Психологиялы релаксация техникасы стресті негативті салдарыны алдын алу дісі ретінде серін тсіндірііз
Кйзелісті шешуді бес негізгі стильдері Томас-Килменн дісі деп аталатын жйені негізіне салынан бадарламаларда бейнеленген жне кеінен олданылан (1972ж. Кеннет У.Томас жне Ральф Х.Килменнмен делген). Жйе рбір адама кйзеліс жадайы барысында зіні жеке мінез-лы стилін анытауа кмектеседі. Кйзеліс жадайына байланысты крсететін мінез-лыты негізгі стильдері, екі немесе одан да кп кйзеліс ушы жатарды ызыышылытарыны сйкес келмеуінен пайда болатын кезкелген кйзеліс ты жалпы себебімен тыыз байланысты.
Сізді белгілі бір кйзеліс жадайдаы крсететін мінез-лы стилііз зіізді жеке басты ызыушылытарыызды (белсенді немесе енжарлы рекет ете) жне екінші жаты ызыушылытарын (бірігіп немесе жеке рекет ете) анааттандыру шегімен аныталады. Егер де графикалы трде бейнелейтін болса, онда кикілжіді шешетін бес негізгі стильдерді райсысыны атауын жне алатын орнын анытайтын Томас-Килменн торын аламыз.
Кйзеліс жадайына байланысты мінез-лы стильдерін анытайтын Томас-Килменн торы
зіізді жеке ызыушылытарыыз
ды анааттандыруа тырысатын іс-рекетііз
арсыласты стилі
----------
Бірлестік стилі
Белсенді рекеттер
----------
Компромисс стилі
---------
Кйзелістен кетіп алу стилі
-----------
Бейімделу стилі
Енжарлы рекеттер
Жеке рекеттесу
Бірігіп рекеттесу
Бл тор зіізді жне кезкелген баса адамны стилін анытауа кмектеседі. Алдымен белсенді жне енжарлы рекеттер деп белгілеп ойан жатан бастаыз. Егер сізді реакцияыз енжарлы болса, онда сіз кйзелістен шыуа тырысасыз; ал егер де белсенді болса, онда сіз оны шешуге талпынасыз. Мндай баалауды зіізге жне кикілжідесуші екінші жаа да олдансаыз болады. Торды жоары жаы бірігіп рекеттесуге жатады. Егер де сіз бірігіп рекеттесуді аласаыз, онда сіз кикілжіді кикілжідесуші адаммен немесе кйзеліске атысушы адамдар тобымен бірігіп шешуге тырысасыз. Ал жеке рекеттесуді аласаыз, онда мселені шешуді з жолын іздейсіз.
Торды екі блігін біріктіргенде, ортасындаы компромисс стилімен оса бес стильден тратын матрицаны аласыз. Ол бірдей дегейде кооперативті жне индивидуалды, сонымен бірге енжарлы жне белсенді мінез-лыты амтиды. Егер де ртрлі стильдерге мият арасаыз, детте зіізді кйзеліс жадайларда олданатын стильді тануыыз ммкін; сонымен атар сізбен байланысты адамдарды детте олданатын стильдерін де анытай аласыз. Біра белгілі бір жадайда сіз баса стильді алауыыз ммкін. рбір адам андай да бір дегейде осы стильдерді барлыын олдануы ммкін, біра детте рбір адам приоритеттісін олданады.
арсыласу стратегиясында іскерлік ріптесіне атысты басарушылы дісін пайдаланады, даулы срата з баытын ала шыаруа талпынады, ріптесіні арсыласанына арамастан мны згені ызыушылыын тастап, жоары белсенділік танытады.
Біріккен іс-рекет жасау стратегиясында да басарушы алдыы стратегиядаыдай рекетіндегі сттілікке мтылады, алайда, мнда тек зіні емес, сонымен бірге ріптесіні де ызыушылыы ескеріледі, сйтіп Жан кйзелісі кзарастан ашушылы орын алады.
Компромисс стратегиясында басарушы ріпсестерімен пікір келісімін реттеуге тырысады, ріптесіні ызыуларына назар аудара отырып, оны назарын з жаына аударады.
Кету стратегиясында ойылан масата жетудегі жауапкершілігінен бас тарту, зіндік шешім абылдамайды, іс-рекеттегі жетістікке лысызды танытады.
Бейімделу стратегиясында басарушы басарушылы масаттаы іс - рекетіні нтижелілігіне белсінділік танытпайды, бейтараптылы баытын станады. Бл стратегия адамдармен Жан кйзелісі жадайлардан ашуа негізделген, бл баытты станан басарушы жадайдан кетуге жне жауапкершіліктен бас тартуа да бейім болады. Кйзеліс рылымын трлі авторлар зінше сипаттайды, дегенменде негізгі элементтері барлыына дерлік тсінікті. Блар-Жан кйзелісі жадай атысушыларды станым, обьект, кйзеліс ты даму мен шешілуі. Бл элементтер кйзеліс типіне байланысты жреді [14].
М. Дойчті ебектерінде кйзеліс ты екі трі аталады: диструктивті жне продуктивті. Диструктивті кйзелістерды аныталуы кбінесе арапайым тсінік пен сйкес келеді. Кйзеліс ты осындай типі зара рекетті шайалуына келіп соады. Диструктивті кйзеліс зін тудыран себептерден туелсіз болан. Оан спецификалы даму тн, натыра айтса кйзеліске тартылан атысушыларды саныны кбеюі, оларды Жан кйзелісі рекеттер мен бір-біріне деген жаымсыз істерді саныны суі, т.б.
Келесі – кйзеліс ты «эскалациялы» сипаты бл Жан кйзелісі жадайды рши тсуі, арсыласына деген жек крінішті суі. Кйзеліс ты мндай трін шешу сіресе иын болатын, мны шешуді негізгі тсілі келісімге келу мнда жетістікке жету лкен иыншылы тудырады.
Продуктивті кйзеліс - кбінесе белгілі бір мселеге байланысты трлі кзарастарды жне оны шешілуіні трлі жолдарыны болуына байланысты. Мндай жадайда кйзеліс ты зі мселені тсінуді алыптастырады.