Quot;Аллаа серт! Намазбен зекетті арасын айыран адама арсы міндетті трде кресемін".
Ислам жне оны жасылытарымен танысу
(шейх Ибн Баз)
, .
Барлы матау жалыз Аллаа тн, одан кейін ешандай пайамбар болмайтын Мхаммедке Аллаты слемі мен салауаты болсын.
Алла I ранда:
{ }
"Бгін діндеріді толытастырдым жне ныметімді тамамдадым. Сондай-а сендерге Ислам дінін оштап наттым",
{ }
"Аллаты асында шынайы дін Ислам",
{ }
"Кім Исламнан баса дін іздесе сте одан абыл етілмейді де ахіретте зияна шыраушылардан болады"- деді.
Ислам : Аллаа таухидпен[1] бой сыну жне Оан итаат ету, рі ширктен[2] жне оны иелерінен аула болу.
Пайамбарымызды r дінге шаыруынан брын араптарды аидалары[3] ширк еді.
Имам Бухарйи Аби Ража л иторйиден риуаят етіп былай дейді:
( , , , ).
"Біз таса лшылы ылатын едік, егер одан жасыра тас тауып алса оны латырып, жасысын алатын едік. Егер тас таппаса топыраты жиып, бір ой келіп оны стіне стін сауып (топыраты стпен езіп лай ылып, лайдан мсін жасап)соны тауаф ылатын едік".
Ал жалпы мметтерді жадайы пайамбарымыз r келуінен брын андай боланын Алла I ранда былай деп баян етті:
{ }
"Олар Аллатан зге здеріне зиян не пайда бермейтін нрселерге лшылы ылып: "Олар Аллаты асында бізді шапаатшыларымыз" дейді". (Юнус.18)
{ }
"Аллатан згені дос ттандар: "Біз блара бізді Аллаа жаындастырсын деп ана табынамыз" дейді. (Змр. 3)
{ (27) (28) (29) }
Quot;Расында шайтандарды иман келтірмейтін-дерге дос ылды. Олар ашан бір арсызды істесе: "Аталарымызды осы жолда тапты, мны бізге Алла бйырды" - дейді.
(Мхаммед r):"Шынында Алла арсыздыа бйырмайды. Аллаа білмеген нрселеріді айтасыдарма?",- де.
(Мхаммед r): "Раббым ділдікті бйырды. рбір лшылы орнында бет алыстарыды туралап, діндеріді Аллаа арнап отырып, Одан тіледер. Сендер бастапы жаратанындай жне оан айтасыдар" де.
(Алла адам баласыны) бір тобын тура жола салды. Жне бір тобы да адасуа тиісті болды. йткені олар, Аллатан зге шайтандарды дос ттты да здерін тура жолдамыз деп есептеді.(Араф. 27-30)
{ }
"Олар Алла жаратан егіннен, малдан лес ылады да, з ойларынша: "Бл Аллатікі, бл ортатарымыздыкі"-деді. Сонда:"Ортатарыныкі Аллаа жетпейді, ал Аллатікі ортатарына жетеді"-деді. Олар нендей жаман кім береді". (нам.136)
Пайамбарымызды сахих хадистері жне пайамбарлы тарих кітаптары сондай-а, ммет-терді тарихын зерттеуші сенімді адамдар, пайамбарымыз r келуінен брын жер бетінде кптеген шірк трлері тараланын айтады. Оларды кейбіреулері пттара, біреулері абірге, біреулері кнге, айа, жлдыза жне таы басалара табынатын еді. Сонда пайамбарымыз r оларды жалыз Аллаа лшылы етуге шаырды. Бл жайында Алла I ранда былай дейді:
{ }
(Мхаммед r): "й адамдар! Мен барлы-тарыа Аллаты елшісімін. Ол сондай Алла, жер мен ккті иелігі Оан тн. Одан баса лшылыа лайыты ешкім жо. Ол тірілтеді де, лтіреді. Аллаа жне оны сздеріне сенген, жазу мен оуды білмеген Аллаты елшісіне сенідер де оан ерідер, рине тура жол табасыдар"-де, (Араф.158),
{ }
...(Мхаммед r ): "Біз бл ранды саан адамдарды Аллаты рсатымен араылы-тан стем рі матауа лайы болан Аллаты нрлы жолына шыаруы шін тсірген кітап. (Ибраим. 1),
{ , }
"й пайамбар! Сз жо, сені бір ку рі уантушы, ескертуші етіп жне Аллаа оны нсауымен шаырушы бір нрлы шыра трінде жібердік". (Ахзап. 45-46),
{ }
"Олар(таухидке тескері келетін)барлы дін-дерден бет брып, ыыласпен Аллаа лшы-лы етулеріне бйырылан", (Бйин. 5),
{ }
"й адам баласы! Сондай сендерді де сендерден брыныларды да жаратан Раббы-ларыа лшылы ылыдар. рине сатанан боларсыдар", (Баара. 21),
{ }
"Раббы зіне ана ибадат етулеріді мір етті". (Исра. 23). Бл маынадаы аяттар те кп.
