дріс. АЖЖ-ды техникалы амтамасыз ету
АЖЖ-ды жйелік моделі трысынан техникалы амтамасыз ету АЖЖ-ды операциялы-программалы жне баса амтамасыз ету трлері «батырылатын» жне іске асырылатын е тменгі дегейді крсетеді.
Сонымен техникалы амтамасыз етуді жобалау міндетін АЖЖ-ды техникалы ралдарыны рамын отайлы тадау міндеті ретінде крсетуге болады. Бл кезде бастапы апарат ішкі жобалауды міндеттерін талдау нтижелері мен критерий мен шектеулер тріндегі техникалы ралдара ойылатын ресурсты талаптар болып табылады.
АЖЖ-ды техникалы ралдарына ойылатын негізгі талаптар келесіден крінеді:
· тиімділік;
· мбебапты;
· йлесімдік;
· сенімділік.
АЖЖ-ды техникалы ралдары (Т) шешетін міндеттер:
· жобалау объектісі сипаттамасыны бастапы деректерін ендіру;
· баылау жне редакциялау масатында енгізілген апаратты бейнелеу;
· апаратты згерту (сынылатын мліметтерді нысандары мен рылымын згерту, айта кодтау жне басалар);
· апаратты сатау;
· шешімдерді орытынды жне аралы нтижелерін крсету;
· жобалаушыны міндеттерді шешу рдісінде жйемен жедел араласуын;
Бл міндеттерді шешу шін Т-да болуы керек:
· процессорлар
· жедел жады
· сырты еске сатау ондырылары (ралдары)
· апаратты ендіру-шыару ралдары (ондырылары)
· машиналы графиканы техникалы ралдары
· адамны ЭЕМ-мен жедел байланысуын іске асыратын ондырылар
· ЭЕМ-ыны алыстаы терминалдар мен баса машиналармен жедел байланысын іске асыратын ондырылар
АЖЖ-ды ндірістік ралдармен тікелей байланысын іске асыру ажет жадайда Т рамына жобалау нтижелерін станокты басару сигналына айналдыратын ондырылар енгізілуі керек.
АЖЖ-ды Т-ы бір жне кп дегейлі бола алады.
Периферийлы ралды ке жиынтыы жабдыталан бір ЭЕМ рамына енетін Т бір дегейлі деп аталады. Олар тар мамандандырылан математикалы модельге жне жобалау-технологиялы жмыстар кезеіні бекітілген бірізділігіне ие, алыптасан конструкциясы бар жалпы нерксіптік бйымдарды жобалау кезінде ке пайдаланылады.
АЖЖ-ды дамыту терминалды ондырылар жиынтыын кеейтуді, р жобалаушыа ЭЕМ-мен зара рекет ету ммкіндігін сынуды, техникалы апаратты тікелей жмыс орнында деуді кздейді. Осы масатта терминалды ондырылар арнайы математикалы жабдыталан интеллектуалды терминалдары бар мини-жне микро ЭЕМ-ымен жабдыталады. Олар жоары німді ЭЕМ-мен арнайы немесе кдімгі телефон каналдарымен жаластырылады.
Салыстырмалы трдегі лкен аумаа блінген жекелеген ЭЕМ апаратын пайдалану шін есептеу желілерін пайдалану лкен эффект береді.
Есептеу желілеріні ерекше белгілерін келесіден круге болады:
· апаратты жинау, сатау, жіберу, деу жне беру ызметін атаратын зара рект ететін есептеу машиналарыны аса кптігінен;
· аса лкен есептеу кштерінен;
· апаратты блініп делуі;
· пайдаланушыны есептеу кштерімен сенімді жне икемді байланысынан;
· есептеу машиналары арасындаы апаратпен зара алмасу ммкіндігінен;
· кез келген кш пен ашытыа дейін кеейтуден.
