Ауіпті ндірістік нысандар жмыс орнына ойылатын ауіпсіздік

талаптар. ндірістік жабды рылымыны материалы барлы жмыс тртібінде (режимінде) ж/е арыстырылан пайдалану жадайында адам азасына ауіпті ж/е зиянды жер тигізбеу керек, сондай-а рт-жарылыс ауіпті жадай туындатпады ажет.ндірістік жабды рылымы арастырылатын барлы жмыс тртібінді жмысшылара ауіптілік келтіретіліндей бзылулар алып алуы ммкін рыстырма бірліктер мен блшектердегі жктемені болдырмау керек.Жараат аупіні ммкін кзі болып табылатын ндірістік жабдытарды жылжымалы блігі оршалу керек немесе жмысшыны жанасу ммкіндігі болмайтындай орналасуы не жараатты болдырмайтын баса ралдар олданылуы ажет. ораныс рылыларына ж/е оршауларына, соны ішінді блоктаушы, оршауыш, тежеуіш, дабылды рылылар мен ашытытан баскару ралдарына ойылатын талаптар МЕСТ 12.4.125-83 ж/е МЕСТ 12.2.067 – де баяндалан.Жабдыты жылжымалы бліктерімен алыптасан ауіпті айматар оршалуы керек, сондай-а арнайы бояулар мен ауіпсіздік белгілеріне ие болу керек ( сыу, кесу, оршау, созу аймаы).

50. ауіпті ндірістік нысандар жеке ораныс ралдарына ауіпсіздік талаптар.Сатандырыш белбеулер. Беубеулерде сапалылы болуы керек. Беубеулер пайдалануа берілмей турып ж/н р алты ай сайын статистиалы жуктенемен сыналуы керек. Жук араныны карабині жылытылан олаптар киіп істегенде бір олмен тез рі сенімді бекітуді (апсыратуды ) камтамасыз етуі (КЕЗЕ 3 секунтан аспау керек )ж/е сатандырыш рылысы болуы керек. лып пен сатандырыш автоматты трде жабылуы керек Сатандыру арандары. ндіруші нерксіптік техникалы шарттарыны Т Ш талаптарына жауап беру керек ж/е оларды бекіту уылыларымен жобдыталуы керек, ылаулар, тесіктері, откір жиектері, сызаттар болмау керек рылыс коскасы 6 айда 1 реттен кем болмайтын мезгілдін сылаудан теді

51. ауіпті ндірістік нысандар отпен жмыс жргізуді баылау жне басару. . Отпен жмыс жургізуді уйымдастырады жне ауіпсіздік талаптарыны саталуына жаулапты болады:- йым басшысы (бас инжинер) отпен жмыстан дайындыына ж/е жктелім русата жауапты тлалардын тізімін бекітеді; - рылымды блімшені басшысы (рт ауіпсіздігін амтамасыз етуге жауапты) отпен жмысты дайындыына ж/е жургізілуіне жауапты тлаларды таайындайды , жктелім – русатын береді (сйкестендіреді, ол ояды);отпен жмысынын дайндыына жауапты (тек блімше маманы) отпен жмыс жургізудін ауісіздігін амтамасыз ету боыйнша іс-шараларды (сонын ішінде уе ортасыны жай - кйін баылауды) жузеге асырады, отпен жмыс жургізу шін жабдытар мен орын береді, жуктелім-жата ол ояды;

отпен жмыс жургізуге жауапты блімшені (ИТ – рі) орын мен жабдытарды абылдап алады, жмысты орындаушыларды ірістеруді (нсаулы, русат) іріктеуді жузеге асырады, орындаушыларды жмысын баылайды ж/е уе ортасыны жай кйін адаалайды;

аусым (смена) бастыы ызметкерді хабарландырады жне техникалогиялы рдісті аупсіз жруін амтамасыз етеді, жмыс аяталаннан кейін орынды тексереді;

жмысты орындаушылар.

