Кіші жастаы оушыларды информатикадан білім, білік жне дадыларын тестік баылау.
Информатика жоары сыныптардан тменгі буына кшіру ажеттілігін осы баыттаы жргізілген ылыми зерттеулер крсетті. Бан длел ретінде информатиканы тменгі сыныптарда оыту жнінде жргізіліп жатан малімдерді эксперименттері мен жарияланып жатан маалалары, сондай-а 1-4 сыныптар шін информатикадан йымдастырылан йірме жмыстары мен факультативтік сабатарды айтуа болады. Информатика курсыны бастауыш сыныптарда оытылуы жнінде шетелдерде жне туелсіз мемлекеттер достастыы (ТМД) елдерінде біратар жинаталан тжірибелер бар. Кптеген діскер-алымдар мен оытушылар информатиканы пн ретінде жоары сыныптарда оыту оушыларды компьютерді пайдалану дадысыны алыптасуын кешеуілдетеді, бл пнді оу барысында алыптасатын дады бір ана пнге тн емес екенін, жалпы білім беретін мні бар болып есептелінетінін атап крсетеді. Сондытан да, 12 жылды мектепті бірінші сатысы бастауыш буынны оу жоспарына 2 сыныптан бастап информатика пні енгізіліп отыр. Информатикадан жалпы бастауыш білім стандарты бойынша бастауыш мектепте информатиканы оыту келесі масата жетуге баытталан:
* оушыларды апаратты мдениеттілігін, сауаттылыын, алгоритмдік ойлауын алыптастыру;
* интеллектуалды тлалы жне эмоциялы-жігерлік сапаларын, абылдау трлерін жне есте сатауын дамыту;
- оушыларды лемдік кзарасын алыптастыру, азаматылыа трбиелеу.
Бастауыш сыныпта информатиканы оытуды екі аспектісін оларды жалпы білім берудегі мні мен шыармашылы дрежесіні суіне байланысты ерекшелеп крсетуге болады:
1. Апаратты технологиялар курсы. Бл курс наты апаратты технологияларды кеінен олдану жадайында оушыларды практикалы іс-рекетке даярлау, компьютерлік сауаттылыты алыптастырумен байланысты;
2. Алгоритмдік курс. Бл курс оушыларды алгоритмдік ойлауын дамыту мен алыптастыру, компьютерді практикалы іс-рекетке олданудаы алашы біліктерін жалпылаумен байланысты.
12 жылды мектепте оытуды барлы кезеінде оу бадарламаларын шыармашылы сипатпен амту жне пнаралы байланыстар жйесін те тиімді интегралдау мектепті бастауыш сатысыны оу рдісінде апаратты технологияларды стті ендіруді басты шарты болып табылады. Бірінші кезені (пропедевтикалы) бадарламасы екі жйені біріктіруге негізделген. 2-4 сыныптардаы рбір саба екі жарты блікке (20-25 минуттан) блінген. Сабаты бірінші блігі алгоритмдік жйені (машинасыз діс), екінші блігі апараттты технологиялар жйесін (компьютерді олдану) оып йренуге берілген. Екі жйені материалдарыны мазмны рбір сабата бірігіп сабаты орта таырыбына айналады. Логика жне алгоритмдік жйені материалдарын оып йренуден апаратты технологиялар жйесіні материалдарын оып йренуге кшуді шеберлікпен байланыстыра білу ажет. Бастауыш сыныптарда информатика пнін осындай трде оыту кіші жастаы мектеп оушыларына ойылатын санитарлы-гигиеналы талаптарды орындалуын амтамасыз етеді. Информатиканы оыту рдісінде математика, аза тілі, ана тілі, дниетану, бейнелеу нері, музыка, ебекке баулу, дене шынытыру пндерімен пнаралы байланыстар орындалады.
39. Алгоритмні трлері.
«Алгоритм» ымы информатикада апарат сияты іргелі ымдар атарына жатады.
азіргі кезде «алгоритм» ымы тек математикалы есеп шешу дісімен ана шектелмейді. Оны маынасы лдеайда ке. рбір компьютер алдын ала берілген алгоритммен, яни жоспарлы жмыс істейді. Алгоритмді реттелген амалдар жиыны, кезекпен орындалатын амалдар тізімі деп ынан жн. Оны кптеген анытамасы бар. Соны бірі: алгоритм - берілген есепті шыару жолын реттелген амалдар тізбегі тріне келтіру. Кез келген есепті арапайым амалдарды тізбектей орындау арылы шыаруа болады. Алгоритмді компьютерде орындау шін оны бадарлама трінде жазып шыу керек.
Алгоритмді орындаушыны рлін, негізінен адам немесе автоматтандырылан рылы, яни компьютер, робот т.б. атарады.