АЖЖ-ды Т-ына ойылатын талаптар.АЖЖ-ды техникалы амтамасыз етілуіне автоматталан болжауды, оны ішінде ЭЕМ, перифериялы ондырыларды, желілік ондырыларды, болжауды олдаушы кейбір кмекші жйелерді ралдарын (мысалы: лшеуші) пайдаланатын трлі техникалы ралдар енеді.
АЖЖ-да пайдаланылатын техникалы ралдар амтамасыз етуі керек:
1. Сйкес программалы амтамасыз ету болатын барлы ажетті жобалы процедураларды орындау;
2. Жобалаушылар мен ЭЕМ зара рекетті, жмысты интербелсенді режиміне олдау крсетуді;
3. Орта жмысты орындаушы жым мшелері арасындаы зара рекетті. Осы талаптарды біріншісі АЖЖ-да есептеу машиналары мен жеткілікті німділігі мен жады сиымдылыы бар желілер болан жадайда іске асырылады.
Екінші талап пайдаланушылы интерфейске жатады да АЖЖ-а мліметтерді ендіру-шыаруды ыайлы ралдары, е алдымен графикалы апаратпен алмасу ондырысыны енгізілуі есебінен орындалады.
шінші талап АЖЖ-ды аппарат ралдарыны біріктірілуімен ерекшеленеді.
Нтижесінде АЖЖ-ды Т жалпы рылымы мліметтерді зара жіберу ортасымен байланыстырылан тйіндар желісін крсетеді (2-сурет). Тйіндар болып, детте автоматтандырылан жмыс орындары (АЖО) немесе жмыс станциялары (WS – Workstation) деп аталатын жобалаушыларды жмыс орындары табылады. Олар лкен ЭЕМ (мейнфреймы), жекелеген перифериялы жне лшеуші ондырылар да болуы ммкін.
Мліметтерді жіберу ортасы байланыс желісі мен коммутационды ралдардан тратын мліметтерді жіберу арнасымен крсетілген.
2-сурет. АЖЖ-ды техникалы амтамасыз ету рылымы
Желілер типтері. Мліметтерді жіберу желісін блуду екі дісі бар: р арнаа белгілі бір кванты блінетін уаытты мультиплексирлеу (басаша айтанда, уаыт бойынша блу немесе TDM – Time Division Method)жне р арнаа жиілікті белгілі бір блігі блінетін жиілік блу.
Ірі йымдара арналан АЖЖ-ды Т-ы рылымы 3-суретте берілген. Бл жерде клиент-сервер сулеті деп аталатын АЖЖ-ды ірі корпоративті желілеріні типтік рылымы крсетілген. Клиент-сервер желісінде серверлер деп аталатын бір немесе бірнеше тйін ерекшке крсетіледі. Олар желіде басарушы немесе кптеген пайдаланушылара орта жобалы ызметтер атарады да ал алан тйіндер (жмыс орындары) терминальды болып табылады. Оларды клиенттер деп атайды. Ол жерде пайдаланушылар жмыс істейді. Жалпы сервер деп белгілі бір ызметтерді орындауа баытталан рограммалы ралдар жиынтыын атайды. Бл ралдарды есептеу желілеріні наты тйінінде жинаталса, онда сервер тсінігі желіні осы наты тйініне атысты болатынын мытпауымыз керек.