Алла I кптеген аяттарда мшіктерді[4] серік келтіре жне кпірлік ыла тра Аллаты здеріні жаратушысы рі ризытандырушысы екенін білетіндерін айтты. Жоарыдаы аяттарда айтылан-дай олар Аллатан згелерге тек ана оны здерімен Аллаты арасындаы днекер деп лшылы етті. Алла Таала бл жайында былай дейді:
{ }
"Олар Аллатан зге здеріне зиян не пайда бермейтін нрселерге лшылы ылып: "Олар Аллаты асында бізді шапаатшыларымыз" дейді". (Юнус.18).
Бл маынадаы аяттар те кп, сол аяттарды бірі:
{ }
(Мхаммед r): "Сендерді аспаннан, жерден кім ризытандырады? лаа, кзге кім ие? ліден тіріні, тірідін ліні кім шыарады? р істі кім игереді?", — де. Олар: "Алла" дейді. "Ендеше Аллатан орыпайсыдар ма?",—де, (Юнус. 31),
{ }
"Егер олардан: "Оларды кім жаратты?"- деп сраса, лбетте: "Алла" дейді. Сонда алай брылып барады?" (Зхруф. 87).
Сонда пайамбарымыз r соы Ислам дінімен жіберілді. Бл дін жалыз араптар шін ана тсірілген дін емес, бл барлы адамдар шін тсірілген дін. Пайамбарымыз r адамдарды оларды араылытан жарыа шыарушыа е атты мтаж болан уаытта жіберілді.
Бл лы дін - Ислам - бес негізге рылан, бл бесеуі оны ркіндері болады. Ибн Омардан (олара Алла разы болсын) риуаят етілген хадисте пайамбарымыз r былай дейді:
" : , , , , , "
Quot;Ислам бес нрсеге рылан: Аллатан баса лшылыа лайыты ешкім жо жне Мхаммед оны елшісі, деп кулік беру, намаз оу, зекет беру, Рамазанда ораза тту жне ажылыа бару".
Аллатан баса лшылыа лайыты ешкім жо жне Мхаммед оны елшісі деп клік беру — осы тіректерді е біріншісі рі е маыздыраы. Адам осы лы сздерді айтуымен сырттай мсылман болып есептелсе де, бл оны тек тілмен айтып сонымен жеткілікті болатын лшылы емес, керісінше оны длел еткен нрселеріне міндетті трде амал ылу ужіп болады.
Бл сздерді маынасы: жалыз Аллаа ыыласпен лшылы етуді жне тек ана Алла лшылыа лайыты, рі одан басаа арналан лшылыты барлыы бекер екендігін білдіреді.
Сол сияты бл сздерді маынасы Аллаты жне оны елшісін r жасы круді талап етеді, ал бл жасы кру тек Аллаа ана лшылы етуді жне оны елшісіні r сннетіне еруді талап етеді. Алла Таала бл жайында былай дейді:
{ }
"(Мхаммед r), олара: "Егер Аллаты сйседер маан ілесідер. Алла сендерді жасы кріп, кнларіді жарылайды. йткені Алла аса жарылаушы, ерекше мейірімді"-де.(ли ымран. 31)
Таы осы сзді талап ылатын нрселеріні бірі: пайамбарымыз r бйыран нрсеге бой сыну. Алла I ранда:
{ }
"Сендерге пайамбар не берсе алыдар да, неден тыйса, одан тыйылыдар"- дейді. (Хашр. 7).