Кнделікті трмыстан алгоритмге бір мысал келтірейік. Студент болу шін алгоритмні мынадай адамдарын орындау керек:
1. Мектепті тамамдау.
2. Бірыай лтты тестілеуден ту.
3. Керекті жаттарды, аттестатты тпнсасын, емтихан орытындысымен бірге белгілі бір мамандыты крсетіп, конкурса тапсыру.
4. Конкурстан ту.
5. Тадаан мамандыы бойынша оитын жоары оу орнын анытау.
Бл крсетілген пункттерді орындарын ауыстыруа болмайды. Олар крсетілген ретпен кезегімен орындалуы тиіс. Сонда ана кздеген нтижеге олымыз жетеді.
Сонымен алгоритм – белгілі бір нтижеге жету шін олданылатын амалдарды реттелген жиыны.
азіргі кездегі нделетін апарат клеміні тез суі кптеген мселелерді (есептерді) шешуін адамды р трлі автоматтара, компьютерлерге, роботтара, техникалы рылылара жктеуге мжбр етіп отыр. Кнделікті тіршілікте біз кн сайын кптеген алгоритмдерді кездестіреміз жне атарамыз. Мселен, мектепке бару, сабаа даярлану, ас зірлеу, ааш отырызу, нан пісіру, автобус, трамвай, троллейбуспен межелі жерге жету, сздіктен ажетті сзді іздеу кезінде белгілі бір алгоритмдерді атаруа, яни біратар алыптасан рекеттер тізбегін орындауа тура келеді.
Сонымен алгоритм атарушы – крсетілген іс-рекеттер тізбегін блжытпай орындай отырып, керекті нтиже алуды жзеге асыратын машина, рылы немесе адам бола алады.
Берілген мселені шешу жолыны тсініктілігін оны алгоритміні тсініктілігі деп арастырады. Алгоритмде алдыы рекетті нтижесі келесі рекетте пайдаланылады.
Ала ойан масата жету немесе берілген есепті шешу баытында атарушыа андай рекеттер жасау ажеттігін рі тсінікті, р дл етіп крсететін нсаулар ретін алгоритм деп атайды.
Алгоритмді орындау кестесін беруге мысал арастырайы.
Мысалы: «Сабаа дайындалу» алгоритмін жазайы.
| Команда нмірі | Алгоритм командасы | Алгоритм нтижесі |
| 1. | Кнделікті ола ал | Кнделікті ола алынды |
| 2. | Тиісті бетін аш | Тиісті беті ашылды |
| 3. | Пнді, таырыпты, берілген тапсырманы аныта | Пн, таырып, берілген тапсырма аныталды |
| 4. | йге берілген тапсырманы орында | йге берілген тапсырма орындалды |
| 5. | Тота | Сабаа дайындалу аяталды |
Барлы командалары бірінен кейін бірі ретімен орындалатын болса, оны сызыты алгоритм деп атайды. Егер командаларды орны ауысатын болса алгоритм орындалмайды. Сызыты алгоритмге мысал арастырайы.
Мысалы: «й тапсырмасын орындау» алгоритмі.
1. Кнделікті алу.
2. Тиісті бетін ашу.
3. й тапсырмасын анытау.
4. й тапсырмасын орындау.
5. Кнделікті орнына ою.
6. Тота.
Сонымен, рекеттерді тізбектей орындалуын сипаттайтын алгоритм – сызыты алгоритм болды. Сызыты алгоритм командалары осында крсетілген реті бойынша орындалатын тізбектеле орналасан командалардан трады. Амалдарды осылай бірінен кейін біріні реттеліп орындалу тртібін табии атарылуы дейді.
Кнделікті мірде жиі кездесетін алгоритмдерді бір тріне есептегі белгілі бір шартты орындалуына не орындалмауына байланысты командалар тізбегіні бірнеше тарматара блінетін тобы жатады. Тарматалу алгоритмінде кбінесе арифметикалы тесіздік (тедік) трінде берілген логикалы шарт тексеріледі. Егер ол орындалса, онда алгоритм бірінші тармапен, ал орындалмаса екінші тармапен жзеге асырылады да, соында екі тарма айта бірігеді. Мндай алгоритмдерде шартты тексеру тарматалу командасы деп аталады.
Шарттарды орындалу нтижелеріне байланысты атарылатын іс-рекеттер тізбегін тарматалан алгоритм деп атайды. Шарт схемасынан екі команда шыады. Сраа «и» деп жауап берілсе, онда «и» тармаынада тран команда орындалады. Егер сраа «жо» деп жауап берілсе, онда «жо» тармаында тран команда орындалады.
|
|
|
|
|
|
|
|
Мысалы: «Мал азытандыру» алгоритмі
и жо
 |  |
Алгоритмде бір іс-рекет бірнеше рет айталанса, онда оны циклдік алгоритм деп атайды. Бл алгоритмні орындалуы шарта байланысты. Шарт іске асырылып транда, команда айталанып орындала береді. Егер шарт орындалмаса, командаларды айталау да тоталады.
