Ауданны табии-климатты жадайлары

 

арастырылып отыран территориямыз, республикамызды солтстік шыыс блігіндегі ою сары топыраты ра а селеулі бетегелі дала аймаына орналасан. Ландшафт трі ра далалы, класс ішінде сортады, ою сары топыраты орналасан ртрлі селеулі сімдіктері бар келді-жазы жер.Орман шаруашылыы ісін тртіптейтін, межелі жаттар бойынша, сондай-а азЗИ ОША зерттеулерімен аралып отыран территориямыз Ертіс - Обь зендеріні айналасындаы араайлы - айыды ормандара, Павлодар ауданы бойынша м-далалы жерге жатызылан.

Орманны суі жадайына сер ететін факторларды ішінен е маыздысы климат болып табылады. Бл айматы климаты континентті, яни ысты ра жазбен, жоары температуралы ары аз атты ыспен сипатталады . Максималды жне минималды амплитудалы температрасы -89ºС–ге те.

Павлодар облысыны климатыны алыптасуына территорияны тере континетальды жадайда орналасуы, кн радиациясыны молдыы, ауа циркуляциясыны жылдамдыы , жер бетіні біркелкі жазы далалы болып келуі сер етеді.

Маусымда кнні затыы-17 саат, желтосанда 7 саатты райды.

Облыс маында орташа жылды температура 1 ºС-3 ºС, солтстікте 0 ºС, орта блікте -1,8 ºС, ал отстікте -2,6 ºС. Наыз жылы айды орташа айлы температурасы- шілдеде 19 ºС дан 21,3 ºС-а дейін ауытиды, ал баса кндерде кн ысты 40 ºС-ке дейін, тіпті Отстік азастан сияты болады. Максималды температура 42 ºС болып тіркелген.

Наыз суы айды температурасы атарда- облыс территориясында 17 ºС дан 18,1 ºС, ал наыз аязды кндерде температура -47 ºС. Сонымен орташа жылды амплитуда 38 ºС-тан 40 ºС-а жеткен.

Тулік ішінде температураны айырмашылыы лкен. Кктемде, тіпті жылы кннен кейін де, ата суы жне керісінше болуы ммкін. сіресе кктемде жне кзгі салын мен жылы температурада крт згерістер байалады.

Вегетациялы кезе 5 ºС-да суірді шінші онкндігінен басталады да, азанны алашы онкндігінде аяталады. Оны ауыту затыы солтстікте 167 кннен, отстікте 178 кнге дейін созылады. Біра аязсыз кезе аз. Ол 109 кннен 130 кнге дейін созылады.

Облысты климатыны рылымы ауа массасыны 3 типі атысады. Материкті рылуына оыржай ендікті континентальды ауасы стемдік етеді, сондытан ыста ол кшті суынады, ал жазда керісінше, ол те ызады. Бл ысы кезде ашы суы ауа райы жіне ысты ра жазды анытайды. ыста мнда Сібір антициклоны басып кіреді де, ашы аязды ауа басым болады. оыржай ендікте Атлант мхитынан циклон трінде басып кіретін ауа массасыны ролі зор. ыста олар жылылыты келеді, блыыр кні ар жауады, ал жазда салын найзаай жарылдап, нсер жауын-шашын келеді. Облысты Атлант мхитынан тым алыс жатуы ауа массасыны ерекше ендіктен кем болуына келіп соады.

Солтстік Арктикалы ауа ешбір кедергісіз далалы ірден теді, крт жне тез суынып ысы кшті аяз кндерде, ал кктем мен кзде аздаан тоазу болады.

Жыл сайын жауын-шашын млшері кшті ауытиды, ылалдылы пен куашылыты кезектесіп отыруына тура келеді. рашылы жылдары шілде кезіндегі жауынны кешігуі ауылшаруашылы мдени сімдіктері мен жасанды азыты, шптесін сімдіктерді німін тмендетуге келіп соады.

Облысты ар жамылысыны жатуы 150-160 кнге созылады. Дегенмен облысты солтстігінде ар 143-195 кн жатан кездері де болан, ал отстікте 130-165 кнге созылады. Траты ар жамылысы арашаны бірінші жартысыны соында, солтстікте арашаны ортасына облысты баса бліктерінде болан. Баса жылдары ар ертерек ыркйекті соында тскен. ар жамылысыны биіктігі 25 см.

Топыраты мздану тередігі 70-125 см. Орташа мздану тередігі 100-110 см райды.

Жылына 11-24 кндей арлы боран болады. атты желдер арды алыс ашытыа ыыстырып, даланы жалааштайды жне крт алы ар тсіп, тірегіне бгет жасайды. Сондытан облыста ерекше арт тотату ажет, далаа ааш отырызып егін алаптарын орау керек ар тотату тек топыраты ылалдандыру шін ана ажет емес, сол сияты жерді тоазудан да сатау ажет. ыста аз тскен ар 2 м-ге дейінгі жерді атырады да, кзгі жне кктемгі егістіктерге зиянын тигізеді. ысы кезені ерекше сипаты ысты бірінші жартысыны екінші жартысынан біраз жылы болуында. Кшті аяз бен атар жылыну температурасыны 1-2 ºС-а ктерілгені байалады. Кейде ыста тман, ырау, тайа болады. Тайа жол атынасына, ауыл шаруашылыына ауыртпалы келеді.

Орташа туліктік температура 0 ºС-тан жоары болып айындалса, ол кктемні басы болып есептеледі. Ол детте наурызды соында немесе суірді басында болады. Кктем облыста ерте басталады. Бл кезде арды еруі жолда ана емес, егіс алаптарында да байалады. арды еруі 1 суірде бітеді. Ауаны тез жылуы, атмосфералы жауын-шашынны тспеуі кктем кезінде уашылыа кеп соады. Сондытан міндетті трде топыраты ылалдылыын дрыс жинатап, сатап пайдалану керек.

Ерте кктемде, жерде лі сімдік шыпай трып, жел кшті ктеріліп, жел эрозиясы пайда болады. Топыра шашырап, оны нарлыы тмендейді. Кктемде ауа-райы трасыз, сіресе наурыз-суір айларында. Бл кезде суы пен жылылы арасында крес жреді.