Башорт полктары яуа

Рсй императоры Александр Беренсе м уны яран - генералдары сн иртме - умы Францияны илде баып алыу сн уыш башлаясаы кн кеек асы ине. Уа атаы Павелдан бик кп хл ителмгн мсьллр алды. Шуларан и урыы - крепостной правоны йомшартыу буйынса реформа ткре, тышы политикала бар Европаны алтыратып тотан Францияны м уны императоры Напалеонды урынына ултыртыу, ммкин була баша илдр менн уыша алматай итеп хлен бтр. Александр бик яшы алай: Банапарт менн уышта Рсй еел - ул тхеттн ола аласа м, гр шунда у лтереп ташламаалар, башы трмл серейск, ил ва ына длттрн торан франсуз ере буласа.

Александр - Павелды лкн улы. Блкйн ул артсе Екатерина Икенсе, атаы Павел Петрович м м трбисее Лагарп трбиенд те, с трл трбине лштерерг тура килде уа. лсе менн атаы бер - береен яратманылар. Александра былай тип йлнелр: Екатерина Алексеевна тхетк менеп ултыранда Александры атаы Павликка ете йш булан, Павелды се леп киткнд 42 йш тулан булан. Павел Петрович сен законы юл менн тхетте алды, атайымды рм итте м артайып бт л ми аман батшалыты тапшырмай, тип битрлр булан. се, Екатерина, Павелдан рт сымаяса, тип анаан.

Швейцариянан килгн трбисе минд крепостной тртиптрг арата ернеп арау тойоон трбилне, тип атаы Александра йлй торайны:

- ине аныа данлы немец аны ушылан, батша була Европаа арап м рнк алып, Рсйге ыраай тртиптре бтр тнд эшлрг тейеше, - тип трбисе тылыан. - Крепостной право - насар система, бт кеше ирекле йшрг тейеш, тик был турала ваыты етмйенс ндшм, дошман р са эргл була ул, и яын дуа ла бт эс середе йлрг ярамай, - тип йрткн Лагарп. Бындай аршылылы трби араында уа йомо булыра, яралашыра, алдашыра тура килгн. Бер ыай холо ыаты булан: оша йртмне, снки шул арала талаш сыырынан урты. Екатерина тере саында длт эштрен ыылып йрмен сн Павелды арайан ситт тотора тырышан, ул Петербургтан ситт ятан Гатчинаа ауылына ебрелгн. Пруссияа сйхтк барып айтандан у, бйк кенз Павел пруссактар армияына, хрби кейемдрен, ундаы тртиптрг ие киткн м шулары айтас та Гатчинаа кереткн. Фридрих Икенсе уны кумиры булан. Ти арала Гатчина тлш менн пруссактары асабаына йлнгн. А - ара буйлы шлагбаумдар уйылан. Бындаы скр пруссактар формаына кейендерелгн. Бт хрбире с гвардия полкына блеп, улара Семеновский, Преображенский, Измайловский тигн исемдр биргндр. Казармалар, ат арайары пруссактарыына ошатып яынан тлгн.

Александр илй: атаы Павел Петрович 1796 йылда тхетк ултыры. Эште Екатеринаны фавориттарын ргнг ебрен башланы. Цензура керетте, хсси типографиялары яптыры, сит ил китаптарын керетег ыра аршы килде. Армияла нылы тртип урынлаштырыра кп кс алды. Ярандарына, санауниктарына тупа булды, шуны менн генералдары, офицерары уа арата кире арашын тыуыры. Генерал Пален бер тркм санауниктар менн батшаа аршы заговор ойошторо, был эшк Александры ен д йлеп итте. ,, гр атайыды тхеттн алып ташламаа, ин бер ваытта ла батша була за алмаясаы,” тине ул. - мере Петр Беренсене улы Алексейыы кеек лск, тап шулай осланыуы кн кеек асы, - тип урытты Пален. Риза булды Александр арай ткрелешен, тик атайымды тере алдырыы, тип тенде.