Бухарйи мен Муслим риуят еткен сахих хадисте пайамдарымыз r :
" : ..."
"Кімде осы ш нрсе болса, сол себепті иманны лззатын табады: Оан Алла жне оны елшісі барлыынан сйікті болуы..." – деді.
Баса хадисте пайамбарымыз r :
" "
"Сіздерді ешбіреулерііз мен оан кесінен, баласынан жне адамдарды барлыынан сйікті-рек болмайынша иман келтірмейсіздер" – деді.
Ислам ркіндеріні екіншісі — намаз оу. Бл куліктен кейінгі е маызды ркін. йткені намаз – дінні тірегі жне адамны иямет кні е бірінші сралатын амалы да намаз болады. Егер намазы дрыс болса тылады, ал егер дрыс болмаса кінішке рі зияна шырайды. Намаз зіні белгіленген уаытында оылатын ибадат. Алла ранда:
{ }
"йткені, намаз мміндерге белгілі уаытта па-рыз ылынды" – деді. (Ниса. 103)
Алла I бізге намаза са болуымызды бйы-рып былай деді:
{ }
"Намаздара сондай-а орта намаза саты істендер жне Аллаа бой сынан трде тры-дар." (Баара. 238)
(Алла Таала бл аятта намаздара жалпы са болуды жне орта намаза (аср намазына) ерекше саты ылуды бйырды. Намаза саты ылу — оларды з уаытында, оны шарттарын, ркіндерін, намаздаы Аллатан оруды жне барлы ужіптерімен мустахабтарын теу. Намаза са болу себепті баса ибадаттара саты ылу жне жаманшылытармен кнлардан тыйылу пайда болады. сіресе оны Алла мына сздерімен бйыранындай орындаса:
{ }
"Аллаа бой сынан трде трыдар"
Яни Аллатан орып, бой сынан трде тру. Бл аятта Алла Таала бізге намазда ияма труа жне Оан бойсынуа бйырды, рі намазда сйлеуден айтарды. Бны барлыы намаздаы асыпаушылыпен болады.)[5]
Алла I баса аятта намаза жеілдік білді-ріп,оны уаытынан кешіктірген адама ияметте азап уде етілгенін айтты:
{ }
"Бл пайамбарлардан кейін орындарына, намазды ойып, нпсілеріне ергендер келді. Олар жаында(ияметте)адасуларыны сазайын тартады", (Марям. 59)
{ (4 ) }
"Намздарын немрайлы оитындара нендей кініш". (Ман. 4-5)
Намаз — Исламны жне кпірлікпен шіркті арасын айырушы белгі. Имам Муслим зіні "Сахих" атты кітабында Жбирден (оан Алла разы болсын) риуаят еткен хадисінде ол кісі былай дейді:
Мен пайамбарымызды r былай дегенін естідім:
" "
"Расында адаммен ширкті жне кпірлікті арасындаы айымашылы – намазды тастау"-деді.
Бурайданы (оан Алла разы болсын) хадисін-де пайамбарымыз r:
" , "
"Бізбен оларды арасындаы уде – намаз, кім оны тастаса кпір болды" – деді. Бл хадисті имам Ахмад жне лі сунан[6] сахих иснадпен риуаят еткен.
Намаз жамаатпен мешіттерде телуі тиіс, йткені жамаатпен телген намазды артышылыы те лкен болады. Ибн Омардан (олара Алла разы болсын) риуаят етілген хадисте пайамбарымыз r былай дейді:
" "
"Жамаат намазы жеке намаздан жиырма жеті есе артыыра". Бухарйи, Муслим риуаяты.
