Бадарлама рылысы.

Delphi- дегі кез келген программа жоба файлынан (файлдызаты .dpr)жне бір немесе бірнеше модульдерден (заты.pas) трады. рбір осындай файлдар Object Pascal-ды программалы бірлігін сипаттайды.

Жоба файлы Object Pascal тілінде жазылан компилятормен деуге арналан программа болып табылады. Бл программа Delphi- дегі автоматты трде рылады, бірнеше жолдардан трады. Оны кру шін Delphi- ді шаырып, бас менюден Project/ View Sourceопциясын тадаыз. Delphi Project1 мтінінен тратын код терезесін шыарады:

Programma Project1;

Uses

Forms,

Unit1 in ‘Unit1.pas’{fmExample};

{SR *.RES}

Begin

Application.Unitialize;

Application. CreatForm(TfmExample);

Application.Run;

End.

Дельфи тіліні операторларына рама жне бос операторлар, шартты операторлар, айталану операторлары, тадау операторы, шартты кшу операторы.

рама оператор дегеніміз- бл begin… end ызметші сздеріні арасына орналасан программа операторларыны тізбегі. рама Object Pascal – ды маызды инструменті болып табылады., йткені рылымды программалауды азіргі технологиясы бойынша программа жазуа ммкіндік береді.

Ттасымен аланда, BeginEnd сздеріні арасына орналасан барлы операторлар блімі бос операторды береді.

2.Ал бос оператор ешандай рекет атармайды, тек программа жолына “;” белгісі ойылады.

Мндаы шамаларды сипаттау блімінде ш трлі шаманы сипатталуын арастырамыз.

1. таырып		program программа аты жазылады;
2. сипаттау блімі		… Var типтері крсетілген айнымалылар;
		begin
3. операторлар блімі		Операторлар;
		end.

 

Белгілерді сипаттау. Программадаы операторды символдармен (ріптер, сандар, аралас символдар) белгіп оюа болады. Сонда Паскаль программаны кез-келген жерінен осы оператора оралып оны кезектен тыс орындай берді. Белгіні сипаттау блімінде былай крсетеді: label: 10, 200, aaa, bbb, 500. Мнда label тйінді сзінен кейін программа ішінде кездесетін белгілер крсетілген. Белгісі бар гоператора ту шін goto тйіндес сзі олданылады. Мысалы: goto 200; 200-деген белгісі бар оператора теді. Бл оператор (200) программаны ай блігінде (ортасы, соы, бас жаы) трса да брі-бір.

Тратыларды сипаттау. Программада тратылар з мнімен (5, 14, 13.5...) немесе оан ойылан атау арылы беріледі. Осы атау арылы оны программаны кез-келген жерінде олдана береміз. Сипаттау блімінде тратылар const тйіндес сзімен беріледі. Жазылу трі:

Const atay1=мн, atay2=мн2, atay3=мн,...

Const p=3.14, e=1.6E-19, max=10000,...

Айнымалыларды сипаттау. Паскаль-программада олданылатын айнымалыларды атауларын сипаттау блімінде var тйінді сзіні кмегімен крсетеміз.

Жазылу трі (пішімі):

var айнымалылар тізімі: типі;

мысалы: var i, j, k:integer;

x, y:real; name: string; т.с.с.

Паскаль рылымын ткенде танысанымыздай операторлар блімі begin – end. тйінді сздеріні аралыына, «;» табасымен блектеніп жазылады. Паскаль программа рашан program тйінді сзінен басталып жазылады.

Сонымен кез-келген программада мына бліктер болуы міндетті.

1. таырып	program атау;
2. сипаттау блімі	var айнымалылар: тип;
3. операторлар блімі	begin операторлар; end.

3. Шыару операторы. Нтижені немесе кез-келген апаратты экрана шыару шін write немесе writeln арапайым операторлары олданылады.

Пішімі: write(a1, a2, a3, …, an); мнада жаша ішінде жй айнымалы немесе апострофпен оршалан мтіндер болуы ммкін. Writeln-ні ерекшелігі ол апаратты жаа жолдан басып шыарады. Наты сандарды басып шыаранда олара анша орын берілетінін крсетуге болады. Мысалы: x –сан болсын,

write(x,n,m); Мндаы:

х- онды блшек сан,

n – х-ты барлы мніне берілген орын саны,

m – х-мнінні блшек блігіне берілген орын саны.

Енгізу операторы. Мліметті немесе кез-келген апаратты компьютерге енгізу шін read немесе readln арапайым операторлары олданылады.

Пішімі: read(a1, a2, a3, …, an); мнада жаша ішінде жй айнымалылар. Readln-ні ерекшелігі ол апаратты жаа жолдан бастап оиды. Айнымалылара мн енгізгенде мнді пернетатадан теріп <enter> пернесін басамыз. Айнымалылар біреу немесе бірнешеу болса да осылай істейміз, болмаса жашада анша айнымалы (ріп) трса сонша мнді арасын тірмен бліп жазып біра енгізуге болады. Тек айнмалы мен енгізілетін мліметті типтері бірдей болуы керек. Мысалы: x –айнымалы болсын, read(x). Программада осы оператор кездескенде компьютер «тотап», экрана «?» белгісін шыарып, млімет енгізуімізді ктіп трады. Біз тиісті мнді (сан, сз, т.б.) теріп <enter>-ді басамыз.

Сызыты программа –дегеніміз операторлары бірінен со бірі жазылан жне сол ретпен атарылатын программалар.