файлдардан баса UNIX-те ауани рылыларды бірнеше стандартты файлдары бар. Бл файлдар пайдаланушылы рдістерден арнайы деректерді абылдап жне тарата алады, мысалы, /dev/zero табалы рылысынан рдіс осы файлдан деректерді аншалыты оыса да, тек ана нлдерді оуа болады. Нерлым кеінен таралан ауани рылылар тізімі: Операциялы жйелерді йымдастырылуы
/dev/console – рылы сол сттегі белсенді терминалды желілерге сйкес келеді (ауани консоль);
/dev/null – «ара ойы» – бл файла жазылан кез келген апарат біржола жойылады, детте бадарламаларды ажетсіз орытындыларын осып алу шін пайладанылады;
/dev/random жне /dev/urandom – сйкес келетін кездейсо жне жалан кездейсо деректерді генерациялайтын рылылар;
/dev/stdin, /dev/stdout жне /dev/stderr – жйені рбір рдісі шін енгізу-шыаруды ш стандартты аынына сйкес келетін рылылар;
/dev/zero – рылы нлдерді генерациялайды – бл рылыдан кп млшерде нлдік байттарды оуа болады.
рылыа туелді бтін код рылыны драйверіне жазылады. рбір драйвер бір типке не бір класа жатызылатын рылыларды басарады. Операциялы жйеде андай да бір рылыны наты асиеттері жніндегі апаратты тек рылы драйвері ана біледі.
Оытушы:_________ Нургай Н.А.