Шалдай филиалыны жалпы сипаттамасы
Кіріспе
Орман – жер шарыны негізгі трлеріні біреуі, яни ртрлі аралас сімдіктерді крделі арым – атынасы, бірата клемі, рылымы, рамы, кбеюі, кректенуі жне баса белгілері бойынша айырмашылыы бар. Ал сімдіктер ішінде ааштар басты орында. Бірата кп ааштарды орман деп атауа болмайды. йткені олар бір-бірінен алша орналасып , атар-атар труы ммкін, сондытан олар саяба немесе демалыс баын растырады. Орман тсінігі кп ырлы тсінік. Орман биосфераны рамдарыны бір блігі болып есептеледі, жер шары міріні белсенді орны болып ралады, йткені рамы, рылымдары тірі азаларды тіршілігімен байланысты; географиялы ландшафтты элементі ретінде оны орман ауымы (массив) жне орман оры ж. т.б. растырады.
азастан Республикасыны Орман кодексінде ормана келесі тсінік берілген. «Орман – ааш пен бта сімдіктеріні жне жанды табиатты баса да компоненттеріні жиынтыы негізінде белгілі бір аумата алыптасан, оршаан ортамен зара байланыстаы жне маызды экологиялы, экономикалы жне леуметтік мні бар табии кешен ».
Орман тек санды белгілерімен емес, сапалы крсеткіштерімен аныталады. Орманда скен ааштарды те жоары орналасан брікбасы болады. Олар жоарыда осылып жарыты, жылуды, жауын-шашынды жерге тсірмейді. Сондытан тменгі бтатар солып алады, ал сетіндері дідері. Ол ааштарды баалылыы жне шаруашылы маынасы мол крсеткіші.
Орманда, ааштармен атар бталар, шптер, мктер, ыналар жне т.б. сімдіктер седі.
Яни, орман тек кптеген ааштар араласы емес, ол бталарды, шптерді, мктерді, ыналарды жне т.б. сімдіктерді арым-атынасы жне биологиялы жйе, оны атарында ртрлі жануарлар бар, орман фаунасын растыратын, сонымен атар микроазалар дамитын орта.
Орман шаруашылы ндірісіні дамуы орманды алпына келтіруді рі арай жетілдіруді талап етеді. Орманды алпына келтіру процесі леуметтік-экономикалы, биологиялы, географиялы жне т.б. ртрлі факторларды шиеленісуі жадайында жреді. Сондытан да экологиялы-экономикалы процестерді зара байланысында жргізілетін зерттеулер иына тседі, йткені бл лкен клемдегі эксперименттік мліметтер мен олда бар апараттарды есепке алуды жне айта арауды талап етеді.
Мен осы курсты жобамда Шалдай орман шарушылыына сипаттама беремін.Мндаы орманшылыты йымдастырылу сипаттамасын, орманшылы ызметіні жне блімдеріні функцияларын, оларды ызметтеріні рылымын арастырамын. Курсты жобамды орындаан барысында ебек шыынын жне ат клікті жоспарлау жмыстарын, жмысшыларды ебек аысын жоспарлау, материалды шыынды жмыстарын атарамын.
Шалдай филиалыны жалпы сипаттамасы
Мен арастырып отыран МОТР « Ертіс орманыны» Шалдай орман шаруашылыы Павлодар аласынан 160 км жерде орналасан Шалдай ауылында орналасан.
Шалдай орман шаруашылыы – ландшафты жне биологиялы ралуандыты сатау мен алпына келтіруге, осы ауматаы табии ресурстарды тегермелі пайдаланылуын жне траты дамуын амтамасыз етуге арналан орау режимі ртрлі ерекше оралатын табии аума.
Шалдай орман шаруашылыы «Ертіс орманы» МОТР- жерлері облыс аумаыны 4%-ын алады. Ормандарды кбісі Лебяжі жне Шербаты аудандарында жатыр жне олар онда негізгі араайлы орман трінде келеді.
Орман ру жмыстары резерватты барлы территориясында амтылан, ол « аза орман ру ожалыы » республикалы мемлекеттік азына ожалыыны келісім шарты жне « Орман жне а шаруашылы Комитетіні » 2003 жылы 25 наурыздаы №2 бйрыымен бекітілген.
Шалдай филиалыны айматарында ндылыы аз жерлерде кдімгі караайды орман екпелерін кру кезінде кндылыы тмен орман кшеттеріні ааш шаруашылыы дістерімен айта ру ср андааш, кктерек, айы жне т.б. ааштар негізгі, ылан жне атты жапыраты ааштарды жапан жадайда ана жргізіледі.
айта руа алдымен ндылыы тмен, орманны І тобындаы ааш сіру жадайы бойынша ерекшеленген ааштарды таайындайды. Екінші кезекте орманны ІІ тобына жататын скін жне тамыр атпасынан пайда болан кшеттерді растырады. Соы кезекте орманны ІІІ тобында аашты тімі жоары боланда айта ру жмыстары жргізіледі.
ндылыы аз кшеттерді детте 4 тсіл арылы айта рады: жолшы, куртиналы-топты, бір алыпты жне жаппай. Ол айта рылатын кшетті рамына, тыыздыына, шыан жері мен жадайына байланысты болады, ал е бастысы – оларды тбіндегі, шаруашылы нды тымдарды суі.