Пайамбарымыз r жамаат намазынан алатын еркектерді йлерін ртеп жіберуге ниеттеніп былай деген еді:
" "
"Кімде кім азанды естіп намаза келмесе, оны зірінен баса намазы намаз емес".[7]
Бл намазды жамаатта телуіні те лы іс екендігін білдіреді.
Намазды толы болуыны жне оны Алла-ты алдында абыл етілуіні бірі: ондаы орыныш пен асыпаушылы. Алла Таала ранда былай дейді:
{ (1) }
"Шынында иман келтіргендер тылды. Олар сондай мміндер, намаздарында (орынышпен) іштей жалбарынады. (Мминн. 1-2)
Пайамбарымыз r намазын асыыспен оыан адама оны айта оуа бйыран.
Намаз — адамдар арасындаы тедікті, бауыр-машылыты, тртіпті, сондай-а барлы-тарыны бір болып жздерін мсылмандарды ыбласы болан асиетті абаа братын кріністерді бірі. Сондай-а намаз — пайамбарымыз r айтанындай ммінні рахаты рі уанышы:
" "
" Мені уанышым намазда "
Пайамбарымызды r бір іс инаса намаза трып жрдем тілейтін, йткені Алла I:
{ }
"Сабыр жне намазбен (Аллатан) жрбем тіледер!"- деді жне Білла(оан Алла разы болсын):
" , "
"й Білл, бізді намазбен уандыр"–дейтін еді. йткені мсылман адам намаза трса зіні жаратушысы Аллаты алдында трады, сондытан оны жрегі жібіп, зі тынышты табады жне дене мшелері Аллаа баынады сондай-а ол зіні Раббысы рі иесі Алла боланына уанады.
Ислам ркіндеріні шіншісі— зекет беру. Бл жамаатты те биік болан, ммін адам жмсатыпен рахымдылытан жне сйіспеншілік-пен мсылмандарды бір-біріне кмектесулерінен болан Исламны биік масаттарын сезінетін ркін.
Бл біреуді мал беруімен арты болатын немесе оан рахмет айтылатын іс емес, керісінше бл тек ана оны парыз аысы. йткені бл —аиатында оан Аллаты берген малы. Алла ранда:
{ }
" Олара Алла сендерге берген малдан берідер" (Нр. 33),
{ }
"Аллаа, елшісіне иман келтірідер жне сендерді оан ие ылан нрселерден(тиісті орындара)жмсадар. йткені сондай иман келтіріп,(тиісті орындара)мал жмсаандар шін те ірі сыйлы бар"- деді. (Хадид. 7)
ранны кптеген аяттарында зекет намазбен жаындастырылып айтылан. Сондай-а оны маыздылыы шін Абу Бакр Сыдды (оан Алла разы болсын) кейбір зекет беруден бас тартан арап абилаларына арсы кресіп былай деген:
" "
quot;Аллаа серт! Намазбен зекетті арасын айыран адама арсы міндетті трде кресемін".
Сонда сахабилер (олара Алла разы болсын) оан сол істе ілескен еді.
Алла I мал жмсаудан тартынан адама атты азап уде етті:
{ }
"(Мхаммед r), Сондай алтын, кмісті жиып, оны Аллаты жолына жмсамаандарды кйзелтуші азаппен шйіншіле". (Тубе. 34)
Зекет беру рбір мсылмана малы нисаба[8] жетсе ужіп болады. Зекет тлеуді бір шарты — мала бір жыл айналу керек.[9] Бл шарта днді даыл жне жеміс жидек кірмейді. йткені олара бір жыл айналмаса да, оларды зекеті піскен уаытында шыарылады.
Зекет оан аты болан адамдара беріледі. Ол адамдарды трлері ранда Туде сресінде айтыл-ан:
{ }
"Садаалар(зекеттер), Алла тарапынан бір парыз: ол тек ана тгі жо паырлара, олы тар міскіндерге, оны жинауа белгіленгендерге, кіл-дерін алатындара, лды азат етуге, борыштылара, Алла жолына жне жолда аландара беріледі. Алла р нрсені білуші, хикмет иесі."(Тубе. 60)
(Яни, ужіп болан зекет, бан длел: йткені садааны рбір адама беру мстахаб рі оны белгі-лі біреулерге берумен шектелмейді. Демек зекеттер тбедегі айтыландара анан беріледі, йткені ол осыламен шектелді, олар сегіз трлі адамдар:
Біріншісі мен екіншісі: паырлар мен міскіндер. Блар бл жерде бірдей емес: паыр міскіннен грі ажеттірек, йткені Алла I бірінші паырларды айтты, Ол р-дайым е маыздыдан бастайды.
