Шахмат татасын ораыту

№1

1. ауіпсіздік мселелері деген не?

Апарат ауіпсіздігі - бл апаратты деуші жйені берілген уаыт аралыында мліметтерді жоалтпай, ойылан талапа сай ажетті орына жетуді толыымен амтамасыз етуі. Апарат шыыны (утечка информации) андай да бір пияны: мемлекеттік, скери, ызметтік, коммерциялы жне т.б. ашу болып табылады. Тек пия апарат ана орауа жатпайды. Сонымен атар, пия емес мліметтерді де орау ажет, йткені, пия емес мліметтерді жоалтуды зі пия мліметтер шыынына шыратуы ммкін.

ндірісте ЭЕМ базасыны тиімді апаратты рылымын ру мселесі апаратты орауды йымдастыру мселесіні бірі болып саналады. Бл мселе деректерді тлалы орау жне жеке орау, жйелік бадарламаны арнайы бадарламалармен орау сияты сратар жиынын райды. Сонымен деректерді орауды бірінші тсінігі деректерді толы орау жне олара байланысты басару сратарын амту.

2) Бадарламалы ораныс ралдарыны функциялары

Бадарламалы ораныс ралдары мен дістері.Бадарламалы ораныс ралдары мен дістері апараттарды орау шін жеке компьютерлер мен компьютер желілерінде кеінен олдануды жне мынандай ораныс функцияларын іске асырады:

· апаратты орлара енуді баылау жне шектеу;

· болып жатан процестердегі оиаларды тіркеу жне анализ жасау;

· апараттарды криптографиялы жолмен оралуы, яни мліметтерді шифрлануы;

· олданушылар мен процестерді састыы, аутентивтігі жне т.б.

азіргі кезде экономикалы апараттарды деу жйелерінде осы іс-шаралар топтамаларыны ішіндегі е салматысы, ол арнайы бадарламалар бумасы. Бл бадарламалара апараттарды орау тапсырмалары кіреді.

Солдат Швейкті басынан кешкендері

32 33 11 28 16 4 15 29 23 31 31 26 28 5 16 1 21 10 31 28 26 19 1 13 8 24 27 22 33 7 1 14 23

Ю Я Й Ъ О Г Н Ы Х Э Э Ш Ъ Д О А У И Э Ъ Ш С А Л Ж Ц Щ Ф Я Ё А М Х

31 13 16 15 1 31 13 16 15 1 31 13 16 15 1 31 13 16 15 1 31 13 16 15 1 31 13 16 15 1

Э Л И О Н А Э Л И О Н А Э Л И О Н А Э Л И О Н А Э Л И О Н А Э Л И О Н

Ю-Э=32-31=1 (а)

Я-Л=33-13=20

АТАКА В ПОЛНОЧЬ ЧЕРЕЗ ЯНОВСКИЙ ПЕРЕВАЛ

№ 2

1) Желілерді орау деген не? Бір компьютерде жмыс істеуден бірнеше компьютерлер желісінде жмыс істеуге кшу барысында апаратты ауіпсіздендіруді иындататын келесі себептері бар:

§ желіде бірнеше пайдаланушыларды жмыс істеуі жне оларды кнделікті ауысып отыруы, пайдаланушыны аты мен пароль арылы апаратты бтен пайдаланушылардан ауіпсіздендіру жеткіліксіз;

§ желіге кптеген потенциалды каналдарды кіріп кетуі;

§ эксплуатациялы процесте туындайтын аппаратты жне бадарламалы амтамасыз етуді жеткіліксіздігі.

Кез-келген осымша байланыстар баса сегменттермен немесе Интернет желісіне осылу жаа проблемаларды туындатады, оан оса компьютерлік вирустармен заымдау ммкіншілігін кбейтеді. рбір рылы желіде, сйкес рістерді идеалды емес экрандаудан электромагниттік сулендіруді потенциалды кзі болып табылады, сіресе жоары жиіліктерде. Электромагниттік сулелендіруден баса потенциалды ауіпті кабелдік жйеге контактілі емес электромагнит сер етеді. Біра коаксиалды кабелдер немесе “витых пар”, оларды “медные кабелы” деп атайды. Проводты осуды бл типтерін физикалы жалаудаы кабелдік жйеге олдану ммкін. Егер желіге кіру шін пароль белгілі болса, онда мндай пайдаланушылара желіге кіру файл-сервер арылы, немесе жмыс орындарыны бірінен іске асуы ммкін. Сол себепті желіден тыс орналасан апаратты сатайтын рылылардан апарат жоалу ммкін.