3-сурет. АЖЖ-ды корпоративті желісіні рылымы
Клиент-сервер желісін серверлер арасындаы ызтетті блу сипатына арай ерекшелейді, басаша айтанда оларды серверлер типіне арай жіктейді. Кптеген пайдаланушылар бліп пайдаланатын файлдар сатауа арналан файл-серверлерді, автоматтандырылан жйе мліметтері базасыны серверлерін, наты олданбалы шешуге арналан осымшалар серверлерін, желілер мен шаын желілерді зара рекет етуіне арналан коммутационды серверлерді (желілер мен ол жеткізу серверлеріні зара рекет етуіні блоктары деп те атайды), белгілі бір телекоммуникациялы ызметтерді орындауа арналан мамандандырылан серверлерін, мысалы, электронды почта серверлерін бліп крсетеді. Серверлерді белгілі бір осымшалар бойынша мамандандыран жадайда желіні блінген есептеулер желісі деп атайды. Егер осымша сервері бір ЛВС (ЕЖЛ) пайдаланушыларына ызмет крсеткен жадайда, онда мндай серверді локальды деп атайды. Біра АЖЖ-да трлі блімшелер пайдаланушыларымен, сондытан трлі ЕЖЛ-ді клиенттерімен блінетін мліметтер базасы да болатындытан ондай серверлерді негізгі желіге осылатын корпоративті топтар серверіне жатызады.
Клиент-сервер сулетімен атар, орындалатын міндетіне арай кез келген тйін сервер ызметімен бірге клиент ызметін де орындай алатын бір рангті желілер де олданылады. Тйіндер бірнеше ондытан асан желілердегі зара рекетті йымдастыру те иына соады, сондытан бір рангті желілерді масштабы аса лкен емес АЖЖ-да ана олданады.
Коммутация тсіліне арай желілерді арналар коммутациясы жне пакеттер коммутациясы деп бледі. Бірінші жадайда, А жне В тйіндері арасында мліметтер алмасу жргенде,желіде сеанс кезінде осы абоненттер ана пайдаланатын А жне В аралыы физикалы осылады. Арналар коммутациясы бар желілерге мысал ретінде телефон желісін келтіруге болады. Бл жерде апаратты жіберу тез болады, біра байланыс арналары тиімсіз пайдаланылады. Себебі мліметтер алмасан кезде за зілістер болады да арна «трып алады». Пакеттер коммутациясында байланыс сеансы кезінде А жне В абоненттерін осатын физикалы осу жргізілмейді. Хабарлар пакеттер дп аталатын порциялара блініп, тарамдалан желілер бойынша А-дан В-а беріледі немесе кері арай аралы тйіндер арылы уаытша еске сатаумен жіберіледі. Сонымен, кез келген линия, аталан тотауды ммкіндігінше толы толтыра отырып, кезек-кезек трлі хабарламалар пакетін жібере отырып, кптеген хабарламалармен блінуі ммкін.
Ашы жйелерді зара байланысыны эталонды моделі (АЖБЭМ). Крделі апаратты жйелерді жетілдіруге ыайлы болуы шін, яни алан бліктерді згеріссіз алдырып, жйені кейбір блігіне згеріс енгізуге бейім болуы шін, оларды ммкіндігінше ашы жасайды. Ашыты тжырымдамасын іске асыру есептеу желісінде Халыаралы стандарттау йымы сынан (ІSO – International Standard) АЖБЭМ-ты пада болуына келді. Бл модельде апаратты жйе мен хаттама деп аталатынны зара рекетін амтамасыз ететін жалпы принциптерді, ережелерді, келісімдерді сипаттамасы берілген.
АЖБЭМ-та апаратты желіні ызметтер(хаттамалар)жиынтыы ретінде арастырып,дегей деп аталатын топтара бледі.Міне осы дегейге блу баса дегейлер ралдарына тиіспестен келесі бір дегейді іске асыру ралына згеріс енгізуге ммкіндік береді.
АЖБЭМ-ты жеті дегейі бар.
Физикалы (рhysical) дегейде апаратты электронды немесе оптикалы сигналдар трінде сыну, сигналдар нысанын згерту, мліметтерді беруді физикалы ортасыны параметрлерін тадау іске асырылып, апаратты физикалы орта арылы беру йымдастырылады.
Арналы (каналды (link)) дегейде желіні крші тйіндері, яни баса аралы тйіндерсіз тікелей физикалы осумен байланыстырылан тйіндер арасында мліметтермен алмасу орындалады. Каналды дегейдегі пакеттерді детте кадрлар деп атайтындыын атап ткіміз келеді.
