Тарауыл яланы - ете ырыуы йыйын урыны

ижрне 964 йылыны ( 1557 ) л ( июль )айы башланып китте. Ошо айы ун бишенсе кннд брйндр ерене Тарауыл яланында ете ырыу вкилдре йыйын ткрерг беркеттелр. Шунда у байрам тантанаы ла буласа. Был саралар башорт ырыуарыны Рсйг ушылыу млен арнала. Йыйын буласа урынды тртипк килтере м ерл брйндр елкен тшт, лбитт. ороан аастары ситк сыарып йлр, улары быстылар, ярылар м уса яыу сн ерлп алдылар. р ырыуы тирм урындарын билдлнелр. Яланды ап уртаынаетеырыубаанаы ултырттылар.олаа мене, крш, йгереш урындарын блеп сытылар, ат сабыштырыу майанын билдлнелр м ерлнелр.

Майан уртаына , йыр - бейе, йтеш атарыу сн, обайырсылар м урайсылар сыышына тип, ере ктреп, схнг ошаан майансы ерлнелр.рырыуыаттарысн айырым яландар бленде. Алыыра мйшт мал уя торан урын билдлнде. уы эштре тамамлауа Икебей, айныы Байужа мулланы е менн берг алып, килеп етте. рен бер тай эйрткндр. с тит кеше яланды ртк килтере эшенд алы - ялы эшлп, ур эш башарыуары хрмтен килтерелгн тайы салдылар. Итте бер лшн аандара алдылар, икенсе лшн итлй, кстнс итеп алып айтыра тип, р кемг блеп тараттылар.

Байужамулла, ит бешеп сыансы, халыты йыйып, “Сри л - Фатиха”нан башлап, трл доалары уыны, вз йтте:

“Пймбребе Мхммт йткн: “Эй, рштребе! Гоналы эштрн тб ылыы! мдре икешр фреште бар: берее - у я яурынында, икесее - ул ята. У ятаы фрешт ылан яшылытары ына яыр, ул яындаыы - тик яманлытары яыр. У ятаыы ул ятаыына йтер: ,, Сабыр ит! Ямай тор! Ете ст ктйек, блки, тб итер”.

Йштр! Фани донъяла саыыа, жл фреште яанан тотма борон, яшылытар ылыы! Тб итеп, гонатаран арыныы!

р бер м эш ленд: “Бисмиллир-рахманир-рахим”, - тиен. Эшенн бушаас, “лхмдуллиллаи” тиен. лл орауыы бармы?

- Олатай! Уры теленд йлшеп йргндр мосолман була аламы, - тип ораны алдара ултыран егет.

- Яуап бирм. Ислам дине бер - ике ген миллтте дине тгел, - тип ен дауам итте мулла, - Аллаты бар тип белгн р кем, миллтен, ырыуына, тнене ниндй булыуына араматан, мосолман була ала. мде ниндй телд йлшее л мосолманлыа крт була алмай. Ислам - боронора диндре и яшы ыаттарын алан и др дин, тип йтеселр бар. Был дрлкк тап килеп етмй. айы берр уны Мхммд, лйис-слм уйлап сыаран, тир. Ю, ул уйлап сыармаан. Ислам - Алла тлимте, Мхммт пймбр Алла тарафынан кешелрг дин млдрен йртерг тип ебрелгн илсее ген, снки халыты мжсилектн айырыра крк булан.

- Ислам менн мжсилек араында айырма бармы?

- Бар. Бигерк т ерл йолаын башаранда. Бороно башорттар, бее кеек к, теге донъяны булыуын белгндр. берстанда мрхм ене туандары араында йшй, ерге ксебе менн шллн, тип иплгндр улар. Шуа кр мрхмде хрби орал, эш орамалдары, ауыт- аба, хатта аы - тлек менн уша ерлгндр. Хатта, теге донъяла йй йрмен сн, меге атын ла лтереп берг аландар. Теге донъяны ожмахы бар, тамуы бар, мм икеене береен тн тгел, йн бара. Тамуты барыы а белеге! Унда элк - янаы. бына кемг ожмах в ител, й, Яхъя йт ле бег? - тип мулла бая орау биргн егетк тблде

- Тртип бомаа крк, нама уыуы онотмаа!

- йт тораны бтт лме ни? Шул ынамы белгне?

- Эйе, мулла абзый.

- ин, Яхъя улым, намалыа бтнлй бааны ю, тртибе д самалы, тимк ине таму кт. Шуны иедн сыарма! Й, ярай, взде артабан дауам итйек: Алла м балаларын ютан бар иткн. Т атабы м булан, бе ммбе уны балалары. Бына шул м балаларыны йш решен тртипк м юла алыу сн, Алла “рън Кримде” кндергн. Был изге китапта Аллаы Тл ене бндлрен нимнн тыйылыра икнен аны итеп йткн. Аллаты “т” тигнен - тгн, “тыйыл” тигнд - тыйыланандара ына ожмах була. Алла м менн аууаны тн к ожмаха урынлаштыран, тыйыла белмгнг улары унан рп сыарып, ерг йнлткн. м балалары, ишй барып, Раббыларын онотан, аашан. Раббыларын бутап, трл йберрг табына башлаандар. Щулай итеп халы мжсилекк юлыан. Шул аашыуан отарыу масатында Ха Тл кешелрг пймбрр ебргн. Фт уы пймбр Мхммд, лйис-слм, ген ха динде кешелрг еткерерг лгшкн. Ошо дин буйынса мл иткн р кем ожмаха лайы.

Бынан тыш, йорт, аил, ил алап вафат булыусылар, бала тапанда леселр туранан - тура ожмаха кндерелск, иншалла.

- Аай - эне! Ит беште, ултырышыы, -тип ысыры аансы егет, - йт булыы! Тик бишбарма алмаы булды, пклмеге!

Ултырыштылар. Ит ашап, урпа эсеп, бейе килтергн ымыына кстелр. урай моон тылап ултырылар, бейешеп алдылар. Бер йыр башланы:

 

Брйндн - Икебей, ргндн - Бикба,

ыпсатан - Мишле, Тамъяндан - Шаман.

А батшаны креп, килешер тп,

ултама уйыра Мскг баран.

 

- р - яы йыр бит был, - тип шатлыынан ысырып ебре Икебей, - йырсыа рхмт. Афарин! Икенсенн, хуш итйек, аай - эне, айтыра ваыт етте тгелме?

Бте л дрр йыйынып айтыра сытылар.

Эер тшт. Згр кк йнд бер - рм йондоар баы ына булып кренештергелй башланы.

Бгн иртрк ятыра уйланы Икебей. Кн буйы йрп арыу а уандыр. Тирмне ымтып япты. ер урына, атыны эрген барып ятты, лкин нишлптер йоо алманы уны. ткн ваиалары барлап, оа ына уйланы ятты.

тбитт тормош енс бара. Бей тылап ята: айалыр хылдаан, айы са ыыран, сыйылдаан, аылдаан тауыштар ишетелеп уя. Ниндйер ош моон даръяа ткте, икенсее уа яуап бире. Улары икенселр алмаштыры.

Урман концерты! Ниндй яымлы модар аыла!

Бына концерт эстафетаы андууса ксте м ул бтм - ткнм, тел - ниндй ноталара ыйма кйрен айрай башланы. Уны тылар сн, баша оштар берм - рм тынып бттлр.

андуас моонда тыуан яыбыы хозурлыы, халыбыы а-зары, йшел урман, ары яландар т, кешелре бхетк ынтылышы, мглек мхббт саылды.

“ара ле, их, матур айрай бит, - тип алдына йлнеп алды брйндр бейе. - Ниндй гзл ош был! Буйы турайыындай а тгел, ниндй кй - модар сыара.

Барыбер бе бхетлелр ртенд. Шхси байлы сн тгел, халыбы сн тырышты. Килск быуындар, моайын, бее эшебе сн рлмтр ле, блки, киреенс матарар, др эшлгндр, тип йтерр. Блки, бее турала китаптара яырар, кем бел? Блки, Байма ерене яыусылары ла булыр! Эйе, халыбыы тыныс тормошо сн тырышты. Ырыуа-ырыу аршы килеп уышып йшн кемг фай? Бары зыян ына! Тик бына был кндре атайым крмне инде”, - тип, келе йомшарыуан, улылдап иланы ла ебре ул. Тыйыла алмай а уя. атыны Илсебик уянды, аптырап китте:

- А-а, ни булды таы? Яман тш креме лл? Нищлп мышнап ятаы бында? мер ыланмааныды, - тип алынды ул.

- Атайым ик тшт, ике улымды ла уйлайым. Тере булалар - ер емереп йррр ине. атыныны да кре еешлнде, ирен тынысландыры:

- Ик тш инде ул! айылай ите? Бер - ни ылып булмай! Улдарымды аынып, мин д кнн биш - алты тапыр илап ала торайным, ле баылдым. Ямыштан - умыш ю, кем тыуа - шул л, йшйеште анундары шулай. Киле йомала рхтребег аят уытып, хйер биреребе, Алла бир!

- Шулай итербе, лбитт. - Илсебик бер килке ваыт ндшмй ятты. Уйындаын йтеп уйыра булды. - Икебей!

- !

- Йоламааны икн д. Тыла ле: мин ауырлы бит, лл игек инде ?

- Шуламы ни ? Бик шп, бик йбт. Тимк ин артайып лгрмгне икн ле. Булын балалар, тыуын, барыы ла хоай ушана эшлн. Игек була - насармы ни ? Ярлы йшмйбе, кеше итербе ле. Был хлде белгс, Хоайан малай орап ялбарасамын. ы була ла шатланып абул итскмен, снки р кем бхете, ризыы менн тыуа.

Бейе келен ееллек килгндй булды. Илсебикне ре йркте тынысландыры. Эйе, рхтре онотора ярамай, хйер биреп тороу фарыз. Икенсе ятан тыуым да барыра тейеш, шулай була ына башорт халы таы бер-нис тит ме йыл йшп, миссияын тп уйыр...

Икебей е л имтн ен баарына китте.

андуус, тирм эргендге бейек ааса унып, айраны ла - айраны.

ояшты алтын нурары ыыла башлаан млд моло ош айрауынан тутаны. Тбитт иртнге тынлы урынлашты.

 

Халы байрамына ерлне ыыу бары. р ырыу, р ййл, р аил кплп ымы, айран ерлне, се аты йыйы, орот аланы, айма - май йыйы, эремсек, талан ерлне. Бишбарма сн кплп алмалар ырып ерлне. Крйте масатында йылы малы, арытар ашатыуа уйылды. Кршселре м баша ярыштара атнашандары блкл сн р ырыу берр тай алып килерг йлшелгн. Кн д берр йылы малы, титлгн ары аандара барып ятаса. Бик кп ауыт - аба, титлгн аан, крг, сет, кб крк буласа. Таы эйр-пснд барлап, ярыша торан аттары трбил крк. Кырандастары ртлп, тгрмстрен тарттырып, майлап ерлп ултыртыртыу зарур.

Йомадил айыны ун бишенсе кн башланды.

Тантананы беренсе кннд ниндй эштр тора у ? Эштр сылбыры тбндгенн ибрт.

Беренсе кн тртибе:

 

- унатары абул ите, улары урынлаштырыу, рус илселрен ырыуара блеп бире; йыйынды асыу; балалар сн ярыштар;

- тантананы ткре тртибен таы бер ат арап сыыу;

- тнг арай ялан йлнен арауыл уйыу;

- тантананы алмашлап алып барыусылар м улары варитарын тйенл;

- р ярыш буйынса баалау тркмдре тйенл;

 

Икенсе кн тртибе:

 

- йыйынды тантаналы асыу;

- тирмлре арап сыыу, и йбт тирмне билдл;

- кнд икенсе яртыында йштр сн ярыштар, уйындар ойошторо: олаа мене, к бйлп кршк уыу;

 

снс кн тртибе:

 

- йыр, бейе, обайыр, урай, умы, йтеш буйынса ярыштар ойоштороу, баа бире, ееселре билдл;

 

Дртенсе кн:

 

- крш м спк атыш кн итеп илан ите. Ееселре билдл, блкл;

- тштн у спк утан атыш. Ырыу мргндрен билдл, йомалау;

 

Бишенсе кн:

 

- аттар ярышы, аттан тартып тшр буйынса крш крш;

- тштн у ыласындар ярышы.

 

Алтынсы кн:

 

- йомалау кн, и оталары блкл.

 

Етенсе кн:

 

- дйм халы оролтайы:

а) Мскг барандары сыыштары;

б) тантананы дйм йомалау;

 

Былары мме таныш мшттр. Таныш булмаан бер мшт тлде, шул бер а аайта. Байрама рус иленн илселр килерг тейеш. Нис кеше килере билде ле. Русса белгн еше ирк, йлшеп, алашып ултырыу ыйыныра булыр микн ? Рсйг ушылас, улар менн атнашып йшмйенс булмай бит инде.

Темелнеп кткн байрам кн килеп етте. Мсемтау артынан сыан ояш ене нурарын ккк сйп торо ла, яй ына ктрел барып, аас баштарын нуры менн ирклне.

Ййе и матур мле. Урман - тауар кк лндрг, трл матур ссклрг кмелгн. ыарып елк бешкн са.

Тарауыл яланы, трл ссклрг кмелеп, ке яуын алып тора. Муйыл ее бт яланды солап алан. оштары айрауы араында ааулана башлаан кккте ,, ккелде “ ишетелеп ала.

Быа тиклем тын ына ятан Тарауыл яланы шау - шоу, кешелре йлшкн, ат кешнгн, эт ргн, арба тыптырлаан тауыштара кмелде. Бында, беренсе булып, брйндр килеп тшт. Улар абул ит бгн унатары!

Тирмлр ороу, утын ташыу, таандар атыу, алып килгн йерре ксере башланды. Таыя кейгн йшерк ир - ат, кмш тклрен сылтыратып, йгереп йргн ыар, йш елкенск, ялан ая малайар, яулытарын уып ябынан лкн апайар - мме эшк тотоноп китте. Бгнг байрамда ярлы-бай, хемтсе -хужа ю, мме л - тиге, барыына ла эш мшттре етерлек.

Икенсе тулын булып Казандан Рсй длте вкилдре килеп тшт. жбе шул: кенз Шуйский ебргн титлгн вкилдре араында ике ген уры миллтенн булып сыты. аландары - Казан татарары, кршендр. Башорттар халы татарары нишлп кршен булып китерен тулыынса алай, шуа кр улара ырын к менн арамай: ккрге г терп торанда - суынмайса айа бараы инде ? Тик лемг ген.

Шуныы таы жп: бында, башорттар араында, кршиндр суынып маташманылар, крешеп сыандан у, мосолмандар ыайына “Аллау кбр” тип, биттрен ыйпанылар. Ике уры та шулай ыланды.

Аттары шп, кейемдре затлы Казандыылары: алтын уалы камзолдар, итектре - сафьяндан, мрре бихисап алтын, яут, кмш м баша аыл таштаран тора.

Шул арала Тамъян, ыпса, ергн ырыуары вкилдре бер - бер артлы килеп еттелр. улар артынса тгерр кренде.

Ырыу йыйынын башлара ваыт етте. Бтен д ете ырыу баанаы эрген саырылар.

Трл тарафтаран йыйылан халы: држле унатар, байбислр, ы-ырын, бала-саа, егет-елпе, ир-ат, бейр, Казан мыралары ырыуар баанаы тбн йыйылып бтт. Тынлы урынлашты. Шул ваыт орнайсылар орнайарын ысыртып, йыйылыш башланыуы тураында сигнал бирелр.

Тантаналы йыйынды асыу хоуы Икебейг бирелде. Ул итибар менн халы тулынына арап алды ла, алара сыып, башланы:

- Ймт! Хрмтле унатар! Килерг тейеш унатар килеп бтт. Йыйынды асабымы? Юмы ? Ниндй тдим булыр?

- Асыра крк! Асыра!

- Асыра, тигн тдимг ушыландар улдарыыы ктреге! Тшрг! аршылар ю. Шулай итеп, йыйынды асы тип илан итм. йтер ем бар. Тылаы!

Ймт!

Барыы а ишетеп белеге: бе, йни башорт бейре, абруйлы ырыуаштарыбыы алып, т Казана, кенз Шуйский менн осрашып, Рсйг ушылыу шарттарын йлшеп, килеше тп, уны алып айтты. Шунан Мскг барып, а батша менн осрашып, килеше шарттары кртелгн, ике ятан да ултамалар менн ныытылан ярлы алып айтты. айтыр юлда у йлшеп, килешеп килдек: шул ваиа айанлы халы йыйыны ткрерг! Нийт, был кн килеп етте. Барыыы ла ошо байрам менн отлайым!

Йыйынды ткре тртибе бейреге улына яып тотторолдо. Тик шуны ына аартам: бт урын да ла тртип булын, балаларыыы айырыуса араы: аып - туып яландан ситт йрмен, эт-оша элгее бар. Аттарыы арауылы алмаын!

хер доа уып, фатиха бирен сн, е мтужа улы Байужа абыа бирйек!

Мулла абы кр ген тауыш менн бер - нис ыа аяттары уып сыты, байрама фатиха бире м вз йтег ксте:

- Мхтрм мосолмандар! Држле унатар! Яында ына ятан ксл длтк ушылып - др эш ылды, тсир.

Туан бртг тиклем ген була ла игелек эшлгн кеше шул эште изгелеген крер. А батша менн осрашып айтан бейребее игелеге - анап бт алмалы ур. Бе хер Урыстан менн бер ил, бер длт булып киттек , шуа кр бер - беребег терк булып йшрг крк, тсир. Динебе трл, Аллабы - бер. Иисус пймбр рън Кримг Муса исеме менн индерелгн. Бт диндре тамыры бер: изгелек ыл, инсафлы бул! Шунда ына ике донъяла ла абруйы булыр.

Байрамыбы мбрк булын! Матур тен!

снс булып азан вкилдрен етклсе, шул аланы приказ дьягы Архип Ефсеев сыыш яаны, Казан мыраы Валентин Татаринов тржем итеп бары: “Иван Василич хзртлары кенз Шуйский Архип Иванович Йфсиев безлр аша сезлрг, башырт жамтлрен кптн-кп слмдр ундырмыш. Мзкр ете бийлар Казан шрен баруб, анан Мскг баруб, олу батшамыза млм булдылар. Сезлрдн ясак тлб тору талабын онутмау фарыздыр. Шошулай буланда олу батшамыз сезлрне ярлыар”.

Артабан ырыу бейре сыыш яаны, тбриклне.

Тбриклр бтг балалар сн уйындар башланды. Бер ята блкй малайар сыбы - атта ярыша, икенсе ята олаа менерг тырышалар. ырыуар баанаы эргенд мерре крше башланып китте. ыар елк йыйы буйынса ярыш ойошторолар.

снс кнд йырсылар, обайырсылар, умысылар, урайсылар оталытарын кртте. Тамъяндаран бер егет трл ош булып айрап кртте. ыпса ыарыны “ыпса йштре” исемле бейее шп килеп сыты. Бейеселрг м Тамъян егетен блктр тотторолар.

ыар ыуанышып тирмлрен юл тоттолар м малайар йыйылышып атып арап торан урына к алдылар а бында ниндй ыы бар икн, тип шул яа боролдолар. Унда, а тирм алдында, бер-нис ир-ат крен. Бер татар-кршин ап-ары трк бер йбере ике олаынан тотоп алан да йрп ята. Шул йбере бирерк, тирм алдына килтереп ултыртты ла, апасын асып ыу алды, япты. Сама таш менн ут сыарып ту яндыры м ары ауытты торбаына тыты ла артынса сыбы - сабы алды. Баяы ары ауыт ттй башланы, геелдп алып китте. Бер тмй татаран ораны:

- Был ним ул?

- Самовар. Сй эсер сн ыу айната торан йбер.

- Самауыр, самауыр, айылай ыы! Яын барып арара буламы?

- Була. араы!

Яынлап йрп аранылар. Таы орауар бирелр:

- Бындай самауыры айа эшлйр ? Хаы нисек ?

- Тула исемле шр эшлйр. Хаы ошолай: бер ыйыра - ике самовар кил, йбт ата дрт самовар алмаштырып алыра була. е нисек сй айнатаыы ?

- Сйе блкй аанда айнатабы. ур аана ит алып бешербе, суйын -бута бешерег уайлы.

- гр бее саугрр самоварар килтер - алаыымы?

- Алабы, алмай ни, шп йбер икн, - тип ир - ат шаулашты, - килтереге, алмаштырып алыуа бе аттар етрлек.

- О-о, аттар етрлек, тиегеме ? Самоварар менн килербе, шп аттарыыы ерлп уйыы! Рус длтен кп аттар крк. уышта аттары булмай. Бее олу батшабы Ливонияны баып алыу сн уыша ерлнеп йргн саы.

Халыты ете ырыу баанаы яына саырылар. Унда оон кй буйынса йыр бйгее башланып тора. Юрматылары йырсыы ,, Ике Урал ”ды йырланы, ыпсатаран бер “Ете ырыу” тигн яы йыр менн сыыш яаны. р ырыуан и яшыларан аналан йырсылар йырлап тштлр. Баалама тркм билдлрен уйып, р йырсыны тылап ултыры.

Бына схнг брйндрн иллелгн урайсы сыып баты. Быа тиклем бер ишетмгн ле кй башланды. Бт майан, тылар сн, тынып алды, ултырандар аяр баып тылай башланылар. Кй, аыша алып, келдрг юл алып, йтеп алата алмалы мо булып таралды.

р-яы елн кейгн, Мскн алтын ала алып айтан оломбт, яй ына атлап, схнг килеп сыты м ккрген кир биреп, башын артара ташлап, баяы кйг ушылып, “ыыраынан” йырлап алып китте:

 

Кгреп т ятан Урал тауы

Ата - олатайары тйге.

Ерен - ыуын алап орбан булан

Шунда ята батырар йге.

Йыры йотлооп тыланылар, снки ул халыты ткн юлын барлай ине. Кемдер яуа лк булан аталарын, ааларын, устыларын ик тшргндер, кемдер оллоа атылан туандары тураында уйлаандыр, нисек кен булмаын бер - нис атын-ы тауыш - тыны ына “балауы” ыа башланы.

 

Яшы ата менеп, улына алып,

У - ааай тигн оралын.

Аямаан йнен, тккн анын

ис бирмгн башорт Уралым.

Йыр тамамланды.Тынлы. Кемдер тмне,ысырып ебре:

- а-а-й, афарин, ктрерг крк был ир уаманын!

Халы аша - тш баып, оломбтте тотоп алды м ауаа сй башланы.

Баалаусы тркм етксее алды:

- Аай - эне! Ошоно менн йыр бйгеен йомалайбы. ыаы шул: был бйгел “Ете ырыу” йыры менн брйндр еде. ле йыры халы йырына ерелсгем - иманым камил. оломбт мыраа блкк тай м ытат туыма! Ысын келдн отлайбы! Тик йыры исемен “Урал” тип атаанда - шп булыр ине, снки йыр тыуан еребе - Уралды алап шаит булан батырар тураында бара.

Дртенсе кн - крш м спк атыш кн. Кршт, быа тиклем билдле булмаан, Крй батыр бере л ала сыарманы. Ул, ыыл йылаы буйынан килеп, яыра Таулы м Ржп йылаларыны ушылдырыына ксеп ултыран батыр уаман.

Спк атыш буйынса ргн егеттре ал бирмне.

Бишенсе кн - ат сабышы булды.

Был ярыша ырыуараы и шп, длдл аттар килтерелде. Беренсе урына Шаиле бейе кесе улы Бураш, икенсе урына лкн улы Буралы сыты. Бураша - тай, Буралыа - тана малы блкк элкте.

Бркт сй ярышында тгерр еде. Улары бркт тлк типте. йткндй, бркттре ике ырыу ына алып килгн: тгерр м тамъяндар. Бати, кп ырыуар бркт соротоу эшен ташлаандар булып сыты.

Алтынсы кндге йыйылышта дйм йома яалды. оролтайа Рсйг ушылыуы таы хупланылар, алы араны яын итеп килеп, атнашан сн Рсй илселрен рхмттр йттелр, кстнстр бирелр.

оролтайы артабаны лш, мжлес формаында, тирмлр эсен ксте.

Брйндр тирмендге мжлестгелре келдре бигерк юары: унатар абул итеп, оролтай ойоштороп ур эш башарылар тгелме ? ымы эскнд кберк шул турала бары. Ултыра биргс, оломбттн йыр йырлауын тенделр.

- Икебей аай, - тине ул, - йыры уыра та йырлармын. Тдимем бар: Рсйг ушылыу хрмтен обайыр сыарым. Тылайыымы?

- Тылайбы, устым. Исеме бармы?

- Исеме ю, бик булмаа ,, Рсй менн мгег берг, “ тип атара була.

- Бына шулай тип е ата ла уй обайырыды! Ярай башла!

оломбт думбыраын улына алып, кйлй башланы:

 

Халыбыы тарихайы сыбар

Ме битк л ыймай торан йыр.

Йш быуындар тарихты белен, тип,

Йырлайым мин ег обайыр.

 

Бее ере баып алыр сн,

Кемдр ген кш ормаан.

Уралайы ерен анап,

Кем бамаан, кемдр тормаан!

 

Й барымта, й арымта менн

Бтргндр башортто ксн.

Аяуы кп ыыш, уыш булан -

Урал иле, тигн ер сн.

 

Ошо ете ырыу араында

Берм йш ис т булмаан.

Яалашан ырыу мен ырыу -

Шуа башорт бер умаан.

 

Шулай бер са аарматан алып,

Татар - монголдар килеп баан.

Монгол тмндре, ай, аяуы:

Ута алан, атан,й аан.

 

Башорт ырыуары ны уышан,

Кс етмгн, нишлен - асан.

Кемдер боан, кемдер яалашан -

айы хсрт Уралдан ашан.

 

Казан, Нуай, Себер ханлыына

Башорт еркйре бленгн.

Илкйемде тне, ере - ыуы

Уйылып бткн, ск теленгн.

 

Ямыш ауыр, асан бтр икн,

Был рст, бтм ел - дауыл ?

Ауыр ямыштара т ауыл,

Бленеп йшре бик ауыр.

 

Нуай ханлыында мер иткн

Башорт шундай хбр ишеткн:

Ксйеп т алан рус батшаы

Казан ханлыын тар - мар иткн.

 

А батшанан хаттар кил башлай:

Бег ушылыы, башорттар!

Ереге м динеге аланыр,

Тыныс йшй башлар бар йорттар.

 

Хатты алас, Ме ырыуы халы

Нуайара аршы яу асан.

Билгн еррен ташлай - ташлай

Нуай ханы бик йт асан.

 

Икебейр, м д Бикбауар,

араужа, м д Шамандар,

Рсй длтен ушылды , тип

Изге хбр алып айтандар.

 

Ябай халы бигерк ыуанан,

Тыныс йшрбе, тип уйлаан.

Илселр Мскг барып айтас,

Мжлес оран, йырар йырлаан.

 

Тарауыл яланын тйк итеп,

Ете ырыу берг йыйылан.

А батшанан килгн изге хбр,

ур бер шатлы булып уйылан.

 

- а-ай, афарин, бт ятан да булдыра бее егет - тип рнлшеп алдылар брйндр.

Тирм оранын асып, лкн аауыл килеп инде:

- Икебей аай! Казандыылар айтыра йрй, башалар а йыйына башланы.

- Ай, тттгене, шулааймы ни! унатары оатайы, аай - эне, табынды йомалаы!

Хушлашыуар башланды.

Тгелрн булып Казан карауаны юла сыты. Уларан у башорт ырыуары бер - бер артлы уалды. И уынан брйндр айтыра сыты.

Блек