ІV кезе – мектептік – 17 жаса дейін. 4 страница

Бізді вербалды емес арым-атынас жайлы тсінігіміз кптеген фразеологиялы айналым арылы аарылады. Мысалы, баытты адамдар жайлы біз кейде «баыттан жадырап кетіпті» немесе «жайнап жр» деп айтамыз. Ал орыан адам жайлы «тастай атып алыпты», сондай-а ашуланан адам жайлы «жарылып кететіндей» деп айтылып жатады.

Вербалды емес белгілерді ажырата білген жн. Олар:

Біріншіден, сздер арылы тек фактілі білімді айта аламыз, ал сезімдерді жеткізу шін сздер аз болып жатады. Кейде біз «алай жеткізсем екен...» деп зіміздегі сезімні тередігі мен крделілігін сипаттау шін сз таба алмай жатамыз. алай боланда да кейбір сезімдер сздік сипатта берілмей, вербалды емес ралдар арылы жеткізіледі.

Екіншіден, осы вербалды емес тілдерді (язык тела) білу арылы з-зімізді стауа йренеміз. Егер гімелесуші зіні ашуын басара алмаса, ол айайлауды, брылады немесе одан асар жарасымсыз ылытарды жасайды. Вербалды емес каналдар адамдарды біз жайлы не ойлайтынын тсінуге ммкіндік береді.

Сондай-а, вербалды емес сигналдар санасыз трде крінетінін ескеру ажет. Сондытан, адамдарды сздерді саралап, салматай отырып айтанына арамастан, кбіне жест, мимика, интонация, дауыс ыраы шындыты крсетеді. Осы вербалды емес арым-атынасты кез келген элементі айтылан сзді растауа немесе кмнмен арауа жол ашады.

Психологиялы бейне жасауда е крделі де маызды тсіл – жеке адамны бітістерді біріктіре серлену былысы. Оны мні мынады: рбір адам сан-илы тлалармен кп мрте кездесе жріп, абылдау жне баалаумен жадында оларды сырт крінісі, психологиялы жне рекет-ылыы туралы пайымдау бекітеді.

Р.С. Немов вербалды емес арым-атынасты маызы зор екендігімен келісе отырып, кеес беру барысында клиентті психологиялы жадайы мен жеке тлалы ерекшеліктерін анытауа ммкіндік беретін белгілерді крсетті [3]. Олар:

· Денесін ала иілдіру, отыран кйінде олдарын тізесіне немесе орындыа тіресе: адам гіме айтуды тотатып, рекет етуге дайын;

· Кз арашыыны лкеюі – сол кездегі адамны жаымды сезімін білдірсе, кз арашыыны кішіреюі – жаымсыз сезімді білдіреді;

· Егер адам тобытарын бір-біріне біріктіріп отырса, оны болып жатан нрсеге кзарасы жаымсыз, біра ол зін стап отыруа мжбр, жаымсыз ойлар мен жаымсыз сезімні белгісі;

· Басты тіке алыпта болуы адамны кріп немесе естіп отыран мселесіне нейтральды кзарасыны белгісі. Басын бір жаа иген болса, ызыушылы танытаны. Егер адамны басы ала арай иілсе, жаымсыз атынасты белгісі;

· олын басына оюы - зіне сенімді, згелерді алдында жоары санайтын адамдарды имылы.

· Егер адам обалжып, сынау немесе ораныс позициясын станса – екі олын ккірегіні алдына жинастырады;

· олын ккірегіне жинастыруы – оранысты ажет ететін жадайда тыылуа деген мтылысты белгісі;

· Егер сізбен гімелесуші адам екі олын ккірегіне жинастырса, ол сізді дегеніізбен келіспей траны;

· зіні жаымсыз сезімдерін жасыруа деген мтылысты иыты арсы олды саусатарымен ысаны арылы байауа болады;

· Егер олды ккірекее жинастыранда бас барма жоары араса, ол адам зіні дрежесін жоары санааны;

· олды айастыру, сондай-а, орыныш сезіміні туындаанын крсетеді;

· Егер адам тама астын уаласа, ол шешім абылдау стінде отыр;

· Егер адама зіні шешімі жайлы айтуды сраанда ол аузына бір зат (сауса, кзілдірік) салса, ол сенімсіз, аладауда, оан ойлануа уаыт керек боланы;

· Егер адам желкесін алаанымен сипап, кзін шетке тартса, ол адам тірік айтуда;

· Екі олын беліне ойып, бір олымен екінші олыны білегін стаса, ол адам ашулы, ренжулі кде жне зін «ола алуа» тырысуда;

· Адам ашулы болан сайын, оны арасындаы олылы жоары ктеріле тседі;

· Адамны тірік айтанын немесе шынайы еместігін крсететін белгілер: басын, бет бліктерін олымен стауы, сіресе, аузын, мрнын, кзін, лаын жне мойнын;

· Саусаын аузына салуы, олдауды ажет еткені.

