Ферменттер жіктелуі. негізгі топтвары жне топшалары
Ферменттер 6 топа блінеді
1 топ Оксиредуктазалар- тотыу-тотысыздану реакцияларын катализдейді
2 топ Трансферазалар- атомды немесе атомдар тобын тасымалдауа атысатын ферменттер.
3 топ Гидролазалар- заттарды гидролиз жолымен ыдырауын тездетеді.
4 топ Лиазалар-ос байланыс зілген орына атомдар тобыны жаласуын немесе заттарды гидролиздік емес жолдармен ыдыратады.
5 топ Изомеразалар- бір затты екінші зата изомерлену реакцияларын катализдейді.
6 топ Лигазалар- АТФ энергиясы есебінен екі молекуланы осылуын катализдейді
1 топ Оксиредуктазаларзі 4 топа блінеді
*дегидрогеназалар
*цитохромдар
*каталаза жне пероксидаза
*гидроксидазалар
2 топ Трансферазалар 8 топа блінеді. Оны 6 арастырылады
* метилтрансферазалар
*транскетолаза
*ацилтрансфераза
*гликозилтрансфераза
*аминотрансфераза
*фосфортрансфераза
3 топ Гидролазалар зі 9 топа блінеді. Оны 3 арастырылады
*эстеразалар
*гликозидазалар-альфа жне бетта амилазалар,сахарозалар,лактоза,т.б
*пептидгидролазалар
4 топ Лиазалар. 3 топшаа блінеді.
*карбоксилазалар
*альдегидазалар
*дегидратазалар
5 топ Изомеразалар- маызды кілі рибоза-фосфат-изомераза
6 топ Лигазалар- АТФ энергиясы есебінен екі молекуланы осылуын катализдейді.
Маызды витаминдерді жіктелуі жне олара жалпы сипаттама
Витаминдер-таам рамында болатын,маызы зор,мірге те ажетті жне орг-ге те аз млшерде керекті тмен молекулалы орган- заттар. Витаминдер био-лы оры адама таам заттары жне ішекті микрофлорасы болып табылады. Біра ішектегі бактериялар керекті млшерде витаминдерді синтездеуге абілетсіз. Сондытан витаминдерді немесе провитаминдерді организмге таамдармен міндетті трде тсуі керек.Провитаминдер деген ткандерде сйкес активті витаминдерге ауыса алатын заттар. Таам рамында ажетті витаминдерді болмауы орг-ді ауруа шалдытырады. Ондай ауруды авитаминоз д.а. Бір мезгілде адам орг-не бірнеше витамин тспесе, поливитаминоз д.а. Адамда кбінесе витаминні млде жо болуынан баса оны жетіспеуі де болады, Оны гиповитаминоз д,а. Авитамино жне гиповитаминоза шалдыу себебі: таам рамында ажетті витаминдерді болмауы алиментарлы бірінші реттік гиповитаминоз д.а. Ал ас орыту жйесіні ызметі бзылуы кезінде немесе таам рамындаы майларды болмауында байалан авитаминоз ішек уысында немесе гиповитаминоз екінші реттік д.а. Витаминдер орг-ге кп млшерде тссе орг-м потологиялы жадайда болады.
Витаминдер 2 лкен топа блінеді.
*суда еритін витаминдер-екіге блінеді: В тобына жататын, В тобына жатпайтын
* майда еритін витаминдер
* витамин трізді заттар топшасы бар.
Таамдаы кмірсулар жне оларды маызы. Кмірсуларды асорыту жолдарндаы орытушы мен сііруші. Кмірсу алмасуындаы бауырды рлі.
Адам организмині тскен таамдар беретін энергиялы 50% кмірсулар береді. Б:Л:К 1:1:4. Организмге таулігіне 400-500гр кмірсу тседі. Оны 80% крахмалды, жануартектес таамдарда гликоген болады. сімдіктектес таамдарды кп блігін сахароза райды. орытылуыКмірсулар ауыз уысында сілекей сліндегі альфа амилаза ферментіні серінен декстриндерге дейін ыдырайды.Біра бл процесс жрмейді себебі ас ауыз уысында за саталмайды. Тек механикалы деу яни шайнау процессі жреді.Таматы тйірі-асазана – сілекейге шиланан асазан слінен, таам рамындаы альфа амилаза кмірсуды орытады. Сіірілуі- моносахаридтер ащы ішекті майда ттіктерімен р трлі жылдамдыта, галактоза, фруктоза, глюкоза, пентоза сііріледі. Активті жне пасствті болып сііріледі. Пассивті – энергия орын жмсамай концентрациясы кп жерден аз жерге тасымалдану – диффузия ол мембрананы 2 жаында заттарды концентрациясы теескенге дейін жреді. Активті – энергия жмсау арылы жреді. Оны 2 трі бар I реттік, II реттік.
І реттік активті заттарды тасымалдау тікелей АТФ энергиясы жмсалады. Мысалы: иондарды тасымалдануы.
ІІ реттік кейбір иондарды электрохимиялы градиенті болады, бр градиенті иондарда мембранадан АТФ энергиясы тасымалданан кезде пайда болады. Мысалы: мембранада К+ N+ АТФ аза ферменті АТФ энергиясын пайдаланып клеткадан шыад, Na~ эл. Химиялы градиентін тзеді
апа венасында сіірілген моносахаридтар р трлі млшерде болады, ал кмірсулар ас орыту кезінде кбейіп, аш кезінде азаяды. Моносахаридтер бауыр паренхимасында клеткамен тез жтылады. Глюкозадан басалары сйкес ферменттер серінен глюкозаа айналады. Одан рі бауыр кенасына барады. Бауыра баратын анда р трлі моносахаридтер болады. Бауырдан шыатын анда глюкоза ана болады.
3,4-5,6 ммоль/л аралыында. Глюкозаны 5%і гликогенге айналады, бауырда ол ор ретінде саталады.
Гликогеногенез
Глюкозадан гликогенні тзілуін-гликогеногенез д.а . организмде глткогенні 2/5немесе 150г бауыр паренхимсында ор ретінде жиналады. Гликогенні таы да 2/5 немесе 150г блшы етте орын тзеді, алан 1/5 баса органдара жиналады. Кмісуларды ор ретінде саталуын маызы бар, себебі оны молекулас лкен клетканы осмосын згертпейді. андаы глюкозаны млшері азайса , гликоген оры ыдырап андаы млшерін нормаа айналдырады. Бл процесс-гликогенолиз д.а