2) Криптологияны даму дуірлері Криптография жне криптоанализді олданылыуымен дамуыны кпасырлы тарихы бар. Криптологияны дамуыны ш мерзімін атап туге болады:

· Криптология ылымына дейінгі дуір (ХХ асыра дейінгі даму). скербасылар, патшалар, алымдар ана айналысан.

· Классикалы криптография дуірі (пия кілтті криптография). Шифрларды шыдамдылыына байланысты жасаумен криптологияны ылыми пн ретінде арастырыла бастауы. Бан К. Шеннонны “пия жйелердегі байланыс теориясы” атты жмысы бастау болды.

· азіргі заманы криптография дуірі, ашы кілтті криптографиямен бірге классикалы криптографияны атар дамуы математикада жаа баытты дамуына з лесін осуда. Бл баыта У. Диффи жне М. Хэллманны “Криптографиядаы жаа баыттар” атты ебектері бастау болды.

Бинарлы шифр

000011=2+1=3 В

010011=16+2+1=19 С

000110=4+2=6 Е

001111=8+4+2+1=15 Н

000001=1 А

001001=8+1=9 З

000001=1 А
011011=16+8+2+1=27 Щ

001010=8+2=10 И

010100=16+4=20 Т

010101=16+4+1=21 У

001010=8+2=10 И

001111=8+4+2+1=15 Н

010110=16+4+2=22 Ф

010000=16 О

010010=16+2=18 Р

001110=8+4+2=14 М

000001=1 А

011000=16+8=24 Ц

001010=8+2=10 И

Все на защиту информации

№3

1)Апаратты орауды дегейлері

· апарат басаларды байланысы жо жерде саталуы тиіс;

· те керек апарат бірнеше жинатауыштарда саталуы тиіс;

· р-трлі есептерге жататын деректер блек атпен саталуы тиіс;

· магнитті жинатауштармен ережелерге сай байланыс жасалуы керек.

· Техникалы аспект р-трлі шектеулерді трімен байланысты. Бл аспект деректер базасын басару жйесіні рылымына сай келуі жне олданушыа олайлы болуы тиіс. Олара:

· ескі жне жаа мндер арасындаы байланысты сатау масатында белгілі атрибуттарды жаалау шектеулі;

· лдебір диапазонда кеістік крсеткішіні мнін сатау шектеулі.

2)NetWare желілеріндегі басару жне кіру дегейлері

NetWare желілеріндегі басару жне кіру ыын шектеу жйесі де бірнеше дегейден трады:

§ бастапы кіру дегейі пайдаланушы аты мен паролінен, жмыса рсат беру жне бермеу типіндегі есептік шектеуді жйесінен трады.

§ пайдаланушылар ыыны дегейі.

§ файлдар мен каталог атрибуттарыны дегейі.

§ файл-серверді консолды дегейі.

Біра NetWare-ді операциялы жйедегі бл апаратты орау жйесіне сену барлы кезде дрыс емес. йткені, Интернетті кптеген ережелері жне дайын бадарламалары санкциясыз кіруге болмайтын кейбір элементтерін бзуа ммкіндік береді. Мндай ескерту сонымен атар орнатылан апаратты орау ралдары бар мыты желілік операциялы жйелерге де атысты (Windows, Unix). Себебі, бл желілік операциялы жйелеріні шешетін есебі кптеген есептерді тек бір блігі ана болып табылады. Бір функцияны ала шыарып, баса функциялара кіл аудармау желілік операциялы жйелеріні дамуыны магистралды баыты бола алмайды. Біра та, NetWare 4.1 желілік операциялы жйесінде “ашы кілт” принципі негізінде RSA-алгоритмі кмегімен берілгендерді кодтау ммкіндігі арастырылан.

Бір реттік блокнотты ашу

№4

1) Апаратты орауды математикалы негіздері: негізгі тсініктер(10 б)

Негізгі тсініктер. Криптография – апаратты, деректерді маынасын пия трде алай сатау керектігін оытатын ылым.

Криптология – апаратты згеріске келтіре отырып, оны орау мселесімен айналысатын ылым.

Криптоанализ – ешандай да кілтсіз апаратты шифрін ашу ммкіндіктерін зерттейтін ылым.

Криптология тарихы. пиялыты сатау шін шифр олданылады, немесе криптография, берілгендерді шифрлы формада трансформация ылуа ммкіндік жаратады, бл информацияны тек ана кіліт арылы алуа болады. Шифрлауды астында екі трлі тсінік жатады: алгоритм мен кілт. Алгоритм – бл берілген текстті кодтау жолы, соны нтижесінде шифрланан жолдау пайда болады. Шифрланан жолдау тек ана кілт арылы олданылады.

