Бит» фнен йрнее мтлре

Алатма яыу.

5-се класс сн башорт битенн эш программаы:

- Рсй Федерацияыны «Мариф тураында» Законы, (29.12. 2012 й. № 273);

- «Рсй Федерацияы халытары телдре тураында» законы, 25.05. 1991 й, № 1807-1);

- Башортостан Республикаыны «Мариф тураында» Законы,(01.07.2013 N 696-з);

- “Башортостан Республикаы халытары телдре тураында” Башортостан Республикаы Законы (15. 02. 1999, №216-з; 17.03.2003, № 482-з, 28.12.2009, № 192-з, 14.07.2010 № 289-з БР Закондары ред.)

- Башортостан Республикаында Милли марифты тере концепцияы (31.12. 2009й.,№ УП- 730)

- Дйм белем бире учреждениеларында уытыу шарттарына гигиеник талаптар СанПиН (29.06.2011, №85);

- МБДББУ “1-се урта мктбе”не уытыу планы нигеенд тлд.

Мктпт бит уытыуы мите илебе алдында торан мим бурыстаран м битте донъяны танып беле, йш быуынды трбилге енслекле урынынан сыып билдлн. Уыусылары нфис бит грре менн таныштырыу нигеенд улары заманды рухи тормошона яынайтыу, бит, снтк ылытырыу юлы менн дйм мни кимлен ктре бурысы хл ител. би рре йрне нигеенд уыусылара эмоциональ – эстетик йоонто яау, битк мхббт трбил, донъяа фнни араш формалаштырыу, фекерл лтлеген, телмр тере бурыстары тормоша ашырыла.

Туан бит курсы башорт бите тарихынан и кренекле яыусылары ижадын йрнеп, системалы белем бирее масат итеп уя. бит трнйтелеп йрнел. Шулай у би-теоретик тшнслре клме, телмр тере дрестре, ятлау м кластан тыш уыу сн рр исемлеге кртелгн, битебе ешен ур лш индергн кренекле яыусылар м улары рре индерелгн.

Программа буйынса башорт битен йртее масаты м бурыстары:

1. Уыусылары башорт би теленд др йлшерг, й, ймт урындарында, хемт процесында башорт би телен практик файаланыра йрте.

2. Матур бит текстарын форма м йкмтке берлегенд алап абул ите.

3. Тп би-тарихи млмттре м би теоретик тшнслрне беле.

4. Балалары башорт бите, халы ижады, башорт халыны снте менн таныштырыу, кренекле яыусылар м улары ррен лштеререн иреше.

5. Уыусылары телдн м яма телмрен тере.

6. би ре уыу м анализлау.

Уыу преметына дйм характеристика

“Филология” буйынса белем бирее бер лш булара, «бит» фне “Башорт теле” менн тыы бйлнгн. Башорт бите уыусылары телен байыта, улара телмр мнитене м коммуникатив кнекмлр трбилй. Художестволы ре телен йрне уыусылары е эстетик мнен, башорт телене стилистик матурлыын алара булышлы ит.

“бит” уыу фнене енслеге шунда: ул снтене м фн нигерене (битте йрне) бермлеген тшкил ит.

Дйм белем биресе урта мктптр бит буйынса белем бире системаы бер-берее менн тыы бйлнешт булан с этаптан тора. бит уытыуы икенсе этабы – 5-8 кластара биттн белем бире айырым рре уыу, шулай у бит илеме буйынса млмттр системаын лштере аша тормоша ашырыла.

Илебе дйм белем бирее яы быуын длт стандарттарын индере баранда, гртеп ороу хркте уытыуы йкмткеен м алымдарын яыртыу, уны р-яы ниге ороу сн ки юл асты.

Яы быуын стандарттары и т башорт битенн белем бирее клмен билдле талап ит.

5-8 кластара битте йрне айырым рре уып йрне принцибына нигелн. Шуны сн д программала тп итибар би ре айлауа, улары йртее системаын, принциптарын билдлг йнлтел. Был программа яыусыны ижады тураында белешм бирее к уында тотмай. гр программала махсус кртелм, уытыусы теге йки был яыусы ижады тураында ыаса йтеп ките менн ген сиклн. инде айырым тдим ител, ентеклерк млмт бирел

Программала ре жанрын, тп идеяын аларлы, матур битте енслектрен тшнрлк кимлд бит теорияы м тарихы буйынса тшнслр тдим ителде.

Дйм белем бире буйынса Федераль длт стандарттарыны бер йнлешенд коммуникатив саралары тере уйыла. Ошоа ярашлы, мктптр алдына уйылан талаптар программалара яыу м йл телмрен терег итибары ксйт.

йл м яма телмр тере буйынса орауара ыаса йки тулы яуап бир беле, фекереде логик ятан эм-элекле, др, асы итеп йл, лек менн эшл, ре йкмткее буйынса м яма эштрг план т, би изложение, инша яыу м баша трл ижади эштр башарыу к уында тотола.

Программала телмр тере буйынса тп эштр менн берг ярамсы эштр кртелгн. бит дрестренд уыусылары йл м яыу телмрен терег бйлп, би текстары тасуири йл кнегере ткрел; уны сн махсус ваыт блен. Телмр тере сн бирелгн был сттр би текстаы ре асы итеп, логик баымдары, паузалары м тейешле темпты алап уыра йрне масаты уйыла, трл жанрараы рре енслектре менн таныштырыла. Тасуири уыу, уыанды йлп бир беле, саыштырыу, мл, йтемдре .б. образлы ре м йлмдре телмр урынлы улланыу, яанда м йлгнд цитаталар файаланыу, тбитте кте м кткнде яып, йлп бир беле кеек эштр уыусылары телмрен тере айырым ур митк эй.

Программала яы быуын стандарттары нигеенд бит теорияы буйынса поэтик телде саралары булан саыштырыуар, эпитеттар, йнлндерер тураында тшнслр бире к уында тотола. Уыусылар был тшнслре мли лштерен сн, бт йыл буйы би текстара бйлп ктер м кнегер алып барыла. Был бигерк т шири телмрг ны аыла. Уыусылар шири телмр енслектрен, шиыр лсрен, теге йки был шири ре рифма енслектрен нылы лштерен сн, эм-элекле кнегер алып барыла.

 

Башорт битене уыу планындаы урыны:

5-се класта фнде йрнег 102 ст бленгн.

 

бит» фнен йрнее мтлре

Тп урта мктбе тамамлап сыыусы уыусылары “бит” фнен йрне мтенд алан шхси мтлре тбндгелр:

· Шхесте рухи-хла сифаттарын камиллаштырыу, кп миллтле Ватана й тойолары, башорт м баша халытары битен ихтирам трбил;

· Танып беле м коммуникатив мсьллре хл ите сн трл млмт сыанатарын файаланыу (лектр, энциклопедиялар, Интернет-ресурс .б.)

Тп урта мктпт “бит” фнен йрнее метапредмет мтлре булып тбндгелр тора:

· Проблемалары алай беле, гипотеза уйыу, материалдары структураа алыу, позицияын ибат ите сн аргументтар айлау, телдн йки яма текстара сбп-эемт бйлнештрен билдл, ыымталары формалаштырыу;

· Эшмкрлекте аллы ойоштороу оталыы, уны баалау, ыыыныу сфераын билдл;

· Трл млмт сыанатары менн эшл кнекмен эй булыу, уны табыу, анализлау, эшмкрлегенд файаланыу.

Тп урта мктпте тамамлаусы уыусылара фн мтлре булып тбндгелр тора:

1) Танып беле сфераында:

· Башорт халы ижадында м баша халытары фольклорында, бороно бит вкилдрене, башорт яыусыларыны рренд ктрелгн тп проблемалары алау;

· Художестволы ре яылыу дере менн бйлнешен алау, унда саылан ваыт, хла сифаттары м улары бгнг кн яырыуын асылау;

· би рре анализлай беле, теге йки был ре ниндй жанр трн арауын билдл, темаын, идеяын, хла пафосын алау, уны геройарына характеристика бире, бер йки бер нис ре геройарын саыштырып арау;

· ре сюжетын, композицияын, тасуири ртл сараларын билдл; ре идея-художество йкмткеен асыуа улары ролен алау (филологик анализ элементтары);

· би ре анализлаанда элементар би термидар менн эш ит беле;

2) иммт-ориентация сфераында:

· Башорт бите м мнитене рухи-хлаи иммттре менн таныштырыу, улары баша халытары рухи-хлаи иммттре менн саыштырыу;

· Башорт бите ррен арата уыусылары арашын булдырыу м улары баалау;

· йрнелгн би ррг интерпретацияын булдырыу (айырым осратара);

· Автор позицияын алау, уа арата арашын булдырыу;

3) Коммуникатив сферала:

· Трл жанрара яылан би рре алы итеп уыу м улары йкмткеен адекват абул ите;

· Проза ррен йки улары лштрен текста улланылан башорт телене тасуири ртл сараларын м цитаталар улланып йлй беле;

· Тыланан йки уылан текст буйынса орауара яуап бир беле, телдн трл текстаы монолог телмр т, диалог алып барыу оталыына эй булыу;

· йрнелгн рре тематикаы, проблематикаы менн бйле изложение, инша яыу, класта м й ижади эштр, би м дйм мнит темаларына рефераттар яыу;

4) Эстетик сферала:

· снте булара битте образлылы тбитен алау;

· би рре эстетик абул ите, эстетик зауы абул ите;

· Башорт рене эстетик функцияын, би рр художестволы образдар тыуырыуа тасуири ртл сараларыны ролен алау.