Леумет адамны іс-рекетін дамытатын болмысты кеістігі ретінде сараптама берііз

леумет (Социум) – адамны алыптасатын ортасы; осы ортаны райтын йымдар, мекемелер, бірлестіктер мен ртрлі топтарды жиынтыы; адамны з іс-рекеті барысында сезінетін серлері; адамны з белсенділігін танытатын жне крсететін ралды, мдени жне рухани кеістігі.Адамны тарихи дамуындаы леуметтік фактор ол адамны дамып жетілуінде тіршілік ортасыны оамны, тлім-трбиені сері.

Профессор Е. С. Кузыминні тжырымдамсы адамны енуі, тланы леуметтік – психологиялы ерекшеліктеріні алыптасуындаы, оны негізгі атынастарыны ктеріліс беруіндегі, дамуындаы, негізгі бастау кзі болып келеді. Бл атынастар іс - рекетті мінез – лыты, танымды, эмоционалды жне ерік – жігерлік ортындыларды амтиды. Осындай атынастар адамны жалпы оама, аын топтара жне зіне деген мінез – лыны стратегиялы, тактикалы жне жадайлы бадарламасыны негізін райды. алымдарды пайымдауларына сйенсек, адамдарды леуметтік – психологиялы мінездемелеріне байланысты тланы е негізгі рылымды компоненттері ретінде мыналар есептелінеді: сана; мінез; абілет, интеллект, темперамент, тжірибе, зін - зі баылау

Тланы леуметтік – психологиялы ерекшеліктерін анытау жолында негізінен Е. С. Кузьминні, А. А. Свинецскийді, К. Роджерсті, А. Маслоуды таы баса алымдарды тжырымдаулары бойынша тланы зін - зі баалауы, зіндік «Менін» баалауы, зіндік актуализациялануа талпынысы, оршаан ортаны субъективті абылдауы, леуметтік – психологиялы асиеттерін арастыруды маызы зор! Тланы оршаан ортамен арым – атынасы, жеткен жетістіктері мен ерекшеліктері кптеген жадайлара туелді, оларды тланы леуметтік есею ымымен тсіндіріледі. Шетел психологиясында тланы леуметтік есеюін «зіндік аяталу» терминімен белгілейді жне оны маынасын тланы з ммкіндіктерін ааруына жне дамытуына баыттылы деп сипаттайды. зіндік актуализацияланатын тла е алдымен дербестігімен, з мнді іске асыра алуымен, зіндік тжырымдауларымен, аиата талпынысымен сипатталады. Адамдар з жадайларын здері райды. Сонда леуметтік жадайды атысушыларды рекеттері райды. леуметтік орта здігінеен геретін ауа – райынан згеше болып келеді. Ол йі сияты, біз оны зіміз раймыз. Жоарыда келтірілген Марксті топтауына сйенсек, тла з тадырларын згертуге з септігін тигізе алады. оршаан ортаны сынан моделі немі з тжырымдауымыза сйкес келе бермейді. Тла мен леуметтік орта атынасын тсінуде бан тланы жеке бас ерекшеліктеріні зор екендігі атап ту керек. оам дамуды оды болуы шін адам бойында оды асиеттерді дамуы зор мнге ие. Жалпы индивидті оамды атынастарда активті субеъект ретінде функциялануына ммкіндік беретін леуметтік топа немесе оама тн, мдениет ымына енетін белгілі – бір білімдер жйесін, игеруі леуметтену рдісі ретінде арастырылады. Тланы леуметтенуі тек леуметтік – баыланатын жне баыттылы – йымдасан жадайлар жиынтыынан ана емес, сонымен оса, ая - асты жадайларын да туелді болып келеді. Сонда адамдар міріндегі кездейсо жадайлар, конформды ойлау ерекшеліктері, мірді крген иыншылытары адамны зіне тн оршаан ортасына деген кзарасын згертеді. леуметтік жадайлара саналы млшерде икемделу тланы зіне, оршаан ортаа зиянын тигізбейтін жадайларды скпей олдап отыран жн. Саналы трде икемделу адамны, оршаандарды мірін жеілдетеді Кріп отырандай, тланы леуметтік – психологиялы трыдан арастыруда оны зіне деегн субъективті кзаарсы адамдарды оамдаы орнын белгілеуде маызды мнге ие. Индивидті оамды атынастар жйесіне еніп, бл рдіс негізінде алыптасатын интегралды леуметтік асиетін, яни тланы дамуын леметтенуден тыс арастыру ммкін емес. Тланы леуметтенуін индивидпен оамды тжірибені жаырту жне мегеру рдісі ретінде анытауа болады, соны орытындысы ретінде индивид тлаа айналып, мір шін ажетті психологиялы асиеттерді, білімдерді, дадылардыигереі. Р. С. Немов крсетуі бойынша, леуметтенуі легеніміз бл адамзатпен жасалан цивилизацияны индивидті кп ырлытаным рдісі, леуметтік тжірибесін игеру, табии тіршілік иесіне оамдыа ауысуы, индивидпен тла ретінде алыптасуы. леуметтену ымы ке олданыланымен, И. С. Кон пайдалануынша, оны наты тжырымдамасы жо.Тланы леуметтік – психологиялы ерекшеліктеріні алыптасуына леуметтенуді ыпалы зор боландытан бл ым алаш рет ХІХ асырды 40 жылдарды соы мен 50 жылдарда американды психологтары мен социологтары (А. Парк, Д. Доллард, Дж. Кольман, В. Уолтер таы басалар) суреттелген. леуметтенуді леуметтік жйег тланы толы интеграциялы рдісі ретіндегі ымын американды социологтары (Г. Парсонс, Р. Мертон) туындаан. Т. Ергешевский бойынша оамдаы тланы дамуына байланысты жаа оамдастытар туындайды. Оларды зара серлесуі негізінде «жалпы адамгершілік оамдасты» рылады. Кез – келген индивидті, сіресе тла болып дамыан тіршілік иесін леуметтенусіз елестету ммкін емес.