2) SAM берілгендер оры

Парольдар туралы млімет SAM берілгендер орында саталан. Олар Windows NT олданушыны аутентификация ызметін атарады. Интерактивті немесе желіге кіру кезінде жйеге енгізілген олданушы парольдары бірінші хэшифрланады, содан кейін екінші шифрланады. SAM берілгендер орында жазылан 16 байтты тізбекпен салыстырылады. Егер олар сйкес келсе олданушы жйеге кіруге ол жеткізеді. SAM берілгендер орыны мліметтері шифранан трде немесе хэшифрлаан пароль трінде саталынады. Біра кейбір жадайларда операциялы жйе оларды біреуін ана есептейді. Мысалыа: олданушы Windows for Workgroups компьютерінде жмыс істеп отыран Windows NT домені олданушысы паролін згертетін болса, онда оны есептік тізімінде тек Lan Manager паролі ана алады. Ал, егер, олданушылы пароль 14 символдан кп болып немесе бл символдар кмекші ралдарды жиынтыына кірмейтін болса, онда SAM берілгендер орына Windows NT паролі енгізіледі.

Шахмат татасын ораыту

№5

1) Windows ХР операциялы жйесіні парольды ауіпсіздігіні функциялары

Windows ХР операциялы жйесіні парольды ауіпсіздігі. Windows ХР ауіпсіздік жйесіні негізгі бір компоненті олданушыларды жазу тіркегіш диспетчері болып табылады. Ол ауіпсіздік жйені баса компьютермен байланысын амтамасыз етеді. Парольдар туралы млімет SAM берілгендер орында саталады. (SAM – “Security Acconnt Management Database”). Бл база кез-келген компьютерде Windows NT операциялы жйесінде болады. Онда Windows NT олданушыларыны аутентификациясы шін олданатын, жйеге кірердегі барлы апараттар саталады. SAM берілгендер оры Windows NT жйесінде жйелік реестрді бір бтаы болып саналады. SAM берілгендер орындаы апарат негізінде екілік формада саталады. Оан рсатты атынас жазу тіркегіш диспетчері арылы іске асырылады. Ол SAM берілгендер орындаы жазылан апаратты згертуге жол бермейді. SAM берілгендер орына енгізілген парольды тізбек DES алгоритмі арылы шифрланады.

2) кімшілік-йымдастыру ораныс ралдарыны трлері

кімшілік-йымдастыру ораныс ралдарына апаратты жне мліметтерді деу жйелеріні функциялы процестеріне енуді регламенттеу, ызметкерлерді іс-рекеттерін регламенттеу жне т.б. жатады. Оларды масаты ауіпті іске асуын мейілінше болдырмау. Е кп тараан кімшілік-йымдастыру ораныс ралдарына мыналар жатады:

· ЭЕМ жне баса апаратты деу ралдары орналасан жерде кіріп шыуа баылау - рсат беру дісін олдану;

· арнайы рсат ааздарын дайындау жне онымен з адамдарын амтамасыз ету;

· мліметтерді деуге атысатын ызметкерлерді тадауа байланысты іс-шаралар ткізу;

· пия апараттарды беруге немесе деуге тек ызмет бабымен рсаты бар адамдарды ана жіберу;

· зіндік пиясы бар магниттік жне басалай апарат тасымалдаыштарын жне тіркеу журналдарын сейфте немесе баса адамдар кіре алмайтын жерлерге сатау;

· апараттарды деуге арналан блмеге тыдаыш ралдар ойылуына арсы ораныс йымдастыру;

· пия апараттарды жаттарыны олданылуы мен жойылуыны есепке алынуын йымдастыру;

· компьютер ралдарымен жне апарат тасымалдаыш жйелерімен жмыс істеуге арналан ызмет бабына байланысты ережелар жасау;

апаратты жне есептеу орларына енуге тек ана з ызметіне байланысты функционалды міндетін атаратын адамдара ана рсат беруі.

Екілік код

Сымдарды шатасанынан рбір 5 табалы комбинацияны сан бірлігі згермегенін байаймыз.алынан хабарламаны астына 5 табалы комбинация бірліктерін жазып шыамыз

Кестені р баанынан оылуа болатын сз ПАРОХОД.

Жауабы: ПАРОХОД.

№6

1) Бадарламалы ораныс ралдары деген не?

