Ыты бзушылыты баса трлері шін жауапкершілік

Азаматты ыты жауапкершілікті кейбір ерекшеліктері ашалай міндеттемені орындамааны шін жауапкершілікпен сипатталады. Бл жауапкершілік борышор аша сомасы проценттік ыа сыйымсыз пайдаланан кезде туындайды. Басаберуді ашалай аражатын ыа сыйымсыз пайдалану шін р трлі себептер болуы ммкін: борышорды аша сомасын айтару мерзімі келген кезді ткізіп жіберу; аша аражатын баса біреуді есебінен пайдалану немесе сатау. Процент млшері несие берушіні трылыты жеріндегі ашалай міндеттемені орындалатын кнгі банкілік процентті есеп ставкасымен беріледі. Сот тртібінде арызды ндіру кезінде сот несие берушіні талабын анааттандыра отырып, талап ойан кнгі немесе шешім шыан кнгі процент млшерін олдану ммкін. Бл ереже егер замен немесе шартпен процентті баса млшері белгіленбеген кезде олданылады.

Азаматты кодексті 353-бабында ашалай аражатын засыз пайдалананды шін жауапкершілік кзделген.

1. Аша міндеттемесін орындамау нтижесінде, біреуді аша аражатын засыз пайдалананы немесе оларды тлеу мерзімін ткізіп жібергені, не оларды негізгі аланы немесе баса адамны есебіне сатааны шін осы жаттарды сомасында проценттер тленуі тиіс. Проценттерді млшері аша міндеттемесін немесе оны тиісті блігін орындаан кні азастан Республикасыны лтты банкі белгіленген банкілік процентті орташа есептеу ставкасы негізінде есептеліп шыарылады. Борышты сот тртібімен ндіріп алу кезінде сот талап арыз берген немесе шешім шыарылан не ісжзінде тленген кнгі банкілік процентті орташа есептеу ставкасын негізгі ала отырып, несие берушіні талабын анааттандыра алады. Егер за жаттарында немесе шартта процентті зге млшері белгіленбесе осы ережелер олданылады.

2. Бтен аржыны пайдалананы шін проценттер егер за жаттарында немесе шартта проценттерді есептеуді нерлым ыса мерзімге белгіленбесе, бл аржы несие берушіге тленген кнге дейін ндіріліп алады.

3. Егер несие берушіні ашалай аражатын засыз пайдаланудан оан келтірілген залал осы бапты бірінші тармаыны негізінде оан тиесілі проценттерді сомасынан асып кетсе, ол борыштардан осы соманы асып тскен бліктегі залалды талап етуге ылы.

4. ткен жылы проценттерді борышты негізгі сомасына осу задармен кзделген реттерді оспаанда, процентті проценттерге есептеуге жол берілмейді.

Жалпы ережеге сйене отырып Азаматты Кодексті 365-бабы борышорды мерзімі ткізіп аландыы шін жауапкершілікті белгілейді:

1. Міндеттемені орындалу мерзімін ткізіп алан борышор несие берушіні алдында мерзімді ткізіп алу арылы келтірілген залал шін жне мерзімін ткізіп алу кезінде туындаан кездейсотытан орындай алмауыны салалары шін жауап береді.

2. Егер борышорды мерзімді ткізіп алуы салдарынан міндеттемені орындау несие берушіге керексіз болып алса, ол міндеттемені орындауды абылдаудан бас тартып, залалды теуді талап ете алады.

3. Несие берушіні мерзімді ткізіп алуы себепті міндеттеме зірше орындалмайтын болса, борышор мерзімді ткізіп алушы болып саналмайды. Мысалы, арендаа алушы арендаа алынан млікті уатылы айтармаса, онда ол арендаа алынан млікті жойылуына кінсіні болмауына арамастан, арендаа берушіні алдында арендаа алынан млікті кездейсо жойылуына жне оан келтірілген барлы шыын шін жауап береді.

Азаматты айналымда несие берушіні мерзімді ткізіп алуы да кездеседі. Азаматты Кодексті 366-бабы осыны крсетеді:

1. Егер несие беруші борышор сынан тиісті дрежедегі орындауды абылдаудан бас тартса, немесе задарда не шартта кзделген, не іскерлік айналым дстрлеріні немесе аяталана дейін борышор зміндетін атара алмаан міндетіні мнінен туындайтын рекеттерді жасамаан болса ол мерзімді ткізіп алан болып есептеледі.

Борышорды міндеттемені орындамаанын тиісті трде растаудан бас тартан жадайдада несие беруші мерзімді ткізіп алан болып есептеледі.

2. Егер несие беруші мерзімді ткізіп алу не зі, не задар бойынша немесе несие берушіні тапсыруымен міндеттемені орындалуын абылдап алу жктелген адамдар жауап бермейтін жадайлара байланысты боланын длелдеп бермесе, несие берушіні мерзімді ткізіп алуы борышора мерзімді ткізіп алудан келтірілген залалды орнын толытыруа ы береді.

Мерзімді ткізіп алан несие берушіге мерзімді ткізіп алан кезде міндеттемені орындауды кездейсо ммкін болмай алуыны олайсыз салдары жктеледі.

3. Ашалай міндеттеме бойынша борышор несие берушіні мерзімзі ткізіп аланнна кейінгі уаытына процент тлеуге міндетті емес. Мысалы, егер ол тасмалдаушыны жкті тиісті адреске жеткізу кезінде жкті іс-рекетін жасамаан болса, одан жк абылдаушы мерзімді ткізген болып есептеледі. Несие берушіні мерзімді ткізіп алуына байланысты борышор шыына шырауы ммкін. Мысалы, несие берушіні млікті абылдаудан бастартуына байланысты млікті стау шыындары.