· Саусапен немесе тырнапен устел бетін тарсылдату шыдамсыздыты белгісі;

· Егер айасан олдару жоарыда болса, бл адаммен келіск иын болады.

Жеке адамдар арасындаы арым-атынастар те нзік те зілгіш келеді, себебі наты тлалар арасындаы атынастар сол атынас иелеріні былмалы кіл кйіне туелді. Уаытты туімен жасты елге тартуымен аралы атынастар тратала тседі, балалы пен жас спірім шатаы адамдар арасындаы брасын жол тадау бл кезде сабасына келе бастайды, адамны ішкі дниесі сабыр тауып, кездейсо атынас, байланыстара лай тспей, з алауын тадай алу абілетіне жетеді. атынастарды траталуыны жне бір жні адамдар бірін бірі жете танып, біріні ылыына екіншісі кнігіп, зара йлесімге бейімделуі.

Адамдарды алашы танысуынан олар арасындаы бдан былайы атынастарды ай сипатта боларын аара салу те иын. Кп жадайда тым жасы басталан танысты апелінде зіледі, ал кейде тіпті басаша да болады: алашысында йтеуір бірдееден натпай жрген адамына бара-бара лкен рметпен атынас крсеткендер де аз емес. Мндай жадайлар адамдарды бір-біріне алашы танысуда берген баалары мен абылдауына байланысты психологиялы задылытара орай туындайды.

Наты мезеттегі адамдар арасында болатын атынастар сипаты кптеген шарттара туелді, мысалы, адамны денсаулыы мен психологиялы кейпі. Дені сау, кілі ктерікі болса, тірегіндегілермен атынас та п-демі, йлесе тседі. Кіл-кйге жайлы жадай болса, атынасы одан рі беки тседі, ал андай да бігер кйде тзілген атынас кбіне баянды болмайды.

Адамдар арасындаы атынастар оларды жеке мінез-лыына да байланысты. рдайым намды араатынастарды орныуына адамдаы айырымдылы, аілділік, йіршедік, досты пен жымшылды асиеттер пайдалы. Ал сенімсіздік, кмншілдік, шпенділік, тйытылы пен зімшілік-алыпты атынастар орныуына кері серін тигізеді.

Ой-рісі ке дамыан, тжирибесі бар адамдар з атынастарын мегере алады, біра бл кпті олынан келе берммейтін іс, себебі кп жадайда аралы атынастарды мнін соларды тзуші адамдарды здері де тсіне бермейді, ал тсінбеген затты санлы басару ммкін емес [4].

арым-атынас жасау арылды адама ана тн табии асиет жне ол адамны тіршілік бейнесі мен мдени мірінде, трмыс салтында кнделікті кнделікті ажеттіліктерін анааттандыратын траты шарт. Ойын мен оу жне ебек, адам рекетіні негізгі трлері осы арым-атынас арылы дамып жетіліп жзеге асады. Адамдар зара тілдесіп мір сруге бейімделуі организм тіршілігі шін су мен ауа, кн шыласы сияты табии ажеттілігімен бірдей.

Жас лайан сайын атынастар тек траталып ана оймастан адамны оларды басару абілеті де артады. Мндайда адама жрдемге келетін оны даралы ерекшеліктерін осымша мірлік тжірибесі. рашан адам аралы атынастарды жеіл де тымды реттейтін адамдар арасында ксіби ызмет бабымен жмыс жргізетін, сендіре гіме айта білетін, леуметтік жетекшілкке ыайлы мамандар болады, мысалы: саясаткер, мекеме жне ндіріс башылары, малімдер, дрігерлер мен актерлер. Адам аралы атынастара ыпал жасай білу абілетін атынастар психологиясы здіксіз йрену арылы жетілдіре, дамытып баруа болады.