41. Жиын жне оан олданылатын амалдар. Бізді ртрлі заттар жне тіршілік иелері оршайды, оларды кптеген ртрлі белгілері бар жне орта атпен біріктірілуі ммкін. р затты зіні аты болады, мысалы, й, блме, кесе, кйлек жне т.с.с. Сонымен атар оны орта аты да болады, ол заттар тобыны атын білдіреді.
Мысалы:
- ияр, картоп, ызылша – ккністер;
- алма, алмрт, банан – жемістер;
- шортан, майшаба, табан – балытар.
Орта аты бар жне бірге жинаталан заттарды (тірі организмдерді) тобын жиын деп атайды. Жиын сзі біріктірілген деген маынаны білдіреді. Жиында 1,2,3 жне одан да кп заттар болады. Егер жиында бірде бір зат болмаса, оны бос жиын деп атайды.
Жиынды райтын заттарды жиын элементтері деп атайды.
 | |||
 | |||
1.1 Негізгі анытамалар. Жиын ымы фундаментальді аныталмаан ым. Интуициялы трде ішкі жиын деп бір бтін кез – келген жиынты Жиын деп белгілі бір объектіні белгілі асиеттеріне байланысты топтастырылуы. Ол объектілерді де з айырмашылытары болуы ммкін. Жиындара мысалдар ретінде блмедегі орындытар жиынын, бір йде тратын адамдар, топтаы студенттер, натурал сандар жиыны, алфавиттегі ріптер жиыны, т.б. мысалдар келтіруге болады. Жиынны рамындаы жеке объектілер оны элементтері деп аталады. Наты жиындарды белгілеу шін латынны лкен ріптері абылданан: A,S,X,..... Жиынны элементтерін белгілеу шін кіші ріптерді a,s,x,... олдану абылданан. x объектісі X жиынына тиісті екенін крсету шін, яни, x элементі X жиыныны элементі екенін крсету шін, xÎ X белгісі олданылады. Ал xÏX белгісі (жазбасы) x элементі X жиынына тиісті емес екенін крсетеді. А жиыны В жиыныны ішкі жиыны деп аталады, егер, А жиыныны кез – келген элементі В жиында жатса. Бл факт арылы белгіленеді. (кейде, бл жиындар ртрлі екені наты белгілі болса, онда: АÌВ деп белгіленеді). Бір де бір элементі жо жиын р (бос) жиын деп аталады. Оны Æ деп белгілейміз.
1.2 Жиындары олданылатын амалдар жне асиеттері. Жиындара элементар алгебрадаы осу, кбейту сияты амалдарды олдануа болады. Жиындара олданылатын амалдарды графикалы бейнеде кескіндеу шін Эйлера-Венн деп аталатын диаграмманы олданамыз. X жне Y жиындарыны бірігуі (кейде осындысы) деп, X, Y жиындарынытым болмаса біреуінде жататын элементтер жиыны. X жне Y жиындарыны айырмасы деп, X жиынына тиісті ал, Y жиынына тиісті емес элементтерді жиынын айтамыз X жне Y жиындары иылыспайтын деп аталады, егер оларда орта элемент болмаса, яни, егер XÇY = Æ. X жне Y жиындарыны симметриялы айырмасы деп, жиындарды біреуіне тиісті ал екіншісіне тиісті емес элементтерді жиынын айтамыз. A,B,C, X, Y, Z - кез – келген жиындар болсын. 1. иылысуды, бірігуді, симметриялы айырманы коммутативтілігі: а) AB = BA; б) AÈB = BÈ A; в) A÷B = B÷A. 2. иылысуды, бірігуді, симметриялы айырманы ассоциативтілігі: а) A(BC) = (AB)C; б) AÈ (BÈ C) = (AÈ B)È C; в) A÷(B÷C) = (A÷B)÷C. 3. иылысуды, бірігуді, симметриялы айырманы дистрибутивтігі: а) AÇ (BÈ C) = (AÇB)È (AÇ C), б) AÇ (B÷C) = (A÷B)Ç (A÷C).
42.Цилдік алгоритм:
Циклдік алгоритм-бл командалары бірнеше рет айталанып орындалатын алгоритм.
айталау саныны алдын ала белгілі жне белгісіз болуына байланысты екіге блінеді.Белгілі циклді-арифметикалы,ал белгісізді-командалы немесе интеграциялы цикл деп атаймыз.Циклдік алгоритмге апта кндерін жатызса болады.Себебі апта кндері айта айталанып отырады.