Арым-атынас техникалары жне оларды пайдалану жолдарын крсетііз

Адамны зара атынасы кнделікті мірде ажетті болып тратын жадай. Кптеген ылым, нер айраткерлері осы арым – атынас адамдарды мінезі мен психологиялы згешеліктеріне байланысты деп есептейді. Тіпті кейбір шетел социологтары адамны зара атынасын згерту арылы капиталистік елдердегі тап крестерін жоюа болады дейді. Расында, адамдарды зара атынасы трмысты жадайа, сіресе, кішігірім топта, жымда, жмыста адамдарды жеке басына серін тигізіп отырады. Біра, адамдарды арым- атынасын тек мірдегі халі мен кйі леуметтік, экононмикалы, саяси,т.б. факторларды кшті ыпалында болды.

Барлы кездесетін арым – атынастарды ш трге блеміз:

1. ажетті арым – атынастар (Туан – туысан арасындаы арым -атынас);

2. Міндетті арым – атынастар (Малім мен оушы, дрігер мен сырат);

3. Ынтыматы арым – атынастар (Жасы достар арасындаы арым - атынастар)

Осы арым – атынастарды жалпы сипаты іс барысында, жмыс стінде крінсе, оны іскерлік (ресми) арым – атынас тріне жатызуа болады. Ал, оларды тек сезім сипаатынан байаса, онда жеке (ресми емес) арым – атынас тріне жатызамыз. Жмыста болатын арым – атынастар адамдарды нсауда крсетілген тртіпті орындаумен байланысты.

Осыан орай, біреулерді тртіпті, іскер, жауапты деп санаса, оан ризашылды білдірсе, ал керісінше болса, наразылы сезімдері пайда болады. Іскерлік арым – атынастар жеке бас арым – атынасына айналуы ммкін.

Сонымен арым – атынас ымы адамдарды бір – бірінен крделі, кптеген трлі жаындасу процестерін крсетіп, оларды бірігіп жасайтын іс - рекеттеріні ажеттіліктерін орындау шін олданылады. Осындай арым –атынас кезінде адамдар бірінен – бірі керекті деректер алады, бірін – бірі дрыстап абылдап, тсініп жмыс жасау шін бріне бірдей жоспар жасайды.

азіргі оамдаы арым – атынасты леуметтік ызметін теория жаынан екі категорияа блуге болады. Біріншісі леуметтік маынасы бар, оамдаы ажеттіліктерді анааттандыруа арналан. Екіншісі, леуметтік – психологиялы арым – атынас жне адамдарды ажеттіліктеріне байланысты. леуметтік арым – атынаса коллективтендірілген ебегін жоспарлап, басару, орындаланын адаалап , тексеріп жатады.

арым – атынас мазмнына ылыми жне трмысты білімдер жйесі, дадылар мен іскерліктер, адамны зі, яни оны сырты келбеті, мінез ерекшелігі, зін - зі стау мнері, т. б. міндетті топпен , жыммен шешу, рекет, арым – атынас пен зара арым – атынас, т. б. жатады. арым – атынас мазмны арым – атынас ралы арылы трлі тсілдермен беріледі. Адамдар арым – атынасыны негізгі ралына тіл жатады.

Тілдік арым – атынаспен бірге тілдік емес ралдар кеінен олданылады. Олар: келбет, дене имылдар, мимика, бейне,т.б.

арым – атынас атысушыларыны контингентіне байланысты жеке адамдар арасындаы арым – атынас, жеке адам мен топ арасындаы арым –атынас, топтарды зара арым – атынасы болып блінеді.

Алашы бастапы топта, жымда, жеке адамдар зара арым – атынаса тседі. Осы арым – атынас барысында жеке жне топты міндеттер мен масаттар шешіледі.

Жеке бас топты арым – атынас – бл бір жаы жеке адам, келесі жаы топ, жым боланда болатын арым – атынас. Бл трі сіресе жетекші мен топты, жымны зара арым – атынасы кезінде жасы байалады.

зара топты арым – атынас – бл екі ауымдастыты зара рекеті. Бан спорттаы командалы жарыстар мысал бола алады.

арым – атынасты ш жаы бар.

1. Коммуникативтік, яни жаындасу жаы

2. Интерактивтік жаы

3. Перцептік жаы

Коммуникативтік жаы - арым – атынас арылы адамдар бір – біріне ойын, масатын, алан бет алысын айыруа тырысады. Бл процесті ралына сз, сйлеудегі ыра мимика (бет, ауызды ртрлі имылы), пантомимика (бкіл денедегі ртрлі имыл), ым – жымдар жатады. Коммуникативтік процесті масаты соан атысатын адамдарды бір – біріне сер етуі. арым атынаста адамдар зара идеялар, ызыулар, кіл –кйімен, сезімдерімен т.б. бліседі. Мны брін ртрлі млімет ретінде арастыруа болады.

Адамдар арсындаы коммуникативті процестер техникалы оедырылар арасындаы алмасудан згеше болды, оны мазмны жне формасы бойынша зіне тн ерекше, маызды асиеттері бар. Оларды ерекшелігі – кері байланыс процесі. Коммуникативті барьер, коммуникативтік сер жне млімет беруді р трлі дегейі сияты процестермен байланысты.

Кері байланыс дегенміз – Кері байланысты берілу жолдары ртрлі болады.Е алдымен тура жне жанама. Тура кері байланыста реципиент пікірі ашы трде беріледі. Мысалы: «сені пікірі маан намайды» , «не айтып траны маан тсініксіз», т.б. жне де ртрлі имыл – озалыс (жест) , ренжу, уану, т.с.с. бл трде тиімді болады. Жанама кері байланыс – психологиялы млметті беруді асыратын трі. Бл жадайда ртрлі сатар , кекету, ктпеген эмоциялы реакциялар болуы ммкін. Мндай жадайда камуникатор партнерді не айтысы келетінін зі тсінуі ажет.

Интерактивтік жаы – бл адамдарды бірігіп ызмет жасауы шін стратегиялы жоспар руын крсетеді. арым – атынасты интерактивті жаы – адамаралы арым - атынасты, адамдарды бір – бірімен рекеттесуімен байланысты аспектілерін белгілеуге арналан шартты термин. арым – атынас барысында атынаса тсу шін тек млметпен алмасыпжне зара тсініксіздікке ол жеткізумен шектелу жеткіліксіз, рекеттермен алмасу, орта іс - рекетті жоспарлап, бірлескен рекеттерді формалары мен нормаларын алыптастыру да маызды.

арым – атынасты осы жаы сипаттаанда жеке адамаралы арым – атынасты трлерін талдау мен арым –атынаса тсушілерді рекеттесуді ай трін тадауа итермелейтін мотивтерін де арастыру керек.

Жеке адамаралы рекеттесу стратегиясыны сипаттамасы тмендегідей болады.

ртрлі зерттеулерде, адамны баса адамдармен арым – атынаса тсуінде бірнеше маызды леуметік мотивтер айындалан.

1. Орта жетістікті барынша жоарылату мотиві (немесе кооперация мотиві)

2. зіні жетістігін барынша жоарылату (немесе индивидуализм);

3. Салыстырмалы жетістікті барынша жоарылату мотиві (канкуренция)

4. Басаны жетістігін барынша жоарылату (альтуризім);

5. Басаны жетістігін барынша тмендету (агрессия);

6. Жетістіктердегі айырмашылыты нерлым тмендету (тедік).