Адамдар арасындаы атынастарыны алыптасуы, детте, оларды бірін-бірі абылдай алуы, тсінуі жне баалауына байланысты, яни тілдесу нтижесінде бір адамны екіншісіні образы жнінде топшылаан ой-пікірі. Екінші адамным тлалы образын оны сырт пішіні мен психологиясын жне рекет-ылыын байланыстыра, салыстырып тануа болады. Ал психологиялы бейне р адамны ажетсінуінен, ылы мотивтерінен, мінез бітістерінен, рандай мірлік жадайлардаы кіл-кй толаныстары мен рекеттерінен крінеді [5].

арым-атынас тбегейлі адамды сраныс бола отырып, дербес ндылы болады, себебі адам баса адамды рдайым ажетсінеді. Ол шін маызды дние – бл баса адам, онымен арым-атынас, орта істі бірлесіп орындау, ниеттестік. Тек ана арым-атынас процесінде жне тек сол арылы адамны мні крініс табады. арым-атынас жеке адам рылымыны маызды факторларыны бірі болып, оны леуметтануыны ажетті шарты болып табылады. арым-атынас оамны жне адам міріні барлы жаын амтиды. Адам баса адамдармен арым-атынассыз з мірін елестете алмайды, себебі оны мірі бкіл адамзатты саталуына тікелей байланысты.

 

22,арым – атынастаы педогогикалы шеберлік Шебер педагог кзі араты, лаы сергек, ккірегі ояу, білім беру саласында атарылып жатан игі істерді кусі болуы керек. Сонымен бірге жаныды шуаа блеп, лкен мітке жетелеуші- білім беру саласы малімдік мамандыты сыры мен ырын шебер мегерген, сол ксіпті ыстыы мен суыын зі де басынан кешірген адам наыз стаздар, шынайы бапкерлер осындай асиеті бар жандардан шыады. Сыпайы дебімен, тны мінезімен, тере білімділігімен кпке жаын адам.

Малім шеберлігі – бл те жоары білімді сапалар жиынтыы, рі дайы жетіліп отыратын трбиелеу мен оыту нері. Жеке тла мдениеті, білім мен рісті дниетаным, педагогикалы техника мен озат тжірибе, осы педагогикалы шеберлікті негізі деп ойлаймыз. азіргі заман малімні тлалы белгісі – ой рісіні кедігі мен оны ауымды дниетанымы. Заман аымымен тедей адам басамын деген рбір адам те кп апараттан хабардар болуы ажет. азіргі заман оу дістерін жеке мегеру де осы шеберлікті бір ыры. Енді бір ыры – шкіртпен арым – атынасты, шкіртті іс-рекетін уаттау немесе тежеу болып табылады. стаз мір бойы бала трбиесіне ыпал етумен яни длелдеп сендіру, шкіртті ызыушылыын дамыту, талап ете білу. Осы ыпал трлерін іске асыруда стаз наыз шебер болуы керек.

Оушылармен арым-атынаса тсудегі педагогикалы шеберлікті зектілігі жне осы арым-атынаса малімні дайындыыны жеткіліксіздігіне бізді зерттеуімізді таырыбы «Малім мен оушыны тыыз арым-атынаса тусуіне педагогикалы шеберлікті тигізетін сері» себепші болды.

23,арым – атынасты вербальді емес трін зеріттейтін ылымдар . Графалогия Графология («графо» – жазамын жне «логос» - сз) –жазуларды зерттейтін ылым. Графологтар лемде екі бірдей жазу болмайтындытан, рбір адамны жазуы оны тлалы асиеттеріні айнасы деп есептейді. Графология - жазуа арап адамды сипаттайтын ылым саласы, ал оны маманын графолог деп атайды.

Адам жаныны жай-кйі мен оны жазуы арасында байланыс болатыны туралы болжамдар ерте замандарда айтылан. Алаш рет жан мен жазуды арасындаы байланыс туралы итальянды дрігер Камило Бальди (1622) жазады. азіргі графология ылымыны кесі болып Жан Ипполит Мишон саналады. Ол р-трлі ол жазбаларды жинап, оларды зара айырмашылытары мен састытарын тауып, жазуларды авторлармен сйкестігін анытауа тырысады.

Физиология ылымыны профессоры Вильгельм Прейер олдарынан айрылан науастар аяпен немесе ауызбен жазанда, оларды жазулары брыны жазуларымен бірдей болатынын байайды. Прейер адам жазуы мида алыптасады деген тжырыма келеді.

Кейінгі жылдары графологтар йел мен ер адамны олтабасын жиі шатастыратын болып жр. йткені йелге тн мінезді болып келетін ерлер кп. Бейксіби мамандарды арасында демі, дрыс жазылан жазу адамны ішкі жан дниесіні тазалыын крсетеді деген адасушылы басым. Керісінше, тсініксіз жазу - кздеген масатына жетпей тынбайтын, табанды, интеллектуалды жетілген адамдара тн крінеді. ріптерді ерекше сндеп жазатындар лысыз, тсінік танымы тмен адамдара тн.
Графологтарды айтуынша, егер ріп ателерін немі айталап отырса, ол адамны ыпсыз, сйлемні аяында ірі ріптермен бітірсе, сенгіш, ал егер кіші ріптермен аятаса, онда улыы мен аса байампаздыын білдіреді екен. Басы ріптерді оралып ерекше кейіпте жазылуы зіне кіл аударуды алайтындара тн. Толынды ріптер ияли адамдара, сызыа таап жазу талапшылдара тн. Домала жазу зін тла ретінде санайтындара, ткен кініштеріне айырымсыз арайтындара, зіне сенгіш, адалды сйгіш, уатты адамдара тн. са жазу стамдылы, есепке бейімдерге тн. Сздерді арасын ысып жазатындар ыптылы пен алдаыны кре білу асиетіне ие. Біркелкі емес жазу тез ашуланыштара тн. ріптер тсінікті болса, онда ол иесіні кзарасыны траты, айналасындаылара рметпен арайтынын білдіреді. Аны та ны жазу іскер жандара тн. Сйлемдерді арасы алша болса, онда мінезі трасыз боланы. Арасына абзац алдырмай ысып жазу секемшілдерге тн.
Сздерді лшеміне арай анытайы:

1. Майда почерк. Олар – ялша, амор, сабырлы жретін, зін оршаан ортада жасы стайтын адамдар.

2. Орташа лшемді почерк. Мндай адамдар те сезімтал келеді.

3. лкен лшемді почерк. Олар оптемист жне оршаан ортамен жасы арым-атынаста болады.

4. те лкен лшемді почерк. Мндай адамдар здеріне сенбейді жне згелерді зіне аратады. Оларды кз жанары лсіз келеді. Керек кеес
24,арым – атынасты вербальді емес трін зеріттейтін ылымдара шолу жасау Вербальды емес арым-атынас тсілдерін зертеушілерді бірі А. Мейерабианны зерттеуі бойынша зара рекет процесіндегі хабарды 93 пайызы вербальды емес жолдар жйесімен беріледі (жеткізіледі), 55 пайызы – мимика (ым-ишара), имыл-озалыс, дене трысы арылы, 38 папйызы – дауысты интонациясы, тембрі жне жоарылыы бойынша беріледі. арым-атынас процесіндегі хабарды таралуыны 7 пайызы ана вербальды тсілдерге байланысты. йткені вербальды емес арым-атынас жйесінде 700000-нан астам ым-ишара, имыл-озалыс жне дене трысы бар, бізді тілдегі сздерге араанда лдеайда кп.
Вербальды емес арым-атынас ралдары дегеніміз танымды немесе эмоционалды-баалаушы хабарды жеткізуде ым-ишара, дене озалысы, дауысты ыраты ерекшеліктері, тактильдік (тері) серлері болып табылады.
Кинесикалы арым-атынас ралдары бл арым-атынаста мнерлі-реттеуші ызмет атаратын баса адамны имыл-озалысын кру арылы абылдау (ым-ишара, пантомимика, дене трысы).
Просодикалы (паралингвистикалы) арым-атынас ралдары тілді ыраты-интонациялы жаын арастырады (дауыс тембрі, екпінні кші, дауыс ніні жоарылыы, аттылыы)
Экстралингвистикалыарым-атынас ралдарына: сздегі кідірістер мен адамны психофизиологиялы кріністері (клкісі, жылау, жтелу, дем алу, ыылдау, т.б.).
Проксемикалы ралдар – арым-атынаса тсушілер шін маызды хабардан тратын арым-атынасты кеістік пен уаыт ситуациялары.
Такесикалыарым-атынас тсілдері дегеніміз арым-атынас серігіне ол тигізу: ол алысу, арасынан ау, шатау, сю т.б.
Коммуникативті техникалар – арым-атынас ситуацияларыны элементеріне сер ету, тсіндіру жне абылдау тсілдеріні жиынтыы (серіктес бейнесін дл растыру, контакт орнату, басанны тсіну, хабар мен эмоцияларды жеткізу, зарарекеттесушілерді мінез-лына сер ету жне згерту, т.б.). Айтылан техникалар вербальды жне вербальды емес болып блінеді.
Вербальды емес коммуникативті техникалар дегеніміз - зара рекет етуді кеістік пен уаыт крсеткіштерін олайлы басару тсілдері. Хабарды ым-ишара, имыл-озалыс жне денені стау арылы жеткізу. Вербальды емес арым-атынас ралдарыны кп боланына арамастан кинестикалы, тактикалы жне праксемикалы ралдар аса лкен орын алады.
Кинесика – адам сезімдері мен эмоцияларыны сырт кріністерін зерттейтін ылыми білім аумаы. Оны ылыми обьектісі ретінде ым-ишара, имыл-озалыс, пантомимика жне кз арылы білдіру (кз арылы контак жасау) шыады.
Ым-ишара – хабар алмасуда аса лкен роль адамны ішкі эмоциялы жадайын бет блшыеттеріні имыл-озалысы арылы бейнелеуге байланысты. Адама сер ету ралы болып табылады. Оан уану, та алу, ашу-ыза, айыру, орыныш эмоциялары жатады. Жаымды эмоциялар (махаббат, уану, т.б.) наты білдіріледі жне оай танылады. Жаымсыз эмоциялар (ашу, жиіркену, айыру) иын танылады. Ым-ишараны анарлым мнерлі элементтері ас пен ерін болып табылады. Оларды алпыны немесе пішініні шамалы ана згеруіні зі эмоцияны тбегейлі згеруіне келеді. Осыан байланысты адамны жздеген эмоцияларды ректерін згерту ммкіндіктері бар. Мысалы, Л.Н. Толстой клкіні 97 трлі реін айырып жазан. Такесика – адам психикасыны кріністерін серіктестерді жанасуын зерттейтін ылыми аума. Жанасу арым-атынаса тсушілерді эмоционалды жаындыыны дегейін жне статусты-ролдік баытын бейнелейді. арым-атынасты кеістік пен уаыт крсеткіштерін праксемика деген ылыми аума зерттейді (аылшынны proxiti - жаынды).
Тлааралы кеістік зоналара блінеді:
Сырласты зонасы (0-45 см) жаын адамдармен арым-атынас жасау шін арналан (жаындармен, сйіктілермен). Бл зонаа арым-атынас жасау шін сенімділік, тактильдік байланыс пен жй сйлеу тн.
Жеке зона (45-120 см) жасы таныс адамдармен арым-атынас жасауа арналады (достармен, жымда істескен адамдармен)
леуметтік зона (120-400 см) іскерлік

· арым-атынасты жргізу шін аз таныс адамдармен арым-атынас жасау шін арналан. Бастыпен оны ол астында жмыс істейтіндермен арым-атынас жасаанда леуметтік зонаны пайдаланады. Трлі кездесулер жасау шін пайдаланылады.
Кпшілік зонасы (400 см, жоары) лкен аудиторияларда арым-атынас жасару шін арналан. арым-атынас серіктеріні біріні коммуникативті араашытыты бзуы арым-атынасты психологиялы жадайыны тмендеуіне келуі ммкін.

25,арым – атынасты тла алыптасуындаы рлі мен орны Тла-адамны оамды санасы мен мінез-лыты, адамзатты оамды-тарихи тжірибесін мегеруде алыптасан адамны леуметтік-психологиялы мні. Тла оамды атынасты обьектісі мен жемісі ана емес, сонымен бірге іс-рекет, атынас, сана, зіндік сананы белсенді субьектісі. Тла болып туылмайды, ол леуметтік, мдени даму нтижесінде туындайды. Тла масата талпынушы ана емес, сонымен бірге зін-зі йымдастыратын жйе. Оны зейіні мен іс-рекетіні обьектісі: сырты орта мен зіні «Мендік» сезім болады. Осыан байланысты зін -зі реттеу, зін-зі стай білу, абілеті мен асиет крсетеді. Тла болу дегеніміз-белсенді трде мірлік позицясы бар жне ішкі ажеттілікке байланысты тадау жасай білу, келген шешіміні зардабын баалау жне зі оамны алдында жауап беру, немі зін-зі жне згелерді руа трлі діс, тсілдерді мегеріп з мінез лын реттеуші.Тлалы асиеттер ш дрежеде болады:1. рбір адам е алдымен адамзат ауымыны мшесі ретінде шыан нсілінен, лтынан, туысынан, туан жерінен туелсіз есті адамны барлы кілдеріне орта жалпы асиеттерді иелену. Оларды атарына: уану, айыру, болжамды, елді сю, арамды –злымдара, ділетсіздіктерге, ділеттікке жне т.б. кптеген рухани-психологиялы асиеттер жатды.

2. р адамны физикалы ерекшеліктерінен жоары жйке жйесіні ызметінен туындайтын жне тек з басына тн психологиялы згешеліктер. Блар, оны мінез-лыында, сезім крінісінде, темперментінде, имыл мен жріс трысында, сйлеу ерекшелігінде, сырты серлерге айтаратын жауаптарында, баса адамдармен арым-атынсында т.б. тіршілік рекеттерінде байалады. Осы айталанбайтын ерекшеліктеріні арасында р адамны басалара самайтын зіндік ырлары туады. Бл ырларыны негізгі физиологиялы ерекшеліктерінде жатанмен оан рине мір сру ортасыны да атысы бар.3. Адам белгілі бір елде, рухани дстрде белгілі дрежеде жеткен материалды жне рухани мдениет жемістерін сусындап седі. Сол дуірді тарихи ортаны жемісі осыны брі адамны жан-дниесінде зіні ізін алдырады.Тланы анытайтындар атарыны: нені жне алай білетіндігі, нені жне оны алай баатыны, нені жне оны алай жандандырады, кіммен жне алай атынас жасайтыны, оны кркемдік ажеттілігі жн оны алай анааттандыратындыына байланысты.Е негізгісі зіні рекетіне, шешіміне, тадырына деген жауапкершілігіне сай лшемі тланы толы крсетеді.Даралы - трлі тжірибе, білім, пікір, сенім, мінез-лы, темпераменттермен крініс береді. Даралы негізгі параметрлері: себеп, темперамент, абілет, мінез.Эмоциялы, белсенділік темпераментті екінші функциясы. Белсенділік пен зін-зі реттеу абілетіні сипаттамасы. Даралыта-тла мен организм бірлікте арастырылады.Адам-жоары психикалы ызметті арасында мегеру, жасау, згерту абілетіне ие саналы биолеуметтік тіршілік иесі, оамды-тарихи дамуды жемісі рі сол о,амды мір жемісі болып табылатын сананы таратушы. зіндік сана-сезімі адам сана дамуыны филогенездік, онтогенездік дамуыны шыы. Адамда: биологиялы, психологиялы, педагогикалы, леуметтік сияты рылымдары бар. Ол рылымдармен адам болмысы лшенеді жне олар бір-бірімен зара байланысты. Олар: адамны жеке басына тн айталанбас ерекшеліктеріні болатыны; адам бойындаы кісілік (тллы) асиеттерді болатыны. Ол аа рпа жасаан мдениетті мегеруде алыптасады. Егер адам жас кезінде оамнан тыс алса, онда оны санасы, тілі, ойлауы, жне вертикалда ая алысып болмайды. Адам р трлі ебек жне трлі формадаы оамды іс-рекетке атысу арылы адамзатта алыптасан асиеттерді ол зінде зіне тн адамды абілетерді дамытады. . Адам тсінігі кп жоспарлы. Адам оамда мір среді. Ал адам бос мір сруі ешбір ммкін емес. Оны тні де жаны да айналасындаылармен арым атынас жасау стінде тек леументтік сер жадайында ана кісілік мнге ие болады. Адамны санасыны дамып, суі тікелей зіні мір сріп отыран ортасына байланысты. Сондытан адам психологиясын дрыс ыну шін:леументтік жадайын білу керек; оны андай ортаны кілі екенін айыру; оны кзарасы мен наным- сенімін баыт- бадарын білімі мен тжірибесіне икем биімділігін анытау керек. Міне, тек осы айтыландардан кейін ана, наты мліметтерден со сол адам туралы пікір білдіруге ммкіндік туады. Психология адамны даралы сипаттарын арастырып, оны кісілік асиеттерін рістетуді масат ттады.Индивид (жеке адам)-тымуалаушылы асиеттерді жалпы генотипін тасымалдаушы, биолеуметтік тіршілік иесі. Адам дниеге келгенде индивид болып туылады. Ол оамды атынастарды объектісі, рі субъектісі. атынастар ыпалын сезіну мен бірге атысушы, рі оны тере бойлаушы. З.Фрейд ілімі бойынша, немі оам ішінде болып оны ыпалын сезінуші, рі оан арсы трушы биологиялы тйы жан