Бадарламалы ораныс ралдары мен дістері апараттарды орау шін жеке компьютерлер мен компьютер желілерінде кеінен олдануды жне мынандай ораныс функцияларын іске асырады:

· апаратты орлара енуді баылау жне шектеу;

· болып жатан процестердегі оиаларды тіркеу жне анализ жасау;

· апараттарды криптографиялы жолмен оралуы, яни мліметтерді шифрлануы;

· олданушылар мен процестерді састыы, аутентивтігі жне т.б.

2) Брандмауэрлер мен Proxy-серверлер

Апаратты орауды арнайы бадарламалы ралдарыны санкциясыз кіруден ауіпсіздігі орнатылан желілік операциялы жйелерге араанда ммкіндіктері кп жне маыналы сипатталан. Шифрлау бадарламаларынан баса апаратты орау ралдары те кп. Оларды ішінен екі жйе кп олданыс тапан. Олар апаратты аынды шектеуге кмектеседі.

1. Firewalls - брандмауэрлер (Firewalls – аылшын тілінен аударанда – “отты дуал”). Жергілікті жне ауматы желі арасында арнайы аралы серверлер рылады. Олар зі арылы тетін желілік-транспортты дегейлер трафигін баылап, фильтрлейді. Бл жйе корпоративтік желідегі санкциясыз кіруді азайтады, біра оны тіптен жоя алмайды. Бдан ауіпсіз трі – ол маскарад дісі (masquerading). Бл дісте жергілікті желіден тетін трафик firewall-сервері атынан жіберіледі. Сондытан жергілікті желі тжірибе жзінде крінбей алады.

2. Proxy-servers. Жергілікті жне ауматы желі арасындаы барлы желілік-транспортты дегейлер трафигі толыымен шектеледі, яни маршрутизация типті болмайды, ал жергілікті желі ауматы желімен арнайы делдал-серверлер арылы байланысады. Бл жадайда жергілікті жне ауматы желілер арасындаы байланыс тіпті ммкін емес. Сонымен атар бл діс жоары дегейлі ауіпсіздікті амтамасыз ете алмайды.

Дисклі шифратор

Жауабы: Дискіні айналдыранда та сандар орнына та сандар, жп сандар орнына жп сандар тседі. Сондытан лыпты ашу ммкін емес. Себебі, онда кп математикалы пайымдау болуы ммкін. Дискіні стержень бойымен 180° айналдыру-бл стержені бар дискіні тзуге атысты осьтік симметриясы. Осьтік симметрияны S рпімен белгілейік. Тзуге атысты осьтік симметриялар S1 жне S2-ні композициясы, оларды арасындаы брыш- бл брылу брышы 2 болады. Брылу брышын R рпімен белгілей отырып, былай жазуа болады S1+S2=R2 . Брылыс мен симметриялар композициясы таы симметрия болады (S+R=S), ал 2 брылыс айта брылыс юолады (R+R=R). Байауымыз бойынша, симметрия цифрлар мні “айна” мніне згеруде (суретке араймыз 3ші суреттен 4ші суретке ту кезі). Демек, диск 2ші суреттегі алыпа енуі шін, симметриялар жп сандар болуы керек. Біра симметрияларды р жбы брылыс, ал брылыстар композициясы таы брылыс. Сондытан, симметрияларды жп саныны композициясы-брылыс, оны стіне кішісі 60° брыш болады (арасындаы минималды брыш-30°). Сондытан 30° брылу ммкін емес.

№7

1) Есептеуіш жйелеріні ауіпсіздігі

Есептеуіш жйелеріні ауіпсіздігіне есептеуіш ралдары арылы жасалатын ауіп трлерін арастырайы.

· Есептеуіш жйелер жмысына адамны араласуы. Бл топа есептеуіш жйелер ауіпсіздігін бзушы йымдастырушылы ралдар (апарат тасымалданушы, апарат саталушы дискеттер, зге де рылыларды рлау, жарамсыздандыру) жне есептеуіш жйелерді программалы німдеріне рсатсыз ену жатады. Мндай ауіпті іс-шаралара арсы олданылатын тсілдер йымдастыру-шылы трде (кзет ою, есептеуіш жйелерге ену режимін белгілеу) болады.

· Есептеуіш жйелерді жмысына аппаратты-техникалы араласу. Бл сз маынасы есептеуіш жйелердегі апаратты ауіпсіздігі мен ттастыын техникалы ралдар кмегімен бзу, мысалы: есептеуіш жйелер рылыларынан электромагниттік сулелену арылы апарат абылдау, апарат жіберуші каналдара электромагниттік сер ету, т.б. Мндай ауіптерден сатану шін йымдастырушылы шаралардан баса, аппаратты (аппарат экранын сулеленуден сатау, апарат жіберуші каналдарды жасырын тыдалудан сатау) жне бадарламалы тсілдер олданылады.