Желілік дегейде (network) бастапы пакет жне пакетті маршруттандыру, яни пакеттер берілетін маршруттарды анытау жне іске асыру жргізілетін аралы желілер ережесі бойынша пакеттерді алыптастыру жреді. Басаша айтанда маршруттандыру логикалы каналды рылуына келеді. Логикалы канал деп желілік дегейді екі немесе одан кп объектілеріні виртуальды осылуын айтады. Бл кезде осы объектілер арасында мліметтер алмасу жре береді.
Кліктік (транспортты (transport)) дегейде соы пункттер арасындаы амтамасыз етіледі (мліметтерді беру желіні аралы компоненттері арылы іске асатын алдыы желілік дегейге араанда). Транспортты дегей ызметтеріне жатады: мультиплексирлеу жне демультиплексирлеу (пакеттерді жинау-бзу соы пункттерде), жіберілген мліметтердегі ателерді табу жне жою, ызмет крсетуді тапсырыс берілген дегейін іске асыру (мысалы: жіберуді тапсырыс берілген жылдамдыы мен сенімділігі).
Сеансты (session) дегейде байланыс типі (дуплекс немесе жартылай дуплекс), тапсырманы басталуы мен аяталуы, зара рекет етуші серіктестерді сранысы мен жауабын алмасуыны бірізділігі мен режимі аныталады.
кілдік (presentation) дегейде мліметтерді сыну ызметі (кодтау, форматтау, рылымдау) іске асырылады. Мысалы: осы дегейде жіберуге блінген мліметтер бір кодтан баса кода згертіледі.
олданбалы (application) дегейде желі бойынша жіберілуі ажет хабарлар аныталады жне рсімделеді.
Наты жадайда аталан ызметтерді блігін ана іске асыруа ажеттілік тууы ммкін, ал сондытан желіде дегейлерді блігі ана болуы ммкін. арапайым (тарамдалан) ЛВС (ЕЖЛ)-да желілік жне транспортты дегейлер ралдарына деген ажеттілік болтай алады. Сонымен бірге каналды дегей ызметіні иындыы оны ЕЖЛ-а блуді екі дегейшеге блуді дрыстыын крсетеді:канала ол жеткізуді басару (MAC-) жне логикалы каналды басару (LLC-). МАС дегейшесіне араанда LLC дегейшесіне жіберуші ортаны ерекшелігіне туелсіз каналды дегей ызметіні бір блігі жатады.
Мліметтерді тарамдалан желілер арылы жіберу мліметтер порциясын инкапсуляция-декапсуляциялауды пайдалану кезінде болады. Мселен, транспортты дегейге келген хабар атау алан сегменттерге блініп, жйелік дегейге беріледі. детте сегмент деп транспортты дегей пакетін атайды. Желілік дегей мліметтерді жіберуді аралы желілер арылы йымдастырады. Ол шін, желі сегментті жіберуді толы олдамаса, сегментті бліктерге (пакеттерге) блуге болады. Пакет зіні желілік атауымен (яни инкапсуляция жреді) жабдыталады. Аралы ЕЖЛ тйіндері араларында жіберу кезінде пакетті ммкіндігінше бліп, пакетті кадра инкапсуляциялау ажет болады. абылдаушы сегментті декапсуляциялап, бастапы хабарды алпына келтіреді.
дебиет 2 нег. [34-52], 2 ос. [29-33]
Баылау сратары
1. Жйелік модель трысынан АЖЖ дегеніміз не?
2. АЖЖ-даы Т андай міндеттерді шешеді?
3. АЖЖ-даы есептерді шешу шін Т-да андай элементтер болуы керек?
4. Есептеу желісіні ерекше белгілері андай?
5. Что АЖЖ-ды жалпы рылымы андай?
6. АЖБЭМ -та андай дегейлер бар?