Паыр деп: еш нрсесі жо, немесе ажетіні кейбіреулерін ана табатын адамды айтады.
Міскін деп: ажетіні кейбіреуін немесе одан кбірегін табатын, біра ол тапаны ажетіне толы жетпейтін адамды айтады. йткені егер оны тапаны ажетіне толы жететін болса, ол бай болып есептелетін еді. Сондытан ол екеуіне паырлытары мен міскіндіктерін кетіретін зекет малынан беріледі.
шіншісі: зекетті жинауа белгіленгендер. Олара барлы осы зекетке атысты жмыстарды атарадар: оны сатаандар, оны зекет тлуші-лерден алып келетіндер, келінген малдарды баатындар, оны ктерушілер(тиеушілер) немесе жазушылар жне таы сол сияты адамдар жатады. Сондытан олара атаран жмыстары шін зекет малынан беріледі де, ол олара жмыс аысы болады.
Ттіншісі:кілдерін алатындар. Олара: Ислама келуі міт етілетін немесе оны зияны жетуден орылатын, ауым оан баынатын басшылар жатады, немесе мал берумен оны иманыны кшеюі міт етілетіндер немесе оан саан адамдарды Ислама кіруі міт етілетін адамдар жатады. Сондытан олара кілдеріні (дінге) брылуына жне жасылыа жеткізетін малдан беріледі.
Бесіншісі: здерін иелерінен азат етуге олармен келісімге отыран лдар. Олар здерін азат етуге жеткілікті мал іздейді, сондытан олара зекеттен беріледі. Кпілерді олына тскен мсылмандарды азат ету де осыан кіреді, олар зекет малынан алуа басаларынан кре атыра болады. Сондай-а бан жалпы лдарды азат ету де кіреді.
Алтыншысы: борыштылар. Олар екі трлі болады: біреулері екі ауым арасын тзеушілер. Мысалы: екі ауым арасында келіспеушілікпен жаманды болса, ол адам екеуіні арасына тсіп жадайды тзеу шін екеуіні біреуіне немесе екеуіне де аша беруі. Сол шін оны осы амалында белсенділігі арту шін жне зімділігі мытыра болуы шін, егер ол бай болса да оан зекеттен несібе ылынды. Екіншісі:зі шін арыз алан, кейін оны теу оан ауыр болан адамдар, олара сол арыздарын теуге жеткілікті мал беріледі.
Жетіншісі: Алла жолында кресушілер. Олар з еріктерімен шыан, олара мемлекет тарапынан айлы аша таайындалмаан адамдар. Олара кілдері толып, істерін толы атарулары шін ажетті ару-жара, клік немесе зіне рі жан яасына ажетті нафааны ны беріледі.
Кейбір фи ламалары: егер ксіп ылуа адірлі болан адам білім талап ылуа шыса, оан зекет малынан беріледі, йткені білім талап ету Алла жолында кресуге жатады — деді. Сондай-а паыр адама зіні парыз ажылыын теуі шін зекеттен беруге болады дейді, біра бл сзді арастыру керек.
Сегізіншісі: жолда аландар. Олар аражаты бітіп, бтен елде алан адамдар. Олара зекеттен оларды елдеріне жеткізетін нрсе беріледі.)[10]
Исламны тртінші тірегі — Рамазан айында ораза стау.
