Еуразияшылды жарапиялы, тарихи жне философиялы тсінік ретінде

Еуразия – Жер шарындаы халы е кп тыыз оныстанан рлы (бкіл халыты ¾ -і ). сіресе, Батыс Еуропа, Шыыс жне Отстік – Шыыс Азияда халы тыыз орналасан. Муссонды Азияны кейбір аудандарында (Шыыс Бенгалияда жне Ява аралында) 1 шаырым² жерге 1000-1500 адамнан келеді. иыр Солтстік Азияда, тропиктік ормандар алып жатан батпаты ойпаттарда, Орталы Азия жне Батыс Азияны шлді аудандарында, Орталы Азияны кей жерлерінде траты халы жо.

Еуразия лемдегі ежелгі мдениет орталыы болып табылады. Атап айтанда, Таяу Шыыстаы осзен (Тигр, Ефрат), Жерорта теізі жаалауы, сондай-а, ытай мен ндістан ежелгі мдениеттері, грек-рим ркениеті т.б. лы ытай оранынан Орталы Еуропаа дейін созылып жатан лы Дала кшпенділер лемі стемдік рып, Батыс пен Шыыс ркениеттерін зара байланыстырып трды. азіргі кезде де Еуразия рлыы суперконтинент болып есептеледі. лем халытарыны 4 млрд-тан астамы осында трады, рі лемдегі жетекші мемлекеттерді барлыы (АШ пен Канададан басасы) осы рылыта орналасан.

2.Еуразиялы кеістікте жатан азастан ежелгі уаыттан бері Шыыс пен Батыс, Еуропа мен Азия ркениеттеріні арасын байланыстырушы буын ызметін атарды. Нтижесінде тарихи-мдени байланысты азыы болды. Далалы ркениетті «ортадаы» сипатта боландыы да шынды. Трік лемі ытай, иран, славян, еуропалы мдениеттермен зара ыпалдасты.

Еуразия бастамасы – бл ауымды айматы жоба боландытан оны алышарттарына ХХ асырдаы Еуропа, Азия, Америкада зірленген айматы ыпалдасу жобасы кіреді. азастан Президенті: «Бгінгі лемде айматы одатарды неше трі бар, олар сонысымен де мыты болып отыр» деген-ді. Еуразиялы жобаны маызды халыаралы алышарты Еуропалы Одаты алыптастыру дерісі екендігі де млім. Осы лгі Н.. Назарбаевты бастамасы шін негіз болды.

Н.. Назарбаевты Еуразиялы бастамасыны жаашылдыын айта отырып, оны интеллектуалды алышарттарын да крсетуіміз ажет. Біріншіден, азіргі еуразиялыты интеллектуалды алышарттары 1920-шы жылдардан басталып, Ресейден Еуропаа оныс аударан Н.С. Трубецкой, П.Н. Савицкий, Г.В. Вернадский, Э. Хара-Даван, К.А. Чхеидзе жне зге де ойшылдарды арасында алыптасты. Олар здерін «еуразиялытармыз», ал идеяларын «еуразиялы» деп атаан. Бл дегеніміз «еуропалы» жне «азиялы» элементтерді жинатайтын жаа лем жніндегі тсінік. Алайда, зіні ауымды мдени-танымды кеістігіне арамастан, еуразиялы идея негізінен ресейлік мселелер тірегінде алыптасты. Еуразиялытарды идеялары кеестік болмысты талаптарына сай болу шін згеруге тиіс еді.

Еуразиялы идея еуропоцентризмді, отарлау мен империализмді теріске шыарады. Сондытан ХІХ-ХХ асырларда тариха мдени-ркениеттік кзарасты станандар атарына Н.Я. Данилевский, О. Шпенглер, П. Сорокин, А. Тойнби секілді ойшылдарды жатызамыз. Мдениеттану трысынан еуразиялы идея лемні ркениетті кпырлылыын, яни «ркениеттер атыысын» емес, схбат, ынтыматасты ырынан крсетеді. азіргі заманы тарихшы Р.А. Медведев Шыыс пен Батыс «ешуаытта осылмайды» деген Д.Р. Киплингті сзін брі біледі, біра та зіні Еуразиялы жобасымен «Нрслтан Назарбаев бл тезисті ате екендігін крсетті» деген.

1993 жылы мамырда Н.. Назарбаев «азастанны болашаы – оамны идеялы бірлігінде» ебегінде: азастана лемні назары ауып отырандыындыы тілге тиек етіп, елімізді географиялы жадайын, этнодемографиялы жне баса дамуын ескере отырып, кп ырлы бадар стану аса маыздылыын тжырымдаан еді. Сонымен бірге елбасы ТМД мемлекеттерімен ынтыматасты арым – атынаса бірінші кезекте кіл аударатындыын млімдеді. Кеестік билік жйесі ыдыраан кейін крделі жадай алыптасты. азастан оамына бірігу ажет болды. Еуразиялы идея сырты саяси, айматы баытына арамастан азастан халыны іштей бірігуіне ммкіндік туызды. 1990-шы жылды басындаы тарихи оиалар саяси ойларды дамуына трткі болды. Жаа еуразиялы бастама замана сай егеменді мемлекеттерді ныаюына, ынтыматастыты алыптастастыруа себеп болды.