52. Электр ауіпсіздігін амтамасыз ету. Электр тоымен заымдану ауіпі кптеген басадай ауіптерден адам оны ашытыта байай алмайтындыымен жне де одан аман алу шін, арнайы ралсыз шара олдана алмайтындыымен ерекшеленеді. Мысалы шін, егер машиналарды озалатын бліктерін, жабдытарды, отты, балыан металды жне т.б. адам креді жне де з рекетін реттей алатын болса, ал электр тоыны серін адам сезінген стте андай да бір рекет жасауа тым кеш болады.Ресейдегі электрмен заымдану статистикасы крсетіп отырандай, электр тоымен лім ауіп-атерін тудыратындай заымдану лім жадайларыны жалпы саныны 2,7% рап отырандыы жалпы заымдануа атысты кбіне пропорциалды емес. Бл электрмен заымдануды артышылыы – ол лім ауіпін тудыратындыында болып отыр. ПУЭ сйкес, барлы электр рылыларын екі топа блу абылданып отыр:

- 1000 В дейінгі кернеулі ондырылар;

- 1000 В жоары кернеулі ондырылар.

1000 В кернеулі электр ондырыларындаы жазатайым жадайларды саны 100 В жоары кернеулі электр ондырыларына араанда 3 есе жоары екендігін атап кету керек.1000 В дейінгі кернеулі ондырылар кеінен олданылатындыымен, сонымен атар электр жабдытарымен аида бойынша, электротехникалы мамандыы жо адамдарды кбісі байланыста болатындыымен тсіндіруге болады. 1000 В жоары электр жабдыы аз тараан, жне де оан ызмет крсетуге жоары білікті электр мамандарына ана рсат беріледі. Электрмен заымдануды едуір кп тараан себептері:

- алыпты жадайда болуы ммкін емес жерде кернеуді пайда болуы (жабдытарды корпустарында, рылыстарды металл конструкцияларында жне т.б.);

- ошаулауды блінуі салдарынан жиі болады;

- сйкестендірілген оршауларды жотыы кезінде ошауландырылмаан то ткізгіш бліктеріне тию ммкіндігі;

- егер де адам ток ткізгіш бліміне тікелей жаындыта болып алан жадайда ток ткізгіш блігі мен 1000 В жоары кернеулі желідегі адаммен арасындаы пайда болатын электр доасыны сері;

- басадай себептер; олара жатызылатындар: келісілмеген жне ызметкерді ате рекеті, адамдар жмыс жасап жатан жердегі ондырылара кернеу беру, кернеулі ондырыны баылаусыз тастап кету, адаалаусыз кернеуі бар ондырыны тастап кету, кернеуді бар жотыын тексермей, сндірілген электр жабдытарына жмыса рсат ету жне т.б.

