Жетістікті ызметті басару негіздері концепцияларын салыстырыыз

 

Психологиялы трыдан басару іс-рекеті жеке жне бірлескен рекеттерді синтезі ретінде айтылады, сондытан йым ызметіні тпкілікті нтижелерімен тікелей емес, ортатандырылан байланысымен сипатталады. Басару іс-рекетінде тікелей атарушы ызмет нерлым аз болса, оны тиімділігі нерлым жоары болады. Басаруды зіндік ерекшелігі оны пн яни сер ету объектісі адамдар-субъектілер болып табылатынында.Ебек субъектісі мен объектісі зіні йымдастырылу крделілігі бойынша сас, яни психологиялы ерекшеліктері бойынша сйкес болып табылады.Жетекші бір мезгілде араларыында белгілі бір леуметтік-психологиялы атынастар бар кптеген субъектімен байланыста болады. Олар сондай-а жетекшіні іс-рекет пніне кіреді жне оан осымша ерекшелік береді.

Басару ызметіні масаты — йымды жйені нтижелі ызмет істеу амтамасыз ету.

Басаруды шарттары ішкі жне сырты болып блінеді. Сырты шартта — бл уаытша шектеулер, апаратты айынсызды, тпкілікті нтижеге деген жоары жауапкершілік, ресурстарды жеткіліксіздігі, стсіз жадайларды орындауы. Ішкі шарттар – бір мезгілде р трлі іс-рекеттерді орындау жне кптеген мселелерді шешу ажеттілігі, нормативті нсауларды айырмашылыы, жетекшіні тиімділігін баалау белгілеріні тжырымдалмауы, кбінесе оларды болмауы т.б.

Жетекшіні йымдастырушылы мртебесі ос мнді: ол бірмезгілде йымны мшесі ретінде жне одан жоары болуы ммкін. Егер жетекші тек ісшы ана емес, сондай-а наты кшбасшы болса, онда йымны іс-рекеті лдеайда тиімді болады. Оны йымдастыруды иерархиялы жне коллегиялы принципіні таы да бір белгісі.

Басаруда, сондай-а жетекшіні йымдастырушылы мртебесімен арналан сипаттамаларды крсетеді. Олар «жетекшіні жеке ерекшелігі» ымымен белгіленеді жне тмендегілерден трады:

1) жетекші — йымдаы екі тиесілігі бар жалыз адам. Мысалы, кітапхананы директоры оны мшесі болып табылады жне бірмезгілде — басаруды лдеайда жоары атардаы органы — директорды кеесіне кіреді;

2) жетекшіге йымны жекелеген андай да бір блігіні жмысына емес, оны ттастай ызмет етуіне жауапкершілік жктелген;

3) жетекші ттастай йыма, оны кез-келген мшесіне араанда, едуір тке ыпал ете алатын ммкіндігі бар.

Басару іс-рекетінін белгілері мен сипаттамаларыны жиынтыы оны ксіби іс-рекетіні баса трлерінен айырмашылыта болатын психологиялы ерекшеліктерді белгілі бір симптомды кешенін тзеді. Ол р трлі иындылыпен крінеді. Бл айырмашылытар жетекшіні иерархиялы мртебесін анытайды — ол нерлым жоары болан сайын атап крсетілген лгілер сорлым айыныра жне керісінше болады. Басару континуумымы, бір жаынан, шаын топтарды басаруды тменгі дегейін, екінші жаынан — ксіпорындар мен фирмаларды басаруды жоары дегейлерін креді. Мнда іс-рекет мазмны оны негізгі белгілеріні айындалу дрежесі бойьшша басару ызметтеріні негізгі ш категориясы атап крсетіледі: тменгі, орта жне жоары буын жетекшілері, «Тменгі буын» жетекшілері («кіші басшылар») ызметкерлерді тікелей басарады. Олар — шеберлер, блім мегерушілері. «Кіші бастытар» жмысын анытайтын орта буын жетекшілеріні лдеайда кп жне алуан трлі. Оны екі шаын топа бледі; орта буыниы жоары жне тмен дегейлері.

— жоары оку орнындаы декан, фирма филиалыны директоры. Жоары жетекшілері ірі ндірістік жне мемлекеттік йымдарды басарады. Бл дегей кілдері йым бейнесіне ттстай з тласыны табасын алдырады.

Негізгі басару ызметтеріні жйесін анытау басару теориясыны е маызды рі крделі мселесі болып табылады. Басару іс-рекетіні функциональды табиаты туралы ереже жалпы танымал болып табылады, дегенмен жетекші ызметтеріні ттастай жйесі жо. Оны руда иындытара кездеседі:

Басару ызметтеріні оларды жйелендіруге иынды келтіретіні кптігі мен алуан трлілігі.Оларды жинаы наты айындалмаан. Бір жадайларда «кімі мектепте» аныталып болан лдеайда маызды ызметтерді, екіншіге: баса да алуан трлі ызметтер (психотерапиялы, арбитражды) крсетіледі.

ызметтер орытылуыны р трлі дрежесі. Бл жалпы тізімде ала ала ртрлі дегейдегі ызметтерді атар руын сотырады, ол з туызады.

ызметтерді зара байланысы мен зара кірігуі оларды айындап иындатады.

Жетекші іс-рекетінде базалы ызметтер (алашы) жне олар туындылары (екінші) болады. Бл, мысалы, йымдастырушы ызметі. Ол бойында баса біратарын интеграцилайды: яни жоспарлау, шешім абылдау, баылау, мотивация.

ызметтерді баыпталуы бойынша айырмашылыы. Бл кез-келген йымдастыру жйесіні леуметтік-техникалы сипаты жне онда р трлі сапалы компоненттерді, адамдар мен технологияларды болуы.

ызметтер жйесі жетекшіні «басару континуумындаы» наты рекеті мен ызметтік жадайыны мазмнына туелді болады.

Егер басару ызметтері жйесіні негізіне бірнеше белгілер оятын бойында иындытарды жеуге болады. рі белгілер жетекші іс-рекет мазмнынан аныталады жне «басару ебегіні негізгі лшеулері» ымы сипатталады (мазмндаы «лшеу» ымы Г.Юкл олданан келістегі) мнімен мндес емес).

Басару ызметтері трт категориялы топ бойынша жіктеледі:

Бірінші топ — рекеттік-кімшілік ызметтер.

Екінші топ — кадрлы ызметтер.

шінші топ — ндірістік-технологиялы ызметтер.

Тртінші топ — туындылы (синтетикалы) ызметтер (интеграция, стратегиялы, кілеттілік, кеестік, т.б