айта руды жолшы тсілді 5...20-жылды 6...7 м биіктіктегі скін жне тамыр атпасыны сажапыраты жас ааштара пайдаланылады. Мндай кулисаларда ені 4...8 м райтын дліздерді азады. Содан барып кулисаларды баыттап сейілтеді немесе толыымен шауып тастайды.
Жасыл желектерді жыл сайын зініклемін ысарту себебінен орманды жан-жаты ктіп баптау, алпына келтіру, рттерден ораужне т.б секілді шаралар арынды болып келеді. МОТР «Ертіс орманы» Павлодар облысыны жалпы орман оры 405,5 мы га жерді амтиды. Оны орманмен жабылан жері 251,6 мы га жер, нды ыланды орман – 161,2 мы га жне аланы:
- МОТР «Ертіс орманы» 277961 га;
- Баянауыл лтты табии паркі 50,7 мы га;
- Ертіс жаалауы орманы жне солтстік шо орманы 127,6 га.
1 кесте - «Ертіс орманы» табии резерватыны кімшілік-шаруашылы рылымы
| № п/п | Орманшылытар | кімшілік ауданы | Аумаы,га | Орманшылытармен резерваттарды конторалары орналасан | |
| Жалпы | за мерзімдік | ||||
| Шалдай филиалы Галкин Бауыртал Степное Сейтен Садыкащин Шошалы Шалдай Заводское 1 Май Барлыы филиал бойынша Соны ішінде Бесараай филиалы | Шарбаты Шарбаты Шарбаты Шарбаты Лебяжі Шарбаты Шарбаты Шарбаты Лебяжі Шарбаты Лебяжі Лебяжі Шарбаты Лебяжі | - - - - - - - - - - - - - | Галкино Жааауыл Сугур Есильбай Садыкащин Бозалан Шалдай Шошалы Солт Бозалан |
Орман орыны есебі бойынша жылды табии резерват бойынша жалпы аудан 277961 га рады, соны ішінде орманмен амтылан аудан 148298 га (53.3%). Ал орманмен амтылмаан аудан 75483 га (27.5%) райды. Резерватты орман алаы 2 орман шаруашылыы мекемесінен, 16 орманшылытан, 38 орман шебері учаскесінен, 193 орман арау аймаынан трады.
«Ертіс орманы» табии резерваты бойынша орманшылытарды аудандары, орман шебері учаскесіні, орман арау аймаыны орташа аудандары 1 – кестеде келтірілген.
Облысты мемлекеттік орман фонды 456,2мы, гектара те. Олар:араай орман жолаы -2779 мы, га; су жаалауындаы ормандар-43,4 мы,га; далалы шо ормандар-84,2 мы, га; баянаул лтты табии паркты тау ормандары-50,7 мы, га.
Облысты негізгі аумаында ормандарды ерекше тобын, Шалдай жне Бесараай мемлекеттік мекемеде бекітілген - Ертіс іріні ленталы араайы райды. Олар Алтай лкесінен жне Семей облысынан облыс шекарасына кірген. Бл ормандар мды ддерді шгінділері жиналан жерлерде седі. Павлодар, Баянауыл ленталы борларда 2 орман шарушылыы : Шалдай жне Бесараай.
2 кесте – Орман орыны жалпы ауданын алаптар санаты бойынша блу
| Алаптар аты | «Ертіс орманы» МОТР бойынша жалпы аудан | Шалдай орман шаруашылыы | ||
| Га | % | га | % | |
| 1.Резерватты жалпы ауданы | ||||
| 2. Жалпы орман алабы | 81.3 | 81.5 | ||
| 2.1Орман мен амтылан жерлер | 53.4 | 56.2 | ||
| Соны ішінде орман ааштары | 10.2 | 11.1 | ||
| 2.2Жинаталан ааштар | 0.8 | 0.7 | ||
| 2.3.Орман питомниктері | 0.03 | 0.02 | ||
| 2.4Орман мен амтылмаан жерлер, барлыы | 27.1 | 24.6 | ||
| Соны ішінде ртедер | 18.5 | 19.3 | ||
| Аашы кесілген жерлер | 0.6 | 0.2 | ||
| Алаай жерлер | 7.9 | 5.1 | ||
| Сирек ормандар | 0.1 | - | ||
| 3.Ормансыз алап | 18.7 | 18.4 | ||
| Соны ішінде жыртылан жерлер | 0.3 | 0.2 | ||
| Шабындытар | 8.1 | 8.7 | ||
| Жайылымдар | Га | 6.1 % | га | 5.4 % |
| Сулар | 0.2 | 0.2 | ||
| Жолдар,квартал,жолатары | 1.6 | 1.7 | ||
| Елді мекендер | 0.2 | 0.3 | ||
| Батпатар | 0.2 | 0.1 | ||
| мдар | 0.01 | 0.01 | ||
| Баса да алаптар | 2.02 | 1.8 |
2-кестеден кріп отыранымыздай, табии резерват бойынша ормансыз алап жалпы резерват ауданыны 18.7%-ын райды. Ормансыз алапты 8.1%-ын шабындытар, 6.1%-ын жайылымдар, 1.6%-ын жолдар, квартал жолатары жне 2.02%-ын баса да алаптар алады. ртеді жерлерді басым блігі Шалдай орман шаруашылыы мекемесіне келеді жне жалпы мекеме ауданыны 19.3% райды.