53. Адам азасына электр тоынын заымдаушы сері. Электр тоы тін (ткань) арылы тіп, ыздыратын, электролиздік жне биологиялы сер етеді. Бл тіндер мен азаларды жергілікті заымдануына да, сонымен атар азаны жалпы заымдануына да жол беріп, азаны ртрлі бзылуларына кеп сотырады. 5 мА дейінгі шаын ток тек жаымсыз сер алдырады.10-15 мА жоары тота, адам з бетінше то ткізгіш блімдерден босана алмайды, жне де тоты сері заа созылады (босатпайтын то). Мндай тотарды заа созылан сері кезінде адам ртрлі электр заымдарын алады.Электрмен заымдануды ртрлі жадайларын арастырайы. Электр соысы – бл адам азаларыны заымдануы. Бірнеше ондаан миллиампер шамасындаы токтарды за сер етуі кезінде жне 15-20 секунд сер ету уаытында тынысыны тотап алуы мен лімге кеп сотыруы ммкін. 50-80 мА клеміндегі тотар ретсіз ысаруымен жректі блкілдеуіне жне жректі блшыет талшытары лсіреп, нтижесінде ан айналымы тыйылып, жрек тотап алады. Тынысты дрменсізденуі кезінде де, сондай-а жректі лсіреуінде де азаларды ызметі з бетінше айта алпына келмейді, бл жадайда алашы кмек крсетілуі ажет (олдан дем алдыру мен жректі уалау).лкен тоты ыса мерзімді сері тынысты дрменсізденуін де, жректі блкілдеуін де болдырмайды. Жрек блшыеттері мндай жадайда бірден жиырылады жне де осындай жадай туындаанда токты сндіргенге дейін осы кйде болады, содан кейін ары арай жмыс жасайды. 2-3 секунд аралыында 100 мА шамасындаы тоты сері лімге кеп сотырады (лімге жетелейтін то).атты ысыан бліктеріне жанасуыны серінен, сонымен атар электр доасыны серінен кйіп алады. Едуір атты кйіктер 35-220 кВ жне 6-10 кВ желілердегі лкен сыйымдылыымен электр доаларыны сер етуінен болады. Бл желілерде кйіктер заымдануды негізгі жне едуір ауыр трлері болып табылады. 1000 В дейінгі кернеулі желіде электр доасымен кйіп алуы ммкін (лкен индукциялы уат болан кезде ашы ажыратыштармен тізбекті шіру).Электр белгілері – бл домала немесе ср, немесе а-сары тсті атал сызылып ойылан шектеулермен оршалан эллипстік пішінді электродтармен жанасан жеріндегі теріні заымдануы (Д=5-10мм). Олар токты механикалы жне химиялы серін тудырады. Кейде электр тоыны туінен кейін лезде байалмайды. Белгілері ауыртпалысыз, оны айналасында ісіп ызару процестері байалмайды. Заымданан жерде ісік пайда болады. Шаын белгілер ойдаыдай жазылады, белгілерді лкен млшерінде денені жансыздануы жиі болады (олдарда жиі).Теріні электрметалдануы – бл теріге металды те са блшектеріні сіуі, оны салдарынан бркуі мен тоты серінен булануы мысала аланда, доаны жануы кезінде. Теріні заымданан аумаыны бетіне атты бдыр абыршы пайда болады, ал заымданан адам заымданан жерде бтен затты барлыын сезінеді. Заымдану нтижесі кйіп алан кездегі сияты денені заымданан аумаына байланысты. Кптеген жадайда металданан дене айтады жне іздері де алмайды. арастырыландардан баса келесі заымданулар ммкін: доаны серінен кздерді заымдануы; тоты серінен жне т.б. лаан кезде соып алу мен сйектерін сындырып алу.

54. Электр ауіпсіздігін амтамасыз ету электр тоымен заымдауа сер Ететін факторлар. Сипаты мен заымдану салдары бойынша адам азасына тоты сер етуі келесі факторлара байланысты:

- тоты млшері;

- токты за сер етуі;

- токты жиілігі мен трінен;

- тскен кернеуден;

- адам денесіні арсы труы;

- адам денесі арылы топен заымдану жолдары;

- адам денсаулыыны жай-кйі;

- кіл блу факторы.

Электр тоымен заымдану нтижесі толыымен аланда жріп жатан электр тоыны адам азасына «сіген» млшерімен аныталады. Адам денесі арылы жріп ткен тоты млшері адам денесіне кернеуді жанасуы мен арсы труына байланысты. IЧ = UПР / RЧ

Адам денесіні арсыласуы – кптеген факторлара байланысты сызысыз млшері: теріні арсыласуынан (ра, ылалды, таза, заымданан жне т.б.); тоты млшерімен тскен кернеуге байланысты; тоты жру затыына байланысты.