1801 йылды 11-нн 12-ен араан март айыны тннд заговорсылар Павел батшаны йоо блмен баып инделр м тхеттн баш тартыу тураында акта ул уйыуы талап иттелр. Батша ризалы бирмй ны торо, шуа кр уны лтереп отолоу юлын айланылар. Атаыны ле икнен ишеткс Александр илай башланы. Илауын генерал Пален тупа решт блдере: - ,, Ярай булды, Алекс, и л балалытан сыыр ваыт етте, тыныслан м гвардияа сыып крен! Улар атайыды йрктн ауырып лгнен беллр.”

Бына шулай 23 йшлек Александр Павлович Рсй императоры булып китте. Лкин шатланаы урына киреенс кел тыныслыын юалтты, телгнд йолап кит алманы. Йооа талып ына кит - тертлп уянды. Тн ет - уны баш осонан атаыны шле китмне. Император булып ултырас та заговорсыларан ти отолоу юлын тапты ул: сбп табып барыын да трл урына р.

Яы батша Рсй реформалар ткре тураында кп уйланды, лкин крепостной правоны юа сыарыу юлын таба алмайынса этлнде. Аптыранан ваыттара дутары Кочубей, Чарторыйский, Строганов менн кш оро. Кшлше йыйылышын ,,Негласный комитет“ тип атанылар. Халы тормошон еелйте юлдарын элнелр, нимнелер башлап уйылар, мм ааына тиклем алып барып еткерег тжриб етмне. Шулай а франсуз яуы алдынан ниндйер уйланан м планлаштырылан эштр эшлнеп лгр, шуа ыуана ул. Длт кртиндрен дворяндара атыуы тыйы. Яынан университеттар, лицейар, гимназиялар аса алдылар, насар эшме ни ? Крепостной правоны млдн сыарыуа беренсе аым яалды. 1803 йылда ,,Ирекле иген игеселр“ тураында указ абул ителде. Хер помещик, был указ буйынса, гр тел кртиндрен ере менн берг ирекк ебр ала, тик ер сн аса алып алыра тейеш. Лкин помещиктар был указды крммеш - белммеш булдылар, мтл тик 47 ме крепостной кртин ирек алыра иреште. Быныы - эске сйст.

Тышы сйстт беренсе нбтт Франция менн апма - аршылылы торош аайта. Генерал Наполеон власта киле менн ул яы ерре баып алыу сн уыштар башлап ебре. Наполеона аршы союздара инеп м уа аршы уыштара атнашып Рсй ике тапыр союзниктары менн берг еелег дусар ителде. 1805 йылдаы Аустерлиц эргендге брелешт 85 мелек австро - рус скре 73 мелек Наполеон армияынан еелде. Ике йылдан у рустар икенсе тапыр франсуздаран тумалды. Ике ил араындаы бындай торош артабан уышы хл ителерй тгел ине, снки Наполеон да, Александр а Европаны улдары атында тотора ынтылыусы императорар. Бына ошо сбп араында 1810 йылда у Рсй м Франция уыша ерлн башлай. Бындай шарттара Александр Беренсег Трки менн баран уышты йтлп тутатыу зарур ине. Был миссияны уыш алып баран рус скрене баш командующийы Михаил Илларионович Кутузов дипломатик юл менн бик уышлы итеп тй алды. Бер - нис брелешт егндн у Кутузов трк пашаына хат яы, уышты тутатып килешерг, уны шарттарын йлшерг тдим итте. мтл 1812 йылды майында Трки менн баран уыш тутатылды, тыныслы тураында килешег ул уйылды. Рсй менн Трки сиге Прут йылаы буйынса булдырылды, Бессарабия м Сербия Рсй арамаына ксерелде м улар Рсй батшаы улынан автономия алдылар. Был - ике блкй ил аллы длт булып ерелерг беренсе аым яанылар.

