Термодинамиканы екінші бастамасы. Энтропия. айтымды жне айтымсыз процесстер. Айналмалы циклді ПК-і.

Механикалы озалыс. Кеістік жне уаыт Сана жйесі. Траектория, жол, орын ауыстыру векторы. Тзу сызыты озалыс. Орташа жне лездік жылдамды. деу. исы сызыты озалыс. Нормаль жне тангенциал деулер.

Механика – физиканы блімі, механикалы озалысты себептері задылытары арастырылады. Механикалы озалыс механизмдер мен машиналарды транспорт озалысыны негізі.

Физикалы лемні негізгі модельдері: 1) классикалы механика; 2) релятивистік механика; 3) квантты механика. Классикалы механикада жылдамдытары жары жылдамдыынан кп есе аз макроскопиялы денелер озалысы арастырылады. Релятивистік механикада жары жылдамдыына жуы денелер озалысы, квантты механика атомдар мен элементер блшектер озалыс задарын арастырады.

Механиканы блімдері.

Кинематика –озалыс геометриясын оны себептерінсіз арастырады.

Динамика –денелерді баса денелермен серлесу кезіндегі озалысын арастырады.

Статика – денелер жйесіні тепе-тедік задылытарын арастырады

Механиканы физикалы модельдері:

материалды нкте– берілген жадайда лшемдерімен формасын ескермеуге болатын массасы бар дене

абсолют атты дене– кез-келген екі нктесіні арасындаы ара ашыты згермей алатын дене (материалы нктелер жйесі)

абсолют серпімді дене –деформациясы оны тудыратын кштерге пропорционал Гук заына баынатын дене

Кез-келген озалысты ілгерілемелі жне айналмалы озалыс осындысы ретінде арастыруа болады.

Ілгерілемелі озалыс – денемен байланысан кез-келген тзу зіні бастапы алпына паралель болып алатын дене озалысы.

Айналмалы озалыс – айналу осіне атысты барлы нктелері шебер борйымен озалатын дене озалысы.

Материяны озалыс формалары: механикалы, электромагниттік, жылулы, т.б. Материаны озалыс формасыны е арапайым трі механикалы озалыс формасы.

Кинематика механиканы озалысты оны себептерін із озалысты арастырады. Ол шін алынан модельдер шеберінде математикалы рнек жне физикалы тжырымдар маызды.

Механикалы жйелерді модельдерін ру барысында материялды нкте ымы маызды ролль атарады.

рбір озалыс кезінде кем дегенде екі дене атысады, оларды біреуін сана денесі ретінде алуа болады. Ол кез-келген дене болуы ммкін. Сана денемсімен байланысан координат жйесін сана жйесі деп атайды. Кез-келген денені кеістіктегі орны ш координатамен аныталады.

Радиус-вектор.

Материалды нктені озалысын сипаттау дегеніміз ке-келген уаыт мезетіндегі оны кеістіктегі орынын крсету деген сз. Ол зіні озалысы кезінде здіксіз нктелер жиынтыын траекторияны алдырады.

Сана жйесіндегі нктені орнын р трлі діспен беруге болады.

 

озалысты координаталы формада беру. озалыс кезінде оны координаталары (x₁=x, x₂=y, x₃=z) уаыт бойынша згереді, яни уаытты функциясы болып табылады. озалысты беру –осы функцияларды крсету:

x₁=x₁(t), x₂=x₂(t), x₃=x₃(t)

озалысты векторлы формада беру.озалыс кезінде оны радиус-векторы немі згеріп отырады. озалыс мынандай трде беріледі:

= (t) (1.1)

озалысты траектория параметрлері арылы беру. Егер траектория берілсе, онда озалыс задары оны айналасында аныталады. Траекторияны айсы бір нктесі озалыс басы ретінде алынады, ал одан S ара ашытаы нкте:

S = S(t). (1.2)

Орын ауыстыру векторы. Орын ауыстыру векторы = (t+ t) – (t) бастапы жне соы нтелерді осатын баытталан кесіндімен аныталады. Ол кесінділерді орыны t жне t+ t. Уаыт мезеттеріне сйкес келеді.

 

Сурет. 1.1

Жылдамды. Орташа жылдамды векторы мынаан те:

(1.3)

Лездік жылдамды.

(1.4)

Декартты координат жйесінде:

= = + + ,

мндаы , , - бірлік лшем бірліксіз векторлар, x, y, z остері баыттарымен баытталан.

Траекторияа жанама бойымен баытталан лездік жылдамды(сурет. 1):

= v,

мндаы – траекторияа жанама бірлік вектор

деу. t уаыттаы орташа деу мынаан те:

(t, t+ t) = (1.5)

жылдамды годографы (сурет. 2):

 

сурет. 2.2

t 0 кезде, деу:

= = (1.6)

Декартты координат жйесінде:

= + + .

Толы деу.зара перпендикуляр екі раушыдан трады: тангенциальды деу

( ) = жне нормаль деу = :

= + ( ) (1.7)

Толы деу модулі:

(1.8)

 

Айналмалы озалыс. Брышты жылдамды векторы.атты денені айналмалы озалысы брышты жылдамды шамасымен аныталады. Модулі бойынша ол w= жне сызыты жылдамды жанама бойынша баытталатындай баытта баытталан:

= , (1.9)

 

Сурет. 2.3.

Элементар брышты орын ауыстыру векторы. Элеменртар брышты орын ауыстыру векторы: . Соондытан брышты жылдамды:

= (1.10)

Брышты деу. Брышты жылдамды уаыт бойынша туындысы брышты деу деп аталады:

= (1.11)

Брышты жылдамды пен брышты деуді лшем-бірліктері – рад / с и рад / с² .

Термодинамиканы екінші бастамасы. Энтропия. айтымды жне айтымсыз процесстер. Айналмалы циклді ПК-і.