І – тарау. Азаматты-ыты жауапкершілікті тсінігі

Мазмны

Кіріспе. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

І тарау. Азаматты-ыты жауапкершілік тсінігі жне нысандары

1.1. Азаматты- ыты жауапкершілігіні тсінігі. . . . . . . . . . . . . . . . ...5

1.2. Азаматты- ыты жауапкершілігіні тсінігі туралы пікірлер....16

1.3 Азамматты-ыты жауапкершілікті трі жне нысандары . .. .. .21

1.4 Жауапкершілік трлері. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 28

1.5 ы бзушылыты баса трлері шін жауапкершілік. . . ............36

 

ІІ тарау. Азаматты-ыты жауапкершілікті шарты жне негіздері

2.1 ыа арсы мінез. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .40

2.2 Себепті байланыс. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

2.3 Кін. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . 46

2.4 Зиян. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54

2.5 Ттынушыларды ыын орау ралы. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .....55

орытынды. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 57

Библиографиялы тізім.............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Кіріспе

Азаматты ыта ыты атынастарды реттеу шін азаматты- ыты жауапкершілік олданылады. Міндеттеме талаптарына сйкес жауапкершілікке тарту ы бзушылыты алпына келтіруді тиімді жолы болып табылады. Азаматты ыта жауапгершілік заа жне шарта сйкес жзеге асырылады. ы бзушылы за талабынан ауытуы жауапгершілікке келіп соады. Азаматтарды жне зады тлаларды ыын орау жауапгершілік арылы жзеге асырылады.

Алайда, жауапгершілік занан немесе шарттан тыс кзделуі ммкін. Жауапгершілік за шеберінен аспауы тиіс. Азаматты-ыты жауапкершілікті олдану шін «жауапкершілік» тсінігін анытап алуымыз ажет. Жауапкершілік туралы алымдарды ртрлі пікірі алыптасан.

Азаматты ы жауапкершілікті олдану арылы ділетке жету шін барлы жадайларды арастыран. Алайда оамны даму барысында тсінігі туралы теориялар мен тжырымдарды жаа тсінігіне бастама болады.

Азаматты-ыты белсенділік алыптастыруда мліктік жауапкершілік иеленуші роль атарады. Бл туралы Азаматты кодексті екінші блімі «ерекше блімінде» жан- жаты амтылан. Осы трыдан алып салыстыранда, азаматты-ыты жауапкершілікті, соны ішінде сіресе, млікті тлем масаты бар мліктік жауаптылыты трбиелік функциясы айырыша мнге ие.

Зерттеу таырыбымызды масаты мен мазмны ескере отырып, негізінен, азаматты- ы жауапкершілікті трбиелік аспектілерін аралап крелік. Аталан мселелерді зерттеумен айналысып жрген азастанды алымдар Ю.Г. Басин, М.К.Слейменов, А.Г.Диденко, О.Ихсанов жне ресейлік алым Е.А.Сухановты пікірінше азаматты-ыты жауапкершілікті ескерту-трбиелік функциясыны айындаушы маызы зор.

Брімізге млім, жауапкершілік леуметтік мір аясында адам, оамны табии мір сруі шін ажетті жадай туызуа себепті салдарын тигізетін еркіндікті (соны ішінде ой еркіндігінде) амтамасыз етуге абілетті, жауапкершілікті адамдарды мінез- лын алыптастыру ралы болып табылады. Олай болса, жауапкершілік пен еркіндік зара байланысты рі бір-біріне себепті салдарлы былыстар. Еркіндік істі байыбын барлай отырып, дрыс шешім абілеттілігінен баса ешнрсе емес. Еркіндік немесе шешім абылдауа жадай тудыран болса, жауапкершілік те арта тседі. Еркіндік шектелген, шектелілген жерде жауапсыздыа, заа айшы келетін мінез-лыа келіп сотыратын психологиялы деформацияа жол ашылады.

Нарыты атынастара негізделген азіргі экономикалы жйеге кшу кезінде шаруашылы ызметінде толы еркіндік жне сонымен бір мезгілде экономикалы ызмет нтижесі жолында фирмаларды, ксіпкерлікпен, сауда–саттыпен айналысып жрген барлы адамдарды толы жауапкершілігі талап етіледі. Бл процесс меншікті барлы трлеріні тепе-тедігіне, меншік атынастарын белсенді реформалауа сйенеді. Меншік иесіні дербестігі мен туелсіздігі творчествалы белсенділік пен икемділікті дамыта отырып, оны инициативасына, з млкін ыптылыпен пайдалануа, сатауа жне жауапкершілігін арттыруа жол ашады. Жауапкершілік бір мезгілде трлі леуметтік байланыстара тн нрсе. Жауапкершілік сезімі адамгершілік санаты (категориясы) болып табылады. Алайда, жауапкершілікті мндай асиеті ыты жаынан негізделгенде ана ыты реттілікті крінісі ретінде жауапкершілік ымы трлі аспектілерге жиі олданылады. Кейбір жадайларда міндеттерді, тапсырмаларды, жктелген жмыстарды орындау мен оны нтижелері ,зге жадайларда оларды бзылу, саталмау жніндегі жауапкершілігі туралы сз болды. Бірінші жаынан алып арастыранда ттас былыс мінез-лыты ондай ылыына туелсіз, ал екінші жаынан алып арастырында міндеттерді салдары ретінде туындап туелдікке шырайды.

І – тарау. Азаматты-ыты жауапкершілікті тсінігі