уыш алдынан рус разведкаы уышлы эш алып бары. Полковник Чернышов Наполеонды мобилизация планын ула тшр алды. Шул арала Рсй императоры м генералдары аршы яты кпме скр йыйыла, асан жм башланыра тейеш - барыын да алдан белеп торолар.

Рсйе хрби министры Барклай де Толли Рига, Бобруйск, Киев, Житомир алаларын ныытмаа йлндере эшен тн алды. Уны планы буйынса июнь уртаында Варшаваа, Данцига жм итеп ула тшррг м артабан франсуздара аршы превентив яу асыра. Лкин лгр алмай алдылар.

1812 йылды 12 июненд Наполеонды ,,Бйк армияы“ Неманды кисеп Рсй ерен баып инде. Австрия Пруссия, Варшава герцогствоы полктары Наполеон армияы эсенд булып, башалар менн берг ала ынтылды. Рсй халытары сн Ватануышы башланды. 640 мелек франсуз армияына аршы рустар 317 мелек скр уя алдылар. Был скр Барклай де Толли, Багратион , Тормасов еткселегенд с армияа бленгн м улар Петербург, Мск, Киев йнлештрен аплап торора бурыслылар ине. Рсйе таы 300 мег яын скре Урал аръяында, Молдавияла, Кавказда, ырымда урынлашан булыу араында улары апыл ына ил баыусылара аршы ташлау ммкинлеге булманы.

Наполеон армияы беренсе кндрн башлап тик ала бары, Мск юлын аплап торан Барклай армияы, уышсылар аны ике тапыра а булыу араында, улара аршы тора алмай арта сиген башланы. Бындай шарттара Багратион армияы менн ушылыу беренсел бурыса йлнде. Франсуздар баып алан лклр халыты бер лш армияа эйреп китте, кртиндр ауылдарын ташлап, урмандары тйк итеп партизан уышын ййелдереп ебрелр. Батша Александр Беренсе июль башында халы ополчениелре тп дошмана аршы аяуы уыш алып барыу тураында манифеста ул уйы. Тик ошондай юл менн ген дошмана аршы тороусылар анын кбйте ммкинлеге бар ине. Икенсенн, партизан уышын законлаштырыу, партизандары алдаттара ти уйыу м улары анатландырыу аыы ине был манифест. Был уышты башланыуы Рсй млд булан рекрут буйынса алдата алыуы эшкинмгн система икнен кртте, снки алдата алынандаран башаы хрби ерлек тмгн, шуа кр уыш барышында улары саырып алып хрби алымдара йртерг ваыт та, ммкинлек т ю. Дошман тын алыра ирек бирмй ала бара ла бара.

Наполеон скре сигенеп баран ике рус армияы м партизандар менн уыш - уыша, шул у ваытта лектрен д ала - ала Минск, Могилёв аша Смоленскиг ынтылды, снки Мскг и ыа юл - ошо юл. Был алаа килеп еткнд Банапартты армияында 200 ме тире скр алды. Рус скре уыша - уыша сигенде, дошманыны ксл ятарын, етеше урындарын йрнеп ныыра белде, партизандары батырлытарын ишетеп рух нылыын ктре. Бигерк т казактар батырарса уышты, контратакалара ташланды, дошманын ыры. Генералдар а батырлы кртте. Шулай бер кн Могилев алаына яын ына урынлашан Салтыковка ауылы эргенд генерал - лейтеант Раевский утлы дауыл атында алдаттарын контратакаа ктр алманы. Асыуынан шартларай булан командир кте пунктынан 10 м 17 йшлек малайарын саырып алып, ула - ул тотоношоп маршал Даву скрен аршы атланы. Быны креп торан алдаттар шунда у контратакаа ктрелеп франсуздары сигенерг мжбр итлр.

Смоленскиг етм элек ике рус армияы берг ушыла алды. Ваытлыса, баш командующийы батша тйенлгнс, был вазифаны Барклай де Толли тн алып торо. лтле стратег, батыр яусы булыуына араматан, Барклайы алдаттар, офицерар нп етмне. Русса акцент менн йлшкнг крлер, ул эргендгелр менн д , алдаттар менн д лл ни йлшеп барманы. Багратион менн д уны борсаы бешмне. Берг ушыландан у Багратион Смоленскин сигенмй дошмана бар кс менн аршы тороу яында булды, Барклай - сигенеп армияны алап алыу яында. Ике генералды урта тел таба алмауы стратегия м тактика айлап алыуа ур ыйынлытар тыуыры. Бындай шарттара яугирр хрмт иткн, рус миллтенн булан баш командующий уйыу крклеге ала баты, тик батша ни сндр был мсьлне хл итее уы ла уы. Армия баш командующий вазифаында тик Кутузовты кре. Ул яы ына трктре ееп илен айтан герой - командир абруйы менн бт генералдаран да тн тора ине. Юары офицерар Михаил Илларионовичты баш командующий итеге, тип императоры тенес аыары менн кмделр, Мск, Петербург ополчениелре Кутузовты ополчение башлыы итеп уйы. Эре санауниктаран торан батша янындаы ,,чрезвычайный комитет“ бер тауыштан тигндй баш командующий итеп Кутузовты айланы. Александр Беренсег, уны яратып етм л, ошо кандидатураа ризалашыра тура килде. Шулай итеп, 67-се йш менн баран МихаилИлларионовичКутузовавгуст айында Рсй армияыны баш командующийы итеп тйенлнде м был туралаы пакетты алан ыайы уыш яланындаы армияа ашыты ул.

Беренсе Ватан уышы тип аталан был алышта рус, украин, белорус, алмы, мари, мордва, сыуаш, татар, типтр, башорт м баша халытар атнашып, дошманды еег ур лш индерлр. Бигерк т башорттар урта Ватаныбы булан Рсйе алар сн яуа барыра атлыып торандар.

Франсуздар яынан Рсйг жм ите урынысы янаас, рус хкмте скр анын арттырыу сараын кр. 1811 йылды яында Ырымбур хрби губернаторы Григорий Волконскийг хкмт башорттаран ике полк, Ставрополь алмытарынан бер полк трг бойоро ебр. Быа тиклем 2 типтр, 2 Ырымбур казактары, 2 Урал казактары полкы тлгн була.

1812 йылда Ырымбур губернаында иген умай. Лкин аслыа араматан башорттар м казактар рене кейеме, оралы, аты менн уыша бара. Июль - октябрь айарында 18 башорт атлы полкы ойошторола, барыы 28 полк башорттарыы булан. Был аналан полктаран баша мишрр - 2, типтрр - 2, Ставрополь алмытары - 1, Ырымбур казактары - 5, Урал казактары 5 полк уя. Шулай итеп, Башортостандан мме 45 полк уыша кит.

Ул ваыттаы полк 500 ябай алдаттан, ике полк командирынан (берее - башорт, икенсее - рус), бер старшинанан, 1мулланан, 1 писаран, 5 есаулдан, 5 й башынан, 5 хорунжийан, 10 илле башынан торан.

Башорт яугирарыны тп оралы - г ылыс, у - ян була. Бик ирктренд ген мылты йки пистолет осраан. Ни сн хкмт башорт яусыларына мылты таратып бирмгндер - билде, блки, мылтытар етешмгндер, блки, яусыл халыты мылтытан атыра йртмк буландарыр ?

уыш кейемен килгнд шуны белерг крк: бте л иптрен кейенгндр. Кк йки а тге бишмт, шул ттге ыыл лампаслы ки салбар. Башында - кейе брек, аяында - итек, кн портупея, ылыс, у - ян, патрондар алынан умта.

Парад кейемен башорттара ре телгнс кейенерг рхст иткндр.

Бик иргенд тимер клдктр буланы билдле. Тимер сымдан релгн дглкле бындай ауыр клдкте уыша инер алдынан ына кейгндр. Ул алытан атылан пулянан ылыстан, гнн алаан. Тап бына ошондай тимер кейемде уыштан у ф дини семинарияы уытыусыы Зефиров франсуз яуында атнашан Йнтр батыр ййленд ке менн кр м шул турала яып алдыра: ,,...орос дглктрн эшлнгн был клдк яугиры башынан алып билен тиклем ябып тора. Мин д ун кейерг телгйнем, лкин ул ауыр булып сыты, ике бот тире барыр, шуа кей алманым...”

Башорттара Рсй алып баран уыштара йыш атнашыра тура килгнлектн, улары енслекле уышыу алымдары - тактикаы барлыа килгн. Дошман отрядтарын иермй ген амап алыуа ур оталыа ирешлр улар.Уайы сыа, урып асан булып, дошманды ыыы урына ылытырып индерлр , апыл уратып алып ыра торан буландар. Уратылан дошман, кпселек уышсыларын юалтып, кп орбандара тарып, бирелерг мжбр булан.

Брелеш ваытында дошмана етрк у атылырай ер алас ( 40 аым тире ), башорт ааын ( у алыс ) ккрген шыуырып 4 - 5 у атып лгр м гг кс.

Ике башорт, бер типтр полкы уышты беренсе кннн к атнашалар, снки улар уыш башланма элек, май айында ил сигенд торан булалар.

снс армия эсендге 2 - се башорт полкы Кобрин алаы янындаы уышта атнашып, дошманды ткрмй аршы торан. Был алышта дошманды 2 ме алдаты лтерелгн, 2382 алдат, 76 офицер м 2 генерал сир алынан. Батырлытары сн Блбй йенн йп йепов, Стрлетама йенн Аралбай Асулпанов аармандарса уышандары сн Изге Анна ордендары менн наградланан.

Составында 1 - се башорт полкы булан атаман Платовты атлы скре июль ааында Себастианды дивизияын ыйратан.

Уты мргн атандары, атта ота йргндре сн франсуздар башорттары ,, Тнъя амурары “ тип атайар. Наполеон генералы Марбо амурар тураында былай тип яып алдыран: ,, Улар бее скрре р са аалап ына торалар. Са ына уайы сыыу менн, аыа ксе кеек ябырылалар. улары ыуып етее бик ыйын.”

Франсуз яуында башорт атын - ыарыны атнашыуы - жп хл. Шулары бере тураында Василий Зефиров ,, Йнтр хикйте”нд былай тип бйн ит:

- Дрезден эргенд аты уыштар бара. Унда Йнтр батыр атыны Аылбик менн берг уышып йрй. Бер ваыт башорт ыбайлыларыны блкй ген тркм, шул эстн Йнтр атыны менн, ата торан ваытта, франсуздар килеп сыа. Башорттар урып тормай ренн ан яынан кберк булан франсуздар менн алыша башлайар.

,,Бе аттара икереп мендек т, - тип йлй Йнтр, - ти ген глребее эйрг ныытып, рн алып, яуыздар тн ташланды. Мин атланан ат бик йылыр м урмаусан ине. Сабып баран ыайа бер франсузды г менн снсеп йытым. гн тартып алып маташанда, икенсее килеп, ылысы менн мине яурына сапты.

...Шунда итн яанмын, ушыма килгнд, иптштремде яртыы тегелр тарафынан тураланып бткнен крем. аландарыны ул - аятары бйлнгн. Бисм янымда ю ине.Мин инде уны бтнлй был донъяла ютыр тип уйланым. Ата мендереп бее сир итеп алып киттелр. Ст ярымдан у урман араынан апыл бер й Дон казактары килеп сыты. Бее уратып алдылар. Унлап ына алан франсуздар урты. Бирелерен белдереп баш эйелр, оралдарын ташланылар. араам, бисм бее отарыусы Дон казактары араында йрй. Ул эште башы былай килеп сыан: бе уыша башлау менн , мине атын, тегелрг аршы тора алмаясаыбыы алап, уыш майанынан тайшанып сыан да бее тп отряда хбр иткн.”

ыйыулыы сн Аылбикг русскрекомандованиеытарафынан хрби миал тапшырыла. Башорт атын - ыарыны франсуз яуында атнашыуы хаында ,, Ирмл “ йырында саыла. Бер йш атын:

Илкйен дошман баып ин,

Кем ген у й ала икн ? -

 

тип йырлаан да, ата менеп, улына орал алып, ире менн берг франсуз яуына киткн,ти.

телктре менн уыша китеселр бигерк т башорттар араында кплп булан, снки хрби сословиел торан халы тыуан ил сн баран алышты тормошоно бер лш тип анаан.

Улар араында Ырымбур йенн бделхалик менн Нзир бделвхитовтар, Бр йенн йорт старшинаы бталип Абдрахманов улы Сит менн, Верхнеуральск йе, Брйн олоо рге Этол (Икенсе Этол) ауылынан урядник Баязит лембтов, рядовойар: Мхмтли Нитшин, Мкмин бделслмов, Сйетбаттал Ирмков м башалар бар. рге Этол яугирре Парижа барып етеп, кмш миал кавалерары булып имен - ау кйнс кире йлнеп айталар. Брйн олоо Тркмн ауылынан поход старшинаы Длткилде Йнбков Парижды аланда лк була. Уны ауылдаштары Инол йролов, Шаянол Яманолов, Ишмхмт Муллабаев 15 - се полк яугирары Парижа етеп имен - аман айталар.

1812 йылды 26 авгусында Бородино уышыбашлана. Мскн 110 км алылыта булан Бородино ауылы эргенд Кутузов армияны позицияа уйып аршы торора арар ит. Бында 134 ме франсуза аршы 132 ме рус скре торан. Бер кнлк уыш барышында дошман Бородиноны баып ала, лкин артабан т алмай аты аршылыа осрай.

,, Дрт км килек лектр м яралылар тенн тулды, яралылыры ат - ат тапап аттар, туптар ттелр, кавалерия атакалары туптары атыуы кн буйына тынманы,” - тип яа А. Муравьев, Барклай де Толлины адъютанты.

Бына бер мл франсуздар Н.Н. Раевскийы батареяын баып алалар. Армия к терп торан туптар дошман улына ксее - бик аяныс хл! Шул ваыт генерал А.П. Ермолов ф ййле полк батальоны м Ырымбур драгундары полкын батареялары кире ула тшр сн йп алып киткн. Улар батареяны ташлап киткн частары тутатып кире боран м контржмг ксеп батареяны тулыынса отаран. Был операцияла атнашып батырлы крткне сн 9 офицер - драгун ,,Батырлы м йрлек сн“ наградаларын алан. Бородино янындаы уышты беренсе кннд атаман Платовты атлы скре эсендге 1- се башорт полкы дошман тылына апыл сыып, Валуево эргенд улара ур буталыш тыуыра. Наполеон тп йнлештн алып, улара аршы 28 ме скр ебрерг мжбр була. Кис еткс, уыш тыма башлаан млд Михаил Илларионович ошо полкты тееп уйып, матай м рхмт йт: ,, Любезные мои, башкиры, молодцы,молодцы! “ - тип ен тамамлай. Ошо матау ре ,, Любизар “ исемле башорт йырыны ушымтаы булып кит. Башорт яугирре, баш командующий ауыынан матау ен ишеткндн у, ыуаныстарынан шул уыш ваытында у, йыр сыарып ре к йырлап йрйр, ур яылы булан айын куплетын тй баралар.