Теріні жоары мйізді абатыны едуір арсыласу абылеттілігі:

- тсірілген мйізді тері абатында RЧ = 600-800 Ом;

- ра заымданбаан теріде RЧ = 10-100 кОм;

- теріні ылалдананында RЧ = 1000 Ом. ХЭК шешімі бойынша (Халыаралы электр комиссиясы), электрмен заымданудан орануды амтамасыз ету бойынша есебімен адамны арсыласуы 1 кОм, яни RЧ = 1000 Ом те абылдайды.Адам денесі арылы тетін токты суімен, оны арсыласуы тмендейді, яни теріні ысуы жоаылайды жне терлеуі лаяды. Осы себепті ток жру зытыыны лаюымен RЧ тмендейді. Тскен то аншалыты жоары болса, адам арылы тетін то сорлым кп жне де адам терісіні арсыласуы сорлым жылдам тмендейді. Биологиялы тінні электрлік тітіркенуі лаю стінде немесе тоты кемуінде жауап айтарады екен. Млшері жне кернеулігі бойынша уаытта згеруі ретіндегі траты то, то кзіне осу жне сндіру стінде ана сезіледі. детте оны жылыту сері бар (за уаыт осылып транда). лкен кернеуде ол тінні жне анны электролизін болдыруы ммкін. Кптеген зерттеушілерді ойынша, 450 В дейінгі кернеудегі траты тоты ауіпі осы кернеудегі ауыспалы тоа араанда кемірек болады.Кптеген зерттеушілер 50-60 Гц жиіліктегі ндірістік ауыспалы то азаа едуір ауіпті болып табылады деген тотама келді.Бл келесі трде тсіндіріледі. Траты тоты жасушаа тсуі кезінде ішкі жасушаны блшектеріні заттары жасушаны сырты абыршаына арай атты озалатын ртрлі белгідегі иондара жарышатанады. Егер жасушаа ауыспалы то сер ететін болса, онда ауыспалы то полюстеріні згеруімен, иондар біресе біржаына немесе екінші жаына арай ауысады. Тоты кейбір жиілігінде иондар жасушаны ос енінен туге лгереді (солай арай жне кері). Бл жиілік жасушаны едуір ауытуына жне оны биохимиялы ызметіні бзылуына сйкес келеді (50-60 Гц).Ауыспалы то жиілігіні лаюынан иондарды тербеліс амплетудасы кемиді, сонымен бірге жасушаны биохимиялы ызметіні кем бзылуы байалады. 500 кГц ретіндегі жиілігі кезінде бл згерулер байалмайды. Мнда адама ауіпті тоты ыздыру серінен кйеді. Адам денесіндегі то міндетті трде ыса жолмен ана тпейді екен. Едуір ауіпті болып табылатыны тыныс алу мшелері жне жректі бойлы сі арылы туі болып табылады (басынан аяына арай).

Жрек арылы тетін жалпы то блігі:

- ол жолымен - ол – 3,3% жалпы тотан;

- сол ол жолымен - аятар – 3,7% жалпы тотан;

- о ол жолымен - аятар – 6,7% жалпы тотан;

- ая жолымен - ая – 0,4% жалпы тотан.

Электр тоыны серінен заымдану нтижесі адамны психикалы жне физикалы кйіне байланысты.Жрек, аланша бездерімен т.б. ауруа шалдыанда адам тоты кем мніндегіге араанда едуір кшті заымдануа шырайды, яни бл жадайда адам денесіні электрге арсыласуы кемиді жне адам азасыны сырты тітіркендіргіштерге жалпы арсыласуы кемиді. Белгілі болып отырандай, мысалы аланда, ерлерге араанда йелдер шін токты дегейлі мні 1,5 есе тмен. Бл йелді терісіні едуір жа болуымен тсіндіріледі.Спитр сусындарын ішкенде адам денесіні арсыласуы тмендейді, адам азасыны арсыласуы мен зейіні кемиді. Заымдану нтижесі едуір маызды бола тседі. Жинаы зейінде азаны арсыласуы жоарылайды жне заымдану ытималдылыы бірнеше рет тмендейді.