Нормативті этика, мораль психологиясы ымдарыны маынасын ашыы
Этика пніні адам зерттейті ылымдарды жйесінде алатын орнын анытаыз
Этика (грек. ethos – дады, дет-рып) – зерттеу нысаны мораль, адамны мінез-лы болып табылатын ежелгі теориялы пндерді бірі. Термин жне айрыша зерттеу пні ретінде з бастауын Аристотель ебектерінен алады. “ Этизм” терминіАристотельді ар-ождан мселесіне арналан ш шыармасыны (“Никомах этикасы”, “Евдем этикасы”, “лкен этика”) атауына кірген. Аристотель Этизм жайлы сз озаанда негізгі ш мселеге тоталып, этик. теория, этик. кітаптар, этик. іс-тжірибе туралы айтады. О баста грек тіліндегі Этизмны латын тіліндегі баламасы ретінде мораль олданылса, кейіннен білім беру дстрінде Этизм – ілім мнінде, мораль – оны пні ретінде арастырылды. детте, Этизмлы ой-толамдар адамдарды мінез-лытары мен салт-дстрлеріні ралуан екендігін баяндаудан басталады. Сократ р-трлі мінез-лытарды баалап, саралау шін парасата жгіну керек деп білді. Платон адам жан-жаты йымдастырылан мемлекетте мір сріп, оны басшылыын дана-философтар атаранда ана рухани жне мінез-лы кемелдігіне жете алады деп білді. Парасат иесі ретінде з ммкіндіктерін жзеге асыран адам, з міріні жо. масатын айындап, мемлекетті негізі болып табылатын саясата, экономикаа Э-лы нормалармен жетекшілік жасайды. Этизм ымы жайлы Д.Юмны “Адамны табиаты” туралы трактатында жан-жаты айтылады. аза халыны дстрлі дниетанымында Этизм ымыны баламасы ретінде ар-ождан ымы олданылып, негізгі таырып ретінде сынылан. Этиканы рылымы. Этика ш бліктен трады: теориялы этика; нормативті этика; эмпириялы этика. Теориялы этика — этиканы негізгі ымдарын, оны зерттеу пнін, ылым ретінде даму тарихын зерттейді. Нормативті этика — негізгі этикалы категорияларды: мейірімділік пен катыгездік, ізгілік пен жауыздык, ар-ждан, ят, абырой, парыз жне т.б. арастырады. Эмпириялы этика — белгілі бір кезедердегі адамзат йымдарыны накты адамгершілік келбеті туралы тсінік береді.
Нормативті этика, мораль психологиясы ымдарыны маынасын ашыы
Этиканы рылымы. Этика ш бліктен трады: теориялы этика; нормативті этика; эмпириялы этика. Теориялы этика — этиканы негізгі ымдарын, оны зерттеу пнін, ылым ретінде даму тарихын зерттейді. Нормативті этика — негізгі этикалы категорияларды: мейірімділік пен катыгездік, ізгілік пен жауыздык, ар-ждан, ят, абырой, парыз жне т.б. арастырады. Эмпириялы этика — белгілі бір кезедердегі адамзат йымдарыны накты адамгершілік келбеті туралы тсінік береді.
Нормативті этика-ылыи пн. Этиканы бір блімі. Моральдік ілімні олданыстаы нормаларын зерттейді. Нормативті этика танымды жне танымды емес трінде арастырылады.Танымды емес моральды тсінікті бір элементі болып сызба этикасымен арама- арсы арастырылса, танымды позицияда нормативті этика моральмен ажырамайды. Сонымен атар зерттеуді негізгі объектісі мораль болады. Нормативтік этика - тжырымдалан жне мір маынасы мселесін шешеді, ізгілік пен злымды Адамзатты масаты, адамны моральды асиеті мазмны.
Мораль (латыншасы маралис, азашасы-дет-рып) - леуметтік шындыты этикалы саналарын (ізгіліктілік, мейірбанды, ділеттілік, мінез-лы, дет-рып таы баса) бейнелейтін оамды сананны бір трі. Мораль дегеніміз – адамдарды бір-біріне жне оама деген міндеттері мен арым-атынастарын анытайтын ауымды мірсру ережелеріні, адамдарды мінез лытары нормаларыны жиынтыы. Моральді сипаты экономикалы жне оамды рылыспен аныталады, йткені оны нормаларынан белгілі бір топты, леуметтік, топты, халыты мдделері байалады. Ал оамда р трлі кз арас болаандытан, мдделер де арама-айшы болады, р трлі моральдар атар мір среді.
Бгінгі жадайда брыны кеестік моральды кейбір трлері згерді. Мораль барлы оамда мірді саласында – ебекте, трмысты, саясатта, ылымда, отбасында, р трлі атынаста адамны мінезін, іс-рекетін, атынасын, санасын реттейді. Мораль этикамен байланысты.
А. А. Гусейнов моральды ерекшеліктерін былай анытаан:
а) ол адамны бірігіп мір сру абілетін сипаттайды жне адамдар арасындаы атынастарды нысанын білдіреді;
) моральды за рекетті субъектісі мен объектісін бліп арастыруа жол бермейді, яни,
моральды жариялау мен оны з басынан ткеру — бл бірттас рдіс;
б) мораль — адамны ерікті трде з мойнына алан ауыр жгі. Мораль — адамны зінзі
бске тігуімен сипатталатын ойын. Сократ у ішуге мжбр болан. Иса пайамбар керіп
шегеленген. Джордано Бруно ота жандырылан. Ганди лтірілген. Міне, бл ойынны тыстары осындай.