Наполеон икенсе кн л уышты дауам итерг уйлай, лкин Кутузов лектре м яралылыры ибен аландан у скрен сигенерг уша. Бородино уышында Наполеон рус армияын тулыынса тар - мар итеп, ыйратыу масатына иреш алмай, ул скр, аршы торорло ксн алап, уыша - уыша Мск яына арай сиген башлай.

Беренсе сентябра Филел уарылан хрби совет ултырышында оайлы бхстн у ,,Мске ваытлыса алдырыра“ тигн арар абул ител. арары ишеткн Мск халы аланы ташлап, рус армияы менн берг кит башлай. 276 ме халыты бер - нис мее ген алала тороп ала, улар араында разведка сн алдырылан махсус кешелр бихисап була.

Наполеон армияы Мскг инеп т лгрмй, трл урындан алала янын сыып, йр, биналар яна башлай, ала эсенд ттндн иркенлп тын алылы та ммкинлек булмай. Янын ур пожара йлнеп ана буйы тутамай. Беренсенн, Кутузов, аланы ташлап сыан ваытта, бт аы - тлек магазиндарын, складтары яндырыра бойоро бир, икенсенн, Мск генерал - губернаторы Ростопчин янын ндере техникаын аланан сыарыра, араы - вино эсемлектрен тел алдырыра, тигн бойоро бир. Мск сата Наполеон рус армияын бтнлй кн юалта, трл тарафтара элп араа ла таба алмай. ала эсенд эше ятан франсуз алдаттары эскелекк бирел, асыа башлай. аланы тир - яына аы алып килерг тип ебрелгн отрядтар кире айтмай юа сыып тик тора. Улары кртиндре ирекле отрядтары, армияны ,,ти хрктсн “ тркмдре бт юлдара аалап тора, тар - мар ит, сирг ала.

Рус армияы Мскн сыып Рязань юлына тшп бер - нис тит сарым юл ткс, Калуга трактына сыып, бешаланан 80 км алылыта, кнъя - кнсыыш йнлешт урынлашан Тарутино ауылында тутай. Был маневр менн Кутузов дошманды Калугаа, пушкалар ойоусы Тулаа, Брянскиг барыр юлдарын аплай, шулай итеп, Наполеонды Петербурга барыу юлы киел. Франсуз императоры бындай шарттара Александр I менн килеше тш тураында тдим менн бер - нис тапыр хат ебреп арай, лкин Рсй императоры, Кутузов менн кшлшкндн у, уны тдимен тылап, бер хата ла яуап бирмй. Бындай шарттара Наполеон Мск оаа ала алмай, снки армияы кн д уышы кй й бара, Петербурга ынтылыр ине - тылында 100 мелек рус скрене тороуы ур урыныс тыуыра, алдан м арттан амалып ымаа элгее асы каллана. Мск алыр ине - франсуз армияы эшелектн, аслытан м эсен ары ктен ерелеп бара.

7 октябрь кн Бонапартты армияы Мске ташлап сыты, уалыр ваытта император Кремлды шартлатыра бойоро, лкин ямыран у милтлр ыуланыу араында бер - ике урында ына шартлау яыраны, мсклелр, ут - янын таралма элек, уны ндер алдылар. 115 ме уышсынан торан м таланан йберре тейгн 15 ме арба эйрткн франсуз армияы Калуга тракты буйлап Смоленскиа арай йнлде.

Наполеонды башаланы ташлап сыыуы рустар араында йшен тилегенд таралды. Рсй скрене бер лш франсуздары юлына аршы сыып торо м дошманды аршы алыра ерлнде. Халы ополчениеы тркмдре, партизан отрядтары хрктк килде, регуляр частар уалды.

Франсуздар Мске ташлап китерг мжбр булас, бер башорт, бер мишр полкы Мскг ин, 1-се мишр полкы баш алала уыш бткнг тиклем гарнизон хемтен тр сн алдырыла.

Мске азат ите тураында ,, Любизар “ исемле йыра тбндгес йтел: