Шыындарды техникалы есеп карталары
Орман екпелерін сірудегі материалды жне ашалай шыындарды техникалы есеп картасы бойынша есептелінеді. Есеп карталары 1 гектар жерге жасалынады.
Екпе ормандарын сіріп – ктуге арналан трактор – машина механизмдері мен ебек ралдарын машина – сменасыны жне жмысшыларды адам – кндігіні ны, орман екпелерін сіруде олданылатын улы заттарды 1 тоннасыны баасы, сеппелер мен тікпелер жне ааш тымдарыны сату баасы, техникалы есеп картасы бойынша екпелерді отырызып – сірудегі ебек пен ашалай шыындарыны тадамасы тменде 4-9 кестелерде крсетілген
Кесте 8 – Екпе ормандарын сіріп-ктуге арналан трактор-машина механизмдердері мен ебек ралдарыны машина-сменасыны жне жмысшыларды адам-кндігіні ны (тек курсты жобалауа )
| № п/п | Машина жне ебек ралдарыны атауы | Машина сменаны жне адам кніні ны,теге |
| Тракторлар, автомашиналар: ДТ-75 МТЗ-82 ГАЗ-53 | ||
| Бульдозерлер,опарыштар,терасса жасаыштар тракторлармен:Д-533(Т-130) ПС-5(ТДТ-55) | ||
| Топыраты дейтін ралдар: а) соалар, ПЛН-4-35 ПЛН-50 б)тырмалар,опсытыштар,культиваторлар, алашалар жола-шырдайындаыштар: РН-60 БДН-2,5А | ||
| Ааш отырызатын жне тым себетін машиналар:СБН-1 СЛН-1 ЛМД-1 |
Кесте 9 – Сеппелер мен тікпелер жне ааш тымдарыны сату баасы (курсты жобалауа олдануа)
| № п/п | Ааш трлеріні аты | Жасы | 1 мы дананы баасы, теге |
| Сеппелер | |||
| Кдімгі араай | |||
| Тікпелер | |||
| ылан жапыраты ааштар | 2-3 |
Кесте 10 – Технологиялы картасы ормандарды айта жаырту (жаа орман сіру немесе аз нды ормандарды айта жаарту) шін орман екпелерін жасап, сіруге арналан.
| Жмыстарыны аты, млшерді, септеу | Машина мен ралдарды маркасы | Жмыс млшері | лшем бірлігі | ажетті млшер бірлігі |
| Жолатарды алдын-ала дайындалан ада ойып, р 30-50м сайын белгілеу. 100м:(3м+3м)*0,1км/33,6км | 33,6 ма км | а/ 3р | 0,5 | |
| 3метрлік жолатарда тбірлерді опару. 100м:(3м+3м)*0,1/0,96 | ДТ-75 ТВ-25 | 0,96 ма км | м-сы | 1,7 |
| Орман екпелерін сеппелермен толытыру (алашы отырызу санынан 20%, ол шін крекпен шырлар азу жне сеппелерді тасу 3340 дана*0,2/200дана Сеппелер: кдімгі араай | 200дана | м/дана | 3,34 |
Кесте 11 – Техникалы есеп картасы бойынша екпелерді отырызып – сірудегі ебек пен ашалай шыындарыны тадамасы
| № п/п | Шыын трі | лшем бірлігі | Бірлік ны | ажетті млшер, бірлік саны | Шыындар (теге) | |||||
| Машиналар мен механизмдерді шыыны | ||||||||||
| Трактор ДТ-75 | М-смен | 5,70 | ||||||||
| МТЗ-82 | М-смен | 19,7 | ||||||||
| ГАЗ-53 | М-смен | 5,0 | ||||||||
| Бульдозер Д-533(Т-130) | М-смен | 0,42 | ||||||||
| опарыш ПС-5(ТДТ-55) | М-смен | 1,53 | ||||||||
| СЛН-1 | М-смен | 0,40 | ||||||||
| Жмысшыларды ебекаысын тлеу | ||||||||||
| Разрядты | а/кні | |||||||||
| Разрядты | а/кні | |||||||||
| Разрядты | а/кні | |||||||||
| Материалды ны | ||||||||||
| Отырызу жне толытыру ажетті сеппелер, тікпелер а) кдімгі араай б) ылан жапыраты ааштар | мы дана мы дана | 2,00 2,00 | ||||||||
| Атразин 50% 2,4Д(амин тзы),40% Далапон 85% | Тонна тонна тонна | |||||||||
| Барлы шыындар: а) ТЕК бойынша б) барлы аумаа | га га | |||||||||
Кесте 12 – Екпе ормандарды отырызуда олданылатын техникалара жанармайына жмсалатын шыындар
| 1 са/кг | 1 кндік шыын |
| ДТ – 75 – 8,75 кг | 8,75кг × 8,2 са × 28 кн = 2009 кг × 100 тг = 200900 тг |
| Т – 40А – 5,2 кг | 5,2кг × 8,2 са × 28 кн = 1113,92 кг × 100 тг = 119312 тг |
| МТЗ -80,82 – 9,7 кг | 9,7кг × 8,7 са × 28 кн = 2227,12 × 100 тг = 222712 тг |
| ЛХТ -55 – 8,75 кг | 8,75кг × 8,2 са × 28 дней = 2009 кг × 100 тг = 200900 тг |
Кесте 13 – Орман екпелерін сіруде олданылатын улы заттарды 1 тоннасыны баасы
| № п/п | Улы зат атауы жне наыз рекеттік зат проценті | Баасы,теге |
| Хлорофос, 80% | 8700теге | |
| Атразин,50% | 30000теге | |
| Симазин,50% | 30000теге |
| Жмысты атауы | Жмысты клемі, га | Агрегатты рамы | лшем бірлгі | нім бірл- ажет. млшербірлік саны (норм) | ажетті | рамы мен эксплуатация шыыны, тг | Шартты баалауы | Фондты тарифтік жалаысы, тг | |
| машина | Адам | ||||||||
| 1.арыты кесу | МТЗ-82 ПКЛ-70 | Га кг | 2,5 9,7 | 32,8 65,6 | |||||
| 2.Колесов семсері мен кшет-ді кесу | 728,888 | Колесов семсері | Тысяч шт | 0,812 | - 897 | - | 375,91 | ||
| 3.рт. арсы минжола-ды ткізу | 24,6 | МТЗ-82 ПКЛ-70 ДТ-75 | Км кг | 27,9 8,75 | 0,8 - | 20×100= | 425,21 | 340,168 | |
| 4.Екпе орманды ос-ша ру | 145,77 | ручная | Тысяч шт | 0,854 | - 124,48 | - | 375,91 | ||
| 5.Екпе орманды ру | МТЗ-82 КЛН ПХЛ-55 | Га кг | 12,3 | 6,66 - | 16217,1 | ||||
| Жалпы жалаы фонды | =6524 | = 564069,27 | |||||||
Кесте 14 – 82 га есептеуді негізгі крсеткіштері
1) арыты кесуді нормалы тілімі
82 ÷ 2,5 = 32,8 маш/с – мен
32,8 × 2= 65,6 адам кні
2435 × 32,8 = 79868 теге
562 × 65,6 = 36867 теге
2) Бір кшетті клемі
1,5 × 0,75 = 1,1251 га = 10000 
82 га × 10000 = 820000
820000 ÷ 1,125 = 728888,89 даналар саны
728,888 ÷ 0,812 = 897,645 адам кні
897 × 375,91 = 337191,27 теге
3) ртке арсы минжолатар
82 × 0,3 = 24,6 км
24,6 ÷ 27,9 = 0,8 маш./с – мен
425,21 × 0,8 = 340,168 теге
20л × 100теге = 2000теге
4) Екпе ормандарды осымша ру
= 145,7776 км
145,77 ÷ 0,854 = 124,48 адам саны
375,91 × 124,5 × 2 = 93601 теге
5) Екпе ормандарды кту жмыстары
82 ÷ 12,3 = 6,66 маш./с – мен
6,66 × 2435 = 16217,1 теге
6) Екпе орман ауданы 82 га = 728888 отырылар саны
Кшеттерді баалы крсеткіші 728,888 × 850 (1000 данаа ) = 619554,8 тг
= жалпы ж.ф + жалпы ж.ф.-ны 20%-ы + кшет ны + экспл.шы. = екпелерді жалпы саны
564069,27 + 112813,8 + 6524 + 619554,8 = 1302961,9 теге
1302961,9 ÷ 82 = 15889,8 тг/га
15889,8 ÷ 1000 + 0,8 = 16,7 теге (кшетті 1 тбіріні баасы)
Орытынды
Айматы топыра-климатты жадайына, ааш бталы сімдіктерді суіне айтарлытай сер етеді. Екпе ормандарда 82 га жобалау барысында зерттеулер мен талдаулар жргізіледі. Табии жадайына дрыс жасалынан талдау агротехникалы жне йымдастыру мселелерінде ателікті жібермеуге кмек крсетеді, сйтіп, тпті-тбінде аша аржысын, ебек пен материалдарды аз шыуына игі ыпал етеді.
Павлодар облысыны климатты жадайына байланысты Шалдай орманшылыында ааштарды отырызу те тиімді болып шыты. Алдымен орманшылыты йымдастыран кезде 82 га жер клеміне сйкес негізгі 728,888 дана тадалынды. Екпе ормандарды сіріп кту шін тракторлар мен механизмдер олданылады. Оан оса хлорофос, атразин, симазин жне т.б улы заттар пайдаланылады. Бл химикаттара кеткен аржы 68700 тегенірайды.Сонымен атар орманшылыта екпе жмыстарына анша жмыскер керек екендігін анытап, оларды тлем аысы, екпелерді отырызып-сірудегі ебек пен ашалай шыындар есептелінді. Осы жоба те тиімді болып шыты.Барлы шыын млшері 2052376,27 тегені рады.
Осы курсты жобада жасаан жмыстарым бойынша орытынды жасауа болады.Жасалан есептеу нтижелері нормадан ауытыан жо.Яни барлы крсеткіштер ажетті млшерге сай келеді.
Павлодар облысында екпелерді сіру шін ауа-райыны, жауын-шашынны жадайлары серін тигізеді. Екпелерді отырызу те крделі жне за процесс. Орманды дала жадайларында, яни басты тымдастармен табии алпына келтіру иына тседі, біра лкен масаттарда екпелермен алпына келтіруге болады. Екпелер аашты биіктігін, алыдыын жне аз, орташа диаметрін амтамасыз етеді, осыан байланысты табии араайлармен салыстыранда ірі іс срегін шыаруын тмендетеді. Сондытан екпе ормандары арылы ормандарды кбейтуіміз керек.