Малды автоклікпен тасымалдау

 

Бл те тиімді жне экономикалы жаынанда арзандау тсіл болып табылады, сіресе жол ашытыы 300 шаырым болатын шамаларда. Малды тасу шін кбіне жкті автокліктерді олданады. Оан салмаы 60-105 кг шошаны 23-32 бас, салмаы 106-200 кг-14-22 бас ірі ара мал жне жылыдан 4-5 бас сыйады. Бдан баса, дейі шыарылан мал таситын автоклік бар, олар ірі ара малды 10-15 басын жайастыруа есептелген. Шанаында дейі жасалан табиатты сорыш желдеткіші, екі есік, сатыланан мал жргізгішпен, жары шамы жне и жинаыш, биіктігі 1 м клдене блгіш бар.

Малды тасуа химиялы заттарды, улы жне те жаман иісті заттарды тасыан машиналарды олдануа болмайды. Шанаа малды бір трін, бір жынысты жне бірдей жастаыларын артады. Мндай жадай болмайтын болса, онда малдарды бірімен-бірін клдене татаймен бледі. Бір шаната сиыр мен гізді, ересек мал мен жас малды артуа да болады. Жылыны да ірі ара мал сияты тасиды, дегенмен жылыны таасын алып тастау керек.

3 сурет – Малды автоклікпен тасымалдау

Шошаларды машинаа артанда, олар жата алатындай жадайды еске алады. Мегежін мен кестірілген абанды жне ересек шоша мен жасы дамыан жас шошаны бірге осып тасуа болады. Беконды баыттаы шоша тымын тасыанда те саты жн, йткені терісіне жара салмау керек. Осы себептен Данияда арту-тсіру тиегіші бар дейі автоклік жасалан жне олар шін жген істелген, ондаы масат бірін-біріне тістетпеу, жараландырмау.

ой мен ешкіні жк автоклікпен жеке, ия болмаса тіркеме тіркеп тасиды. Шанаа артанда, ой-ешкі жата алатындай жадай жасау керек. Егерде малды автоколона трде тасыса, онда 2-3 жк машинаа бір жолсерік таайындалады. Асфальт жолмен жргенде машинаны жылдамдыы 60 км. са тас тселген жолмен –45 жне топыра жолмен 25-30 км/са, болу керек. Малдарды жаын жерден тасыанда, яни жолсапары 6 сааттан кем болса, оларды азытандырмайды жне суармайды. Ал жол сапары 6 сааттан асатын болса, оларды дем алдырып, азытандырады, суарады.

Сты тасымалдау

 

сты тасу шін контейнер мен торларды олданады. Кп тараан торларды клемі тауы пен йрек шін 90-60-30 см, аз жне крке тауы шін 90-60-40 см. Бір м² еденні аумаына 30-а дейін балапан, салмаы 1250 г тауы пен йректі 15-18 басын жне 10-12 бас аз, ия болмаса крке тауы (тірі салмаы 3-5 кг) сыйызуа болды. Бдан арты сыйызса, старды салмаы тмендейді жне лім де болады. сты машинамен тасыанда е тиімді алысты, 50-100 шаырым. Ал торда 4-5 саата дейін ана болуы керек, одан уаыт асатын болса, са 2-3 саат дем алдырады, азытандырып су береді.

4 сурет – Ксты автоклікпен тасымалдау

Й оянын тасымалдау

 

й ояндарын тасыанда дейі арналан тор, жшік, ия болмаса контейнер олданады. Торларды 4-5 абат ылып ойып, жел соатын жаынан жа берзент жабады. Жолда тасу уаыты 6 сааттан асса, оларды аздап азытандырады, бір баса 50-60 г днді азы есебімен. Клемі 220х40х30 см торды 8 блімшеге бліп, бір лкен ояннан орналастырады. Жк транспортымен малды тасыанда, азаа мынадай сер тигізуі ммкін: стресс пайда болуы, сікке шалдыу, ия болмаса су, t⁰-20 жне тмен боланда, ыстыа шалдыу, ысты ру, тірі салмаын жоалту - ірі ара малды 200 км дейін тасыанда 4,2 %, шоша –3,8%.

 

9 кесте – Автоклікпен малды тасыанда жіберілетін тірілей салма шыыны, %

ашыты, км	дейі арналан	Жасалынан
шоша	ірі ара малы	шоша	ірі ара малы
25-50	1,4	2,4	1,3	2,4
60-100	2,3-3,0	2,5-2,6	2,4-3,1	2,5-3,0
110-170	3,1-4,1	2,6-2,9	3,2-3,6	3,1-3,9
180-250	4,2-4,3	4,2	3,7-3,8	4,0-4,2

Ескерту: са малды тасымалдаанда тірілей салмаын жоалту, ірі ара малдардікіндей.

Малды жайып айдау

 

Кбіне ірі ара жне са малды жаын араа апарады: жаын ет комбинатына, теміржол стансасына, су пристанына. Айдайтын малды да жоарыда айтыландай, жасына жне оына арай топтайды. Табынды жат толтырылып, малдрігерлік кулік беріледі.

Айдайтын жолды облысты ызметкерлер анытайды, мнда шаруашылытарды жпалы аурудан сау екені еске алынады. Жол бойы бірінен-біріне дейін, 6-7 км ашытыта жайылым жне суат болуы керек. Егерде жайылым болмаса, малды ысы азыпен амтамасыз етеді. Табынны шамасы-ірі ара мал 250 бас, ой жне ешкі 100 баса дейін. Жолды оын жасы стау жне тірі салмаын тмендетпеу шін –сиыр тобына ба, ал ой тобына –ошар осып айдайды. Бірінші кні ірі араны айдау жылдамдыы тулігіне 10 км, ой жне ешкі 6-8 км дейін. Сосын мал йренгеннен со 5-6 км, осып отырады. Егерде жайылым жне суат болмаса ірі араны айдау жылдамдыы 25-30, ой жне ешкі 20 шаырыма дейін. Кн тртібі: айдауды таертегі жарытан бастайды, 3-4 шаырым жріп, 2-3 саат демалыс, таы 5-6 км. Саат 12-15 арасында дем алу, таы айдау. Жолда мал сою деген болмайды, сіресе жпалы ауру боланда. Дегенмен, мал лейін деп трса жне оны жеткізуге шама келмейтін болса, сояды. Еске алатын жадай, сою жолдан 100 м ашытыта жргізіледі. шаны жне ішек-арындарын жауып, малдрігерлік пунктіге арауа жеткізеді.