Гидрологиялы жадай
Жолалы орманда гидрологиялы тарма нашар жетілген, тек аздаан млшердегі ащы-тзды кл трінде крсетілген, гидрологиялы жадайды аытауда жер асты сулары негізгі роль атарады.
Жер асты суларыны орналасу жадайлары жне химиялануы территорияны рельефіне, топыра суыны литологиялы рамына, геологиялы рылыса тікелей байланысты.
Негізгі оректену кзі болып атмосфералы жауын-шашындар болып табылады, сондай-а тасымал судар, яни Обь-Ертіс сулары блігінде жырамен жырылып келетін тасын сулар. Оны дегейі ойпаттарда 1,5м.-3 м-ге дейін, д жерлерде 10-15 м. ауытиды.
мды ормандаы сулар аз минералдананымен сипатталады.
Жолаты орманны те лкен топыра оранысын, ауа-райы реттеушілігін, суды сатаудаы маыздылатын ескере отырып, те ыса мерзімде ке клемде орманды алпына келтіруді орман екпе жмыстарын жргузі керек жне бір мезгілде орманды рттен орау жмысын кшейту, з бетімен орман кесетіндерді тотату керек.
Топыраы
Жерді солтстіктен отстікке созылып жатанына арамастан облысты барлы территориясы бірдей –топыра белдеуіні маында каштан топырата орналасан. Территорияны лкен блігін –оыр топыраты белдеу алып жатыр, тек солтстік шетіне арай ара топыра белдеу, отстік- шыыс белдеуінде топыраты ашы каштан. Горизонтты жоары жаы , жыртылан жерлерін тозандату ара топырата 97% жетеді. Жерді кптеген клемі суландыруды, тзды азайтуды керек етеді. Топырата суды стап алу шін ар тотату жмысы жргізіледі.Топыраты арлыын ктеру шін тыайту ажет, зиянкестермен, аурулармен кресу шін химиялы орану амалдарын оранады.
Орман аудандарында топыра тзуені ср болып мз озалысынан пайда болан тау жыныстары сынытарыны йінділерінен алан алдытарды жиналуы болып табылады. жолалы орманды оршап жататын дала топыраы негізінен мдауытты ара топыра, аздаан блікте селеулі далалардаы топыра ою немесе ашыл сары, отстікке арай азаан блікте ара топыра болады.
Ормана жанасатын бліктегі дала топыраы ма ауысады. Мндай тпелі алабты ен кейде 4-5 км барады.
Айматы жері тгелдей дерлік ызылт оыр топыра белдемінде орналасан. Ертісті шыыс жаыны жер ыртысы негізінен м, мдауыт жне сазда топыратан, ал сол жаалы аары плейстоцен кезеіні сортаданан бозылт топыраы мен ауыр сазда топыратан тзілген. Сарыара шоыларында кбінесе тастаты-иыршытасты оыр топыра, ал шоыаралы жазытарда сорта, сазда топыратар дамыан. Облысты сімдік жамылысы ызылт оыр топыра белдеміне тн селеулі-бетегелі асты тымдас сімдіктерден трады. Облысты иыр солтстігін айы мен теректен тратын ормандар алып жатыр. Олар 44,0 мы га жерді амтиды. Отстікке арай даланы ср, ызылт оыр топыраында бетегелі-жусанды дала алыптасан. Отстік-шыысындаы мды ірде араай ормандары, Ертіс зеніні жайылмасында шалындар мен тоайлар тараан.
Сонымен атар Павлодар облысы пайдалы азындылара бай: оыр кмір, полиметалл рудалары, ота тзімді бйымдар жне шыны даярлаа жарамды м, ас тзы , рылыс материалдары кездеседі. Шекара сипаттамасы: резерват территориясы республиканы солтстік - шыыс блігінде ара – оыр (темно- каштановый) топыраты, селеулі – бетегелі ра даласында (ковыльно - типчаковый) аймаында (подзона) орналасан. Шекара зындыы 556км рап, оны солтстік – шыысы Ресей федерациясы Алтай лкесімен зындыы 70км, отстік - шыысын Шыыс азастан облысыны зындыы 30км шектеседі. алан 456 шаырымы батыс шекарасында Павлодар облысыны далаларымен шектеседі.
Екпе орман оры
Екпе орман алаптарыны категориялары. Екпе ормана арналан алап деп – екпе орман руа арналан учаскені айтамыз. Шыу тегі мен жадайы біртекті екпе орман алаптары бір категорияны райды, ал категория – екпе орман орына жатады. Екпе орман орыны аумаы азастанны мемлекеттік орыны 5,8 млн.га райды. Екпе орман алаптары келесі категориялара блінеді:
Орманмен амтылан аума: орман шымылдыы аумаы; срекді аумаы, бірінші кесу тсілі жргізілген жер; аз баалы жапыраты жас ааштар аумаы.
Орманмен амтылмаан аума: аашы кесілген жер; мдар, жыралар жне баса да олайсыз жерлер; алаайлар, ашы жерлер, таырлар, ашы беткейлер; ауыл шаруашылы жерлер; ртенген жерлер; сирек ормандар; ескі делген жерлер; гидромелиоративті ор аумаы (кептірілген батпатар); пайдалы азбалары азылып алынан ауматар; екпелері ураан ауматар.
Екпе орман оры категорияларыны бірлестігі.Учаскені наты жадайы мен топыра дайындау тсіліне байланысты барлы екпе орман алаптары трлері 4 топа топтастырылан:
«а» - бос жерлер, ашы жерлер мен аладар, ауыл шаруашылыы пайдалануынан шыан жерлер, ескі аашы кесілген жне табии жааруы жо жанан жне азып алынан тбірлері бар ртенген жерлер, еістігі 60 болатын беткейлерде, топыраты жаппай дейміз;
«б» - аашы кесілген жерлер, сирек ормандар мен жааруы жо ртенген жерлерде 1га 600 данаа дейін тбірлері бар, сонымен атар еістігі 6-120 аралыында болатын беткейлерде, топыраты жолатап немесе арытап жарым-жартылай дейміз;
«в» - аашы кесілген жерлер, сирек ормандар мен жааруы жо ртенген жерлерде 1га 600 данадан астам тбірлері бар, сонымен атар еістігі 12-200 аралыында болатын беткейлерде, топыраты алашалап немесе арытап жарым-жартылай дейміз;
«г» - ескі аашы кесілген немесе ртенген жерлер, басты ааш трлеріні жааруы тмен немесе тмен баалы жмса жапыраты трлері бар немесе бталармен заымданан, орман астарындаы жиілігі жоары сиретілген екпе ааштар, басты ааш трінен екпе ру шін алдын-ала дліз жасап, содан кейін топыраты арытап немесе алашалап жарым-жартылай дейміз.
Келтірілген екпе орман алаптары категорияларын жіктеу, кріп отыранымыздай екі фактора негізделген: орманны айта жаару рдісіні жадайы мен топыра деуде технологиялы ммкіндікті бар немесе жо болуында (жеке тран ааштар, тбірлерді саны, беткейлер).
рбір екпе орман орыны алаптарында су жадайыны типін, сонымен бірге экономикалы масатын ескере отырып екпе орман жмысыны сипаты аныталады, натыра: ааш трлерін тадау, араластыруды типтері мен слбесі, ндіріс тсілі, отырызу немесе себу орындарын орналастыру, ктіп-баптау шаралары, жне т.б. екпе орман сіру жобасыны негізінде деледі.
Екпе орман орын бірінші кезекте игеру.
Бірінші кезекте игерілетін екпе орман орына жататындар:
· жаа кесілген ылан жапыраты ааш трлері мен ртенген ауматар, тез сетін арамшптермен заымданан жерлер;
· жоары ндірісті топыраты орманмен амтылмаан ауматар, жоары класты бонитетті екпе ааш сіруге жарамды жерлер;
· елді мекендердегі жасыл айма учаскелері мен зен, кл, су оймасы, каналдар жаасы мен баса да су жйелері зерзаттары маындаы тиым салынан орман жолатары;
· топыраы жел жне су эрозиясынан блінген учаскелер;
· аашы кесілген, тмен баалы жмса жапыраты ааштар жне бта трлермен жааран учаскелер, бл учаскелерді баалы ааш трлерімен ауыстыру керек;
· пайдалы азбалары азылып алынан жне алпын келтірілген орман сіруге жарамды жерлер.
Екпе орман орын наты кезекті игеру орман орналастыру жне жобалы-іздестіру жмыстары кезінде аныталады.