Алла Таала айтады:
{ }
"й иман келтіргендер! Сендерге брыны-лара парыз ылынандай ораза парыз ылын-ды." (Баара 183)
Ораза — мсылманды теріс ылытар мен шауаттардан зін стай білуге шыдайды. рі оны денсаулыа, ішкі жан дниеге келтірер пайдасы орасан зор. Осы арылы мсылман бірнеше кндеп тамасыз, сусыз аш жрген мсылман бауырларыны ажетін сезінеді. Бгінгі тада осы жадай Африкада кейбір кейбір мсылмандарды басында болып жатан оиа.
Рамазан айы — айларды е абзалы. Алла Таала ранды осы айда тсірді. Алла I былай дейді:
{ }
"Рамазан айы сондай бір ай, ол айда адам баласына тура жол жне (а пен араны) айыратын делел трінде ран тсірілді." (Баара. 185)
Егер ораза стаушы оразасын иманмен, сауап мітімен стаса ткен кнлары кешіріледі.
Абу-урайрадан жеткен сахих хадисте Аллаты елшісі r айтады:
" , , "
"Кім Рамазанда иманмен жне сауап мітімен ораза стаса, ткен кнлары кешіріледі. Кім Рамазанда иманмен, сауап мітімен тнгі намаза трса, ткен кнлрі кешіріледі жне кім адір тнін иманмен, сауап мітімен ткізсе ткен кнлары кешіріледі."[11]
Ораза стаушы ораза кндерінде айбат, сек, бос сздерден аула болуы керек. Сонай-а зге де харам істерден са болып, оразасын сатауы ужіп.
Рмазанда ран оу, Аллаты еске алу, ибадат-ты кбейту жне садаа беру сннет амалдарына жатады.
Исламны бесінші тірегі — ажылы ылу.
Алла I айтады:
{ }
"Адамдардан жола шамасы келетіндеріне, Алла шін абаны зиярат етулері(ажылы ылулары)парыз етілді."[12]
ажылы пен мра адама мірінде бір рет орындауы парыз ылынан.
Бл екі ибадат — аылы дрыс, кмілетке жасы толан, бостандытаы, шамасы келетін мсылмандара парыз болады. Кмілетке жасы толмаан бала да ажылыты одындауына болады, біра оны мойнынан ол екуіні парыздыы тспейді. Егер йелді ажылыта немесе мрада оны адаалап жретін махрамы[13] болмаса, оан парыз етілмейді. Себебі Аллаты елшісі r сахих хадисте йелді махрамсыз сапара шыуынан айтаран.
Мсылмандар ажылыа дниені ткпір-ткпірінен келіп жиналады. Олар р-трлі лттардан, блек-блек тілдерден болса да бір киім киіп, бір жерде трып, барлыы бір ибадатты орындайды. лкен мен кішіні, бай мен кедейді, ара мен аты арасында Алла ранда айтандай тедік, ешбір айырма жо:
{ }
"й адамдар! Шбсіз сендерді бір ер, бір йел-ден(Адам, Хауадан)жаратты. Сондай-а бір-біріді танулары шін сендерді лттар, рулар ылды. Шынында Аллаты алдында е рметтілері — е тауалылары."[14]
ажылыы абыл болан кісіні сыйлыы, Алла зірлеген жннті болады. Бан длел Абу-урайраны хадисі:
" , "
"мра келесі мраа дейінгі кнлара кфф-рат, ал абыл болан ажылыты жннттан зге сыйы жо."[15]
Сахих Бухарйиде пайамбарымызды r былай дегені риуаят етілді:
" "
"Кім Алла шін балаат сз айтпай, пасы іс істемей ажылыты орындаса, анасынан туан кніндей кндан пк айтады."
Кейбір амалдар Исламны тірегі болмаанымен, тірегі іспеттес мсылмандар арасында орындалуы парыз етілген. Оларды бірі: жасылыа шаырып, жамандытан айтару. Алла I бл мметті адамдарды игілігі шін шыарылан жасы ммет деп сипаттап былай деді:
{ }
"Сендер адам баласы шін жасылыты мір етіп, жамандытан тыятын сондай-а Аллаа сенетін хайырлы ммет болып шыарылды-дар."[16]
Брыны ткен адамдар: "Кім хайырлы ммет болуды аласа, оны шарты: жасылыа бйырып, жамандытан айтару," - деген.