Диабеттік кетоацидозды кома.
Кома кезеінде Куссмауль типіндегі (тере шуылды жне дрекі) тыныс естіледі, ацетонны иісі атты сезіледі; те аны артериялы гипотония (сіресе диастолалы), ыраы жиі жне лсіз толынды тамыр соысы, ан-олигоурия, ішіні жабысып тыныс алу актісіне лсіз озалатыны аныталады. Сіірлік рефлекстер жоалады, алайда кз арашыы мен жтыну рефлекстері саталуы ммкін. Дене ызуы кбінесе тмендейді.
Кетоацидозды комадаы зертханалы згерістер:
- гипергликемия – 19,4-33,3 ммоль/л;
- глюкозурия + ацетонурия (бйрек функциясыны айын заымдануында глюкозурия лсіз болуы немесе болмауы да ммкін);
- пируватемия (2 ммоль/л дейін) жне лактацидемия (10 ммоль/л дейін);
- липидемия 6 г/л жоары немесе 600 мг% жоары;
- холестеринемия 10,3 ммоль/л жоары;
- кетонемия 17 ммоль/л дейін;
- протеинемия 90 г/л маайында (ол тек анны облананын білдіреді);
- анда алдыты азот пен мочевина 35,7 ммоль/л асып аздап ктеріледі;
- гипонатрийемия 120 ммоль/л дейін;
- анны сілтілі резерві 5-10 об.% СО2 аралыында тмендейді (нормада ол 75 об.% СО2 райды);
- гипокалийемия;
- анны рН тмендейді.
- Гиперосмолярлы (кетонемиялы емес) диабеттік кома.
Клиникасы:
- Полидипсия, полиурия, шлдеу (барлы диабетке тн);
- Дегидратация белгілері те айын білінеді де жрек-тамыр жйесіндегі бзылыстары айын аныталады;
- Осыны салдарынан бйрек функциясыны нашарлауы олигонурия мен азотемияа келеді;
- Гемокоагуляциялы бзылыстар, сіресе тамырішілік коагуляция (ДВС-синдромы), артериялы жне веналы тромбоздар;
- Жоары дене ызбасы болуы ммкін, оан себептер инфекция, кюлер, жарааттанулар;
- Неврологиялы ошаты заымданулар (парездер, сезімталдыты бзылулары, Бабинский жне баса да патологиялы рефлекс симптомдарыны о болуы, нистагм);
- андаы глюкозаны 38,9 – 55 ммоль/л жне одан да жоары болуы;
- Кетоацидоз болмайды;
- андаы бикарбонаттар аздап тмендейді (20 ммоль/л);
- анда натрий 100-280 ммоль/л;
- анны осмолярлыы 350 ммоь/л жоары болады;
- андаы эмульгацияа шырамаан май ышылдарыны, су гормоны-ны жне кортизолды дегейлері аздап жоарылайды.
Лактатацидозды кома.
Клиникасы:
- ступор, кома;
- жетекші синдромы - жрек-тамыр жетіспеушілігі (тахикардия, гипотония, шок);
- іні бозарып кгеруі;
- миокардты озыштыы мен жиырылыштыыны бзылулары;
- шеткі тамырларды парездері, сондытан коллапс дамиды;
- Куссмауль тыныс байалады.
Лактатацидозды кетоацидоздан, бйрек ацидозынан, салицилаттармен уланудан, метанололмен немесе этиленгликольмен уланудан ажырату керек. Брек жетіспеушілігі кезіндегі ацидоздан жне кетоацидоздан андаы кетон денелеріні, алдыты азотты, фосфаттарды дегейлерін анытау ажыратуа кмек береді. Улануларда бастапы кезде алкалоз болуы ммкін, соынан ацидоз дамиды да лактатты, пируватты жне ацетосірке ышылы концентрацияларыны артулары байалады. андаы салицилат-тар дегейін анытау да дрыс диагноз оюа кмектеседі.
Лабораторлы крсеткіштер:
- гидрокарбонат иондары (НСО3) концентрациясыны тмендеуі 10 ммоль/л дейін (нормада 20 ммоль/л маайы);
- спецификалы белгісі – ст ышылы дегейіні 2 ммоль/л жоары болуы (нормада 0,4-1,4 ммоль/л).
Емдеуі.Диабеттік команы емдеуде гипергликемияа арсы инсулинді ана олданып оймайды, сол секілді дегидратациядан болан электролиттік бзылыстар мен ацидоз зат алмасуыны бзылыстарына арсы емдік шаралар жргізіледі. Диабеттік кома еміні жалпы схемасына мынлалар жатады:
1. инсулинні тапшылыын жою жне кмірсу алмасуын алыптастыру,
2. организмге тез арада тиімді регидратация жасау,
3. организмде глюкозаны (гликогенні) орын алыптастыру,
4. ышылды-сілтілі тепе-тедікті алыптастыру,
5. диабеттік команы тудыран дерттік жадайларды анытау жне емдеу,
6. ішкі азалар функцияларын алыпа келтіріп, оларды олдау шін емдік шараларды комплекс трінде жргізу.
Ауруханаа дейінгі этапта дегидратацияа, гиповолемияа жне анайналымы бзылыстарына арсы шараларды бастаан жн, яни инфузиялы емді арынды трде венаа енгізу арылы жргізіледі. Ол шін физиологиялы 0,9% NaCl немесе Рингер-Локк ерітінділері олданылады. Коллапса арсы – катехоламиндер мен баса да симпатотониктер, алайда катехоламиндерді олдануа арсы крсеткіштер де бар екенін мытпаан жн - контринсулинді сер береді жне глюкагонны тзілуін кшейте алады.
Эпилепсиялы статус
Эпилепсиялы статус жедел жне демеулі спецификалы терапияны ажет етеді жне оны белгілі жоспармен жргізу ажет:
1) Тыныс алу мен ан айналымды алпына келтіру: тыныс алу жолдары, ауыз уысынан жтыншатан сілекейді алу,тіс протездерін шешу,оттегін беру.Аспирацияны болдырмау шін басын бйіріне бру керек.Тыныс алу бзылса,интубация жне жасанды тыныс алу жргізеді.стама кезінде бас пен денені жарааттануын болдырмау ажет.
2) Кк тамыра 10-20 мг (1-2 ампула натрий хлор ерт.) диазепам 2-5 мг/мин. жылдамдыта.Егер диазепамды кк тамыра енгізе алмаса,осы дозаны тік ішек арылы енгізеді.
Диазепамды блшыетке енгізуді сері жо (блшыетке мидазолам 5-10 мг немесе лоразепам 4 мг енгізеді).Диазепам орнына хлоралгидратты клизма трінде енгізуге болады (балалара 15-40 мл 2%., ересектерге 50-70 мл 3 % ерітінді).Егер сері болмаса статусты себебі гипогликемия болуы ммкін,сондытан 40 % 40-60 мл глюкоза жне 5% 3-5 мл Витамин В1 енгізеді. Диазепам сері болмаса 10 мг – ды 5-10 мин.кейін енгізеді. Диазепамды енгізгенде тынысты бзылуы болады.Сондытан тынысты адаалап отыру ажет.Диазепаммен статусты тотатаннан кейін дереу антиэпилепсиялы заттарды біреуін енгізу ажет (вальпрой ышылы,карбамазепин,фенобарбитал, дифенин).
3) Дене температурасын тмендетіп,артериялы ан ысымын алыпты дегейде стау ажет (алашы артериалы гипертензиядан кейін А тмендеуі ммкін,сондытан коллоидты, кристаллоидты ертінділер, вазопрессорлар, кортикостероидтар енгізу керек).Статус кезінде метаболикалы бзылыстар дамиды,біра оны коррекциясын тек ауыр жадайларда ана жргізеді.
4) Осы аталан шаралар госпитализацияа дейінгі кезеде сер крсетпесе мынандай шараларды жргізеді: барбитураттарды блшыетке енгізу (1г гексенал немесе натрий тиопенталын 10 мл натрий хлор изотоникалы ертіндісіне ерітіп 10 кг салмаа 1 мл есеппен енгізеді), кк тамыра 20 % натрий оксибутиратыны 10 мл енгізеді (1-2 мл/мин.,жалпы дозасы 250 мг/кг).Азот тотыы мен оттегімен (2:1) наркоз ,ректальды паральдегид енгізеді (0,1-0,2мл/кг).
5) Сонымен атар науасты дрыстап арау ажет: жарааттарды, бас сйегі ішілік ошаты немесе жйелі ауруларды анытау шін.
Госпитализацияа крсеткіш: эпилепсиялы статус немесе жиі айталанатын эпилепсиялы стамалар.мірінде е бірінші рет аныталан эпилепсиялы стамасы бар науастарды да госпитализациялау ажет.
Уланулар диагностикасы ауруды химиялы этиологиясын анытауа негiзделген. Ол 3 трлi шаралардан трады:
1. Клиникалы диагностика «тадаулы улылы» аидасы бойынша белгiлi 1 зат не физико-химиялы асиетi бойынша сас топты серiне жне улануды арнайы симптомдарын анытау шiн анализ берiлгендерiн, оиа жерiн арау нтижелерiне, ауруды клиникалы суретiн зерттеуге негiзделген. Жеке уларды тадаулы улылыына сйкес клиникалы симптоматика 1 табл. берiлген. Клиникалы диагностиканы госпитализацияа дейiнгi кезеде не стационарда науаса алашы дрiгерлiк кмек крсеткен дрiгер жргiзедi.
2. Зертханалы токсикологиялы диагностика организмнi биохимиялы орталарында (ан, зр т.б.) улы затты санды не сапалы асиеттерін анытауа негiзделген; улануды емдеу орталытарыны не сот-медициналы сараптама бюросыны арнайы зертханасында химик-сарапшылар жргiзедi.
3. Патоморфологиялы диагностика белгiлi бiр улы затпен улануды лiмнен кейiнгi арнайы белгiлерiн анытау шiн ажет, оны сот-медицинасыны эксперттерi жргiзедi.
Оиа болан жерде дрiгер ммкiндiгiнше улану себебiн, улы зат трiн, клемiн жне организмге тсу жолын, улануды болан уаытын бiлу ажет. Бл берiлгендердi жедел уланумен науасты жеткiзетiн стационар дрiгерiне хабарлау керек.
Жедел уланулар кезiндегi шыл кмек ерекшелiгi-келесi емдеу шараларыны жргiзу ажеттiлiгi: организмнен улы затты тездетiп шыару; организмде улы затты метаболизмiн олайлы згертетiн не оны улыллыын азайтатын арнайы емдi тез олдану, тадаулы улылыа байланысты заымдайтын организм функиясын сатау мен орауа баытталан симптомды ем.
Жедел улануды клиникалы белгiлерi бар науастарды жедел жрдем ауруханасына не трындар саны 500 мы адамнан асатын алаларда йымдастырылан улануды емдейтiн арнайы орталытара жеткiзедi. Инфекциялы себеппен тааммен уланан науастарды инфекциялы блiмдерге баыттау керек.