· Бадарламалы німдер кмегімен есептеуіш жйелер бадарламаларыны компоненттеріне жоюшы сер крсету. Мндай німдерді - бзушы бадарламалы німдер деп атауа да болады. Олара компьютерлік вирустар, троян аттары, жергілікті жне ауымды желілерді пайдалану арылы алыстаы жйелерге ену німдері. Мндай шабуылдара арсы бадарламалы жне аппаратты орау жйелері олданылады.

2) Windows NT операциялы жйесінде SAM берілгендер орыны парольдері

Windows ХР ауіпсіздік жйесіні негізгі бір компоненті олданушыларды жазу тіркегіш диспетчері болып табылады. Ол ауіпсіздік жйені баса компьютермен байланысын амтамасыз етеді. Парольдар туралы млімет SAM берілгендер орында саталады. (SAM – “Security Acconnt Management Database”). Бл база кез-келген компьютерде Windows NT операциялы жйесінде болады. Онда Windows NT олданушыларыны аутентификациясы шін олданатын, жйеге кірердегі барлы апараттар саталады. SAM берілгендер оры Windows NT жйесінде жйелік реестрді бір бтаы болып саналады. SAM берілгендер орындаы апарат негізінде екілік формада саталады. Оан рсатты атынас жазу тіркегіш диспетчері арылы іске асырылады. Ол SAM берілгендер орындаы жазылан апаратты згертуге жол бермейді. SAM берілгендер орына енгізілген парольды тізбек DES алгоритмі арылы шифрланады.

Windows NT операциялы жйесіні парольды ауіпсіздігі. Парольдар туралы млімет SAM берілгендер орында саталан. Олар Windows NT олданушыны аутентификация ызметін атарады. Интерактивті немесе желіге кіру кезінде жйеге енгізілген олданушы парольдары бірінші хэшифрланады, содан кейін екінші шифрланады. SAM берілгендер орында жазылан 16 байтты тізбекпен салыстырылады. Егер олар сйкес келсе олданушы жйеге кіруге ол жеткізеді. SAM берілгендер орыны мліметтері шифранан трде немесе хэшифрлаан пароль трінде саталынады. Біра кейбір жадайларда операциялы жйе оларды біреуін ана есептейді. Мысалыа: олданушы Windows for Workgroups компьютерінде жмыс істеп отыран Windows NT домені олданушысы паролін згертетін болса, онда оны есептік тізімінде тек Lan Manager паролі ана алады. Ал, егер, олданушылы пароль 14 символдан кп болып немесе бл символдар кмекші ралдарды жиынтыына кірмейтін болса, онда SAM берілгендер орына Windows NT паролі енгізіледі.

Сцитала

Жауабы:

З	О	В	У	Т	Е	Б	Я	Н
Е	Д	Л	Я	Т	О	Г	О	Ч
Т	О	Б	У	К	О	Р	Я	Т
Ь	Л	Ю	Д	Е	Й	Ч	Ь	Я
З	Л	О	Б	А	У	Б	И	Л
А	Д	Р	У	Г	А	М	О	Е
Г	О	И	Л	Ь	Ч	Т	О	Б
И	З	В	Е	Д	А	Т	Ь	Т
А	Й	Н	Ы	Г	Р	О	Б	А

№8

1) Операциялы жйелерді парольмен жабдытау

Операциялы жйелерді парольмен жабдытау Операциялы жйелерді парольдік орау компьютерлік тораптардаы апараттарды орауды негізгі дегейі болып саналады. Бл орау жйесі барлы операциялы жйелерде олданылады. Компьютермен жмыс бастаанда, олданушы операциялы жйелерге кірерде зін тіркеу тиіс, яни аты мен паролін енгізу керек. Аты операциялы жйелерге олданушыны идентификациясы шін керек етіледі. Ал пароль енгізілген идентификацияны дрыстыын длелдейді. Диалогты режимде олданушыны енгізген апараты операциялы жйелеріні кімінде бар апаратпен салыстырылады. Егер салыстыру стті аяталса, онда олданушы операциялы жйелерді барлы ресурстарымен жмыс жасауына болады. азіргі тадаы операциялы жйелердегі олданушыларды парольдарын шифрлауа арналан криптографиялы алгоритмдер кп жадайда те берік келеді. Мндай парольдарды бзу шін арнайы бадарламалар – парольды бзу бадарламалары жасалынан. Парольды бзу бадарламалары операциялы жйелерге ойылан парольді сол криптографиялы алгоритмдерді кмегімен кері шифрлау арылы тауып, табылан сзді жйелік файлдаы жазылан сзбен салыстырады. Белгілі бір символдар жиыны мен автоматты реттелген символдар тізбегін парольды бзу бадарламалары варианттар есебінде олданады. Бл діс барлы парольдарды бзуа ммкіндік береді. Егер парольды шифрланан трі белгілі болып жне ол осы жиын символдарынан тратын болса, парольды бзуа кететін максимальді уаытты келесі формуламен есептеуге болады:

Мндаы N – жиындаы символдар саны;

L - р секундтаы тексеру саны;

S – парольды шектік зындыы;

S – парольды ауіпсіздігін бзатын компьютерді жылдам істеуі мен операциялы жйеге туелді. Операциялы жйелерді парольды ауіпсіздігін бзуа арналан бл діс те кп уаытты алады.

2) Желілік жне макровирустар

Вирустар сатау орнына жне тратын ортасына арай мына трлерге блінеді:
Файлды вирустар – .com, .exe, .sys кеейтпелеріне ие бадарламалара заым келтіріп, компьютерді шуіне дейін алып келеді. Засыз бадарламаларды, сіресе, ойындарды кшіріп алу арылы компьютерге кіреді.

Жктелуші вирустар – кейбір бадарламаларды, апараттарды жктегенде заымдану пайда болады. орану жолдары: 1) кмнді сілтемелерге, жктеу крсетілген сілтемелерге басуа, кіруге болмайды. 2) компьютер жктеуден зиян крмеу шін BIOS (Setup) ораныс ою керек.

Макровирустар – Word жне Excel жаттарына зиян келтіреді. Бл вирустар макрокомандалардан (макростардан) трып, жаттара салынады жне жаттарды стандартты шаблонына заым келтіреді. Word, Excel жаттарды ашанда, онда макрос бар екендігі туралы хабар келеді. Егер макростарды жктелуіне тыйым салуды аласаыз, макростарды пайдалы ммкіндіктерінен де марм боласыз. Макровирустарлкен кеселік орындардаы электронды кестелер мен жаттар-файлдарды жояды.

Желілік вирустаркомпьютерлік желілер мен электорнды поштада зіні хаттамаларын немесе командаларын тарату шін олданылады. Заымдалатын операциялы жйе вирустарды класа блінуіні екінші дегейі болып табылады. рбір файлды немесе желілік вирус кез келген андай да бір операциялы жйелерді, яни MS DOS, MS Windows, т.б. файлдарын заымдайды. Макровирустар MS Office пакетін, MS Word, MS Excel форматындаы файлдарды да заымдайды. Жктемелік вирустар дискілерді жктемелік секторларында орналасан наты форматты мліметтерге баытталан.

Заымдалан объектілерді трлеріне байланысты компьютерлік вирустарды келесі трлері бар:

· полиморфты компьютерлік вирустар (Polymorphic viruses);

· MtE компьютерлік вирусы (MtE viruses);

· резидентті (жадта) компьютерлік вирус (Memory resident virus);

· скрипт-вирустар (Script virus);

· стелс вирустар (Stealth virus);

· шифрленген компьютерлік вирусы (Encrypted viruses);

· анти-антивирусты вирус (Anti-antivirus Virus, Retrovirus);

· антивирусты вирус (Antivirus Virus);

· червь-вирусты бадарламасы (Worm-virus);

· вирусты мистификатор (Hoax);

· вирус-спутниктер, вирус-компаньондар (Virus-companion);

· дроппер (Dropper);

· зоологиялы вирус (Zoo virus).

3) ріптік криптограмма

Е соы атарда Ш ріпі нлге те екендігін оай анытауа болады. Сонда біз алашы бааннан И ріпі бірге те екендігін табамыз. Сосын соы бааннан Ф ріпі екіге те екендігін анытаймыз. Сонымен,

Из последней строчки легко заметить, что Ш=0. Тогда из первого столбца находим, что И=1. Затем из последнего столбца находим Ф=2. Итак,

2Н

2А2

ЕЕ

НЗ

10А

МР

1МН

Ортаы атардан Н > Е аны. Бірінші бааннан Е=7 екендігін табамыз. Ортаы атардан Н и З: Н=8 и З=4 есептеп шыара аламыз. Содан мынаны аламыз:

Из средней строки ясно, что Н > Е. Из первого столбца находим Е=7. Из средней строки можно вычислить значения Н и З: Н=8 и З=4. Получим

2А2

10А

МР

1М8

Ары арай, А=5,Ы=9, М=6, Р=3. Мндерін таба аламыз.

Далее, последовательно вычисляем значения: А=5,Ы=9, М=6, Р=3.

Жауабы: ШИФРЗАМЕНЫ

№9

1) Желілерді орау деген не?

Желідегі апаратты орауды арнайы “шуыл генераторын” олдану арылы жзеге асыруа болады. Оптоволоконды кабелдер электромагниттік рісті серінен ошауланан, жне блар санкционирленбеген осуларды таба алады. Апаратты орауды амтамасыз ететін ралдарды ш топа блуге болады:

1. Техникалы ралдар, блар физикалы кіруге кедергі жасайды (кілттер, терезедегі решеткалар, сигнализация жне т.б.). Техникалы ралды ндылыы субъектілік факторлардан туелсіздігімен жне жоары модификацияа беріктігімен байланысты. Кемшіліктері – жеткіліксіз сапасы, ымбат тратындыы жне т.б.

2. Бадарламалы ралдар, бан оса пайдаланушыларды идентификациялауа арналан бадарламалар, апаратты шифрлау, уаытша файлдарды жою, жйені ауіпсіздендіретін текстік баылау жне т.б. Бадарламалы ралды ндылыы – универсалдыы, беріктігі, орнатуды арапайымдылыы, модификациялауа ммкіншілігі. Кемшіліктері – желіні физикалы ммкіншілігін шектеуі, файл-серверді жне жмыс орындарды жарты ресурстарын олдану, кездейсо немесе келісілген згертулерге жоары сезімталдыы, компьютерді типіне (аппаратты ралына) туелді ммкіндігі.

3. жымды ралдар, бан оса жымды-техникалы жне жымды-ыты ралдар. жымды ралдарды ндылыы - р трлі мселелерді шешуге ммкіншілігі, руды арапайымдылыы, желідегі згерістерге тез сезімталдыы, модификациялауа ммкіншілігіні шексіздігі. Кемшіліктері – субъектік факторлара жоары туелдігі жне наты блімшелерді жалпы жымды жмыстармен байланысы.

2. RSA электронды ол оюы

RSA ол оюы. М – ол оятын апарат болсын. ол оя келесі алгоритм бойынша алынады:

3. С = М (mod n),

4. онда (М, С) – ол ойылан апарат. ойылан ол келесі трде тексеріледі

5. С ( mod n) = М (mod n) = М’.

6. Егер М = М’, болса, ойылан ол расталынады.

Алладин

Блмелерді келесі атарда нмерлейміз

1 2 3

4 5 6

7 8 9

Егер сыйырлы шамды 3 рет (ллл) пайдаланса, онда Алладин бастапыда ай блмеде боланына арамастан 4,5,7,8 блмелерді бірінде болады.

1 2 3

• • 6

• • 9

Саинаны жне сыйырлы шамды 3 реттен пайдалып (ккк ллл), Алладин 4,5,7 блмелерді бірінде болады.

1 2 3

• • 6

• 8 9

Комбинацияны (ккк ллл) таы 2 рет пайдаланып Алладин 5 немесе 7 блмелерді бірінде болады.

1 2 3

4 • 6

• 8 9

1 2 3

4 • 6

7 8 9

Осылайша ллл ккк ллл ккк ллл ккк ллл жолымен масатына жетеді.

№10

1) ауіпсіздік жйесі деген не?

ауіпсіздігі – бл, берілетін, жинаталатын, делетін жне саталатын апаратты оршаан ортаны серінен (адам мен табиат) жне сырты ауіптерден сатайтын – бзылуа арсы тратылыы мен кедергілерге арсы тратын асиеттері.

Берілген апаратты орау процесіні трактовкасы негізінен йымдастыру шаралары мен техникалы дістер жне орау ралдырына сйенеді.

Апаратты орау деп апаратты ауіпсіздікке тнген ауіпті болдырмау жне оны кедергілерні жоюа арналан йымдастырушылы, ыты шараларды айтады.

Бл жадайда апаратты орауды амтамасыз ету лемдік дамуды ауіпсіздігін,мемлекеттерді, адамзат оамыны, жекелеген адамдарды, табиатты орауды амтамасыз ететін глобальды процестермен тедеседі.

Апаратты ауіпсіздік ымы адамны, оамны, табиатты ауіпсіздендірілген апаратпен оралуын екі трлі ауіптен сатандыру ммкіндігін сипаттайды:
пияларды жария болуы

Апаратты (кездейсо не дейі/ апаратты системалара зиянды ыпалы:

-Жекелеген адамны миына санасына жне психикасына

-Кпшілікті миына, санасына

-оамдаы апаратты ортаа

-Табии обьектілерді апаратты-сезімтал элементтеріне

Жекелеген адамдарды, оамны, меелекеттерді апаратты орауды негізгі обьектілеріне оларды арамаындаы апаратты ресурстар мен апаратты системаларды ыы мен туелсіздігін сатау.

2) арапайым орын алмастырулар шифрлары Шифрлау кезiнде шифрланатын мтінні табалары осы алфавиттi немесе баса алфавиттi табаларымен алдын ала дайындалан ереже бойынша алмастырылады. арапайым алмастыру шифрында бастапы мтінні рбiр табасы осы алфавиттi табаларымен барлы мтін зындыында бірдей алмастырылады. арапайым алмастыру шифрлары бiралфавиттi ойылым шифрлары деп аталады.

3) Кодты лып

26 бірінші алфавитіні ріптерімен сйкес сандарды сомасы блу кейін N алан S (N) салайы (N = 1,2, ..., 26) 0S (N) 25.

Нмірлері S арасында (1), S (2), ..., S (26) нлге те болса: S (T) = 0, содан кейін алаан пернелер тіркесімі T-ТА ліпбиі алашы тізбекті хаттар болып табылады.

Нмірлері S арасында (1), S (2), ..., S (26) нлге те болса, онда сол саныны екі рине бар: S (к) = S (м) (бл K <м болжайды). содан кейін

алаан пернелер тіркесімі (K + 1)-ші жне м-ші хатта аяталатын бастап, ліпбиіні телімі болып табылады.

Обозначим через S(n) остаток от деления на 26 суммы чисел, которые соответствуют первым n буквам алфавита (n = 1,2,…, 26) 0S(n)25.

Если среди чисел S(1),S (2),…,S (26) есть нуль: S(t) = 0, то искомой ключевой комбинацией является цепочка первых t букв алфави-та.

Если среди чисел S(1), S (2),…, S (26) нет нуля, то обязательно найдутся два одинаковых числа: S(k) = S(m) (считаем, что k < m). Тогда

искомой ключевой комбинацией является участок алфавита, начинаю-щийся с (k + 1)-й и заканчивающийся m-й буквой.

№11

1) Желіде апаратты орауды дегейлері Желідегі апаратты орауды арнайы “шуыл генераторын” олдану арылы жзеге асыруа болады. Оптоволоконды кабелдер электромагниттік рісті серінен ошауланан, жне блар санкционирленбеген осуларды таба алады.

§ желіге кптеген потенциалды каналдарды кіріп кетуі;

§ эксплуатациялы процесте туындайтын аппаратты жне бадарламалы амтамасыз етуді жеткіліксіздігі.

2) Шифрлаушы кестелер деген не? Шифрлаушы кестелер. айта рлеу дуірі басталаннан бастап криптография да айта дами бастады. Сол заманы орын алмастыру шифрлары ретінде шифрлаушы кестелер пайдаланылан.

Шифрлаушы кестелерде кілт ретінде :

· кесте лшемі;

· орын алмастыруды беретін сз;

· кесте рылымы ерекшеліктері пайдаланылады.

3) Телефон желісі*****Егер рбір 993 абонент 99 абонентпен байланысты болса, онда ол шін 993*99= 2 сым байланысы ажет болады,бтін нмір болмауы керек.

Жауабы: жргізуге болмайды, ммкін емес.

Если каждый из 993 абонентов связан с 99 абонентами, то для

этого потребуется 993 · 99=2 линий связи, которое не может быть целым

числом.

Ответ: нельзя.

№12

1) Апаратты орау жне оны мселелері .ндірісте ЭЕМ базасыны тиімді апаратты рылымын ру мселесі апаратты орауды йымдастыру мселесіні бірі болып саналады. Бл мселе деректерді тлалы орау жне жеке орау, жйелік бадарламаны арнайы бадарламалармен орау сияты сратар жиынын райды. Сонымен деректерді орауды бірінші тсінігі деректерді толы орау жне олара байланысты басару сратарын амту. Толы деректерді сатау мселесі йымдастыру жне техникалы аспектерден трады. йымдастыру аспектісі келесі ережелерді райды:

· апарат басