Азаматты –ыты жауапкершілік ттынушыларды ыын орау ралы.

Ттынушыларды ыын орау ретінде мліктік жауапкершілік ерекше орын алады. Нарыты экономикаа туімізге байланысты мліктік жауапкершілікті ролі артып келеді. Оны негізгі масаты ыы бзылан тарапты мліктік сферасын айта алпына келтіру болып табылады.

Азаматты-ыты жауапкершілік юридистикалы жауапкер-шілікті бір трі. Осыан байланысты оан юридистикалы жауапкершілік белгілері тн. ы бзылан кездегі мемлекеттік мжбрлеу шаралары ретінде жауапкершілік кеінен таралан.

В.П.Грибановты пікірі бойынша мліктік жауапкершілік мемлекеттік жне оамды йымдарды мжбрлеу формасы.

Ттынушыларды ыын орау ралы ретінде азаматты –ыты жауапкершілікті арастыра отырып оны ызметін анытап алуымыз ажет. дебиеттерде азаматты-ыты жауапкершілік компенцациялы сипатта кеінен таралан.

Нарыты экономикасы таралан елдерде дайындаушыны шыаран затыны кемшілігі арылы келтірген зияны шін тікелей жауапкершілік шектелген. Англо-американды ытар деффектілі німді шыараны шін жауапкершілік прецедент ретінде алыптасады.

ызмет крсетуі кезінде келтірілген зиян шін жауапкершілік жмысшылар немесе йым мшелеріні ызметіні нтижесінде ыа арсы іс-рекетінде пайда болады. йым тек ана оны ызметкерлеріні немесе жмысшыларыны йым тапсырмасын орындау кезінде ана іс-рекетіне жауап береді. йым ызметкерлері мен мшелері талапкерлер алдында ебек ыыны нормалары негізінде жауап береді. Мліктік залал келтірілген йымны кінсі мен юридистикалы міндеттемені бзу арылы келтірілген зиян арасында себепті байланыс болуы ажет. Азаматты задылыа сйкес келтірілген зиян шін йымды жауапкершіліктен босату оны кінсіні жо болуымен байланысты.

Азаматты ыта келтірілген зиян шін жауапкершілік объективті болып табылады. Халыты денсаулыы мен ауіпті тауарлар шыару жне ызмет крсету жауапкершілікті ерекше трін крсетеді. Азаматты –ыты жауапкершілікте халыты денсаулыы мен міріне ауіпті тауар шыару жне ызмет крсетуден пайда болан келтірілген зиян шін жауапкершіліктен босатылмайды. Баса сзбен айтанда бл жауапкершілік трі абсолютті.

Таы да маызды сра етінде ттынушыларды ыымен байланысты мліктік жауапкершілікпен атар моральдік зиян теу олданылады. за уаыт бойы советтік ы ылымында моральдік зиянды теу буржуазиялы ыты белгісі ретінде алыптасып келеді.

 

ОРЫТЫНДЫ

Нарыты экономикаа туімізге байланысты азаматты ыты жауапкершілікті ролі артып отыр. азастан туелсіздік аланнан кейін зін демократиялы, ыты, зайырлы мемлекет руды ала масат етіп ойды. Ал ыты мемлекет ру задылыты оу, білу жне за бзушылыа жол бермеу ажет. За бзушылыты болдырмау шін жауапкершілікті олданамыз.

ылмысты ыа араанда азаматты ыты жауапкершілік жиі олданылады. Жауапкершілік мемлекеттік мжбрлеу шарасыны трі. Сондытан мемлекет тарапынан шыарылатын задар, нормативті ыты актілерді жауапкершілік шегі крсетіледі.

Сонымен атар жауапкершілікті лесті, солидарлы жне субсолидарлы деп блуді зіндік себептері бар. Несие берушіні ыын орауда жан-жаты арастырылып отыран жауапкершілік трлеріні маызы артады. Яни несие берушіні ыы бзылан кезде борышорды кез келгенімен ндіріп алу артышылыы туындайды.

ылмысты зада крсетілгендей кінсіз адамды жауапкершілікке тартуа болмайды. ашан сотты кімі шыпаанынша ол кінсіз деп танылады. Осыны кінсіздік презумпциясы дейді. Ал азаматты задылыта кінсіздік презумпциясы олданылмады. Борышорды кінсін бар-жоына арамастан келтірілген зиян шін несие берушіні алдында жауап береді. Бл да азаматты ыты жауапкершілікті артышылыын крсетеді. Азаматты Кодексте крсетілгендей материалды жне материалды емес игіліктер замен оралады. Материалды емес игіліктерге азаматты рухани залалын айтуа болады. Ал несие берушіні жеке басына, денсаулыына зиян келсе, онда рухани залал орын алады. Онда екі залал да телуі тиіс.

Азаматты ыты жауапкершілік шартты жне шарттан тыс жауапкершілікті белгілейді. Шарттан тыс жауапкершілік шартты жауапкершілік кзделмеген кезде туындайды.

Азаматты ыты жауапкершілік ы бзушылы алдын алу шарасы. Жауапкершілікке тартылатынын білген борышор ы бзушылыа жол бермейді. Туелсіздік аланнан кейін ксіпкерлік ызметті жзеге асыруа кеінен жол ашады. Бл ретте Президент тарапынан бірнеше игі шаралар жасалды. Атап айтанда, «Ксіпкерлік ызмет» туралы Президент Жарлыы. Кбіне ксіпкерлік жзеге асыранда азаматтарды ыына нсан келеді. Ксіпкерді жаупкершілігі ол ксіпкерлік ызметті орындауда туекелге буан кезде пайда болады.

Азамматты ыты жауапкершілікке тарту шін оны шарттарына сйенеміз. Жауапкершілікке тарту шін осы шарттарды бар болуы жеткілікті. Бл шарттар туралы жоарыда біз айтып ттік. Азамматты ыты жауапкершілік маынасы жылдан - жыла арта береді. Осы тсінік туралы пікірлер тжірибеде жне теорияда алымдарды жаа тсініктерін алыптастыруа бастау болады.

 

 

Библиографиялы тізім:

1. азастан Республикасы Конституциясы. 1995 ж. 30 тамыз.

2. азастан Республикасы Президенті Н..Назарбаевты аза халына «азастан-2030» Жолдауы.

3. азастан Республикасы Азаматты Кодексі. 2000 жылды 1 суіріне дейінгі згерістер мен толытырулар енгізілген. Алматы // Жеті Жары.

4. Гражданско-правовая ответственность. Васькин В.В., и Овчиников И.Н.. 1998 г.

5. Гражданское право. Под ред. доктора профессор юридических наук.

А.П. Сергеева. Санкт-Петербург 1996 г.

6. Основы гражданского право. М.Г. Маркова.

7. Гражданский Кодекс РК коментарии. Общая часть. Алматы.

М.К. Сулейменов, Ю.Г. Басин.

8. Гражданское право. Е.А.Суханов.

9. Ответственность за нарушение гражданско-правового обязательства. Алматы, «ділет-Пресс», 1997 г.

10. Гражданское право. Учебник / Под ред. А.П. Сергеева, Ю.К. Толстого. М., 1997г.

11. Юридическая ответственность и законность. Братусь С.Н. Москва, 1996 г.

12. Гражданское право, часть вторая в вопросах и ответах. Москва юристь 2001г.

13. Алексеев С.С. Проблемы теории права – М., 1972г.

14. Гражданский Кодекс РК толкование и комментирование, Алматы, 1997 г.

15. За терминдеріні тсіндірме сздігі. . Сапаралиев. 1995 ж.

16. Гражданская правовая ответственность за пречинение вреда. Теория и практика. Белякова М. А. 1996 г.

17. Ответственность за нарушение гражданских прав и обязанностей. Грибанов В.П., Москва 1993 г.

18. Ответственность в коммерческом обороте. Комаров А.С. Москва 1991 г.

19. О возмещение ущерба гражданам. А.Бризиский, 1992 г.

20. Вина как субъективное основание гражданско-праовой ответственности. Учебник. В.А.Варул. 1996 г.

21. Причинная связь как условие юридической ответственности. Егоров Н.Д., Москва 1991 г.

22. Правонарушение, понятие, причины, ответственность. Малейн Н.С. Москва 1995 г.

23. Правовое экономика. Проблемы становления. Угинский Б.И., Сафиуллин Д.Н., 1991 г.

24. Гражданско-правовая ответственность за вред, причинный преступлением против личности. А.Т.Ашеулов, Г.А.Жайлин. Алматы, Издательства Каз ГЮУ 2000 г.

25. Р азаматты ыы. .Тлеуалиев, І том. Алматы 2001 ж.

26. Р Азаматты Кодексі (Жалпы блім 1995 ж. 1 наурыз).

27. Р Жоары Соты Пленумыны 6 аулысы «Азамматтарды жне йымдарды ар-намысын жне абыройын орау» 18 желтосан 1992 ж.

28. Р «Ттынушыларды ыын орау туралы» заы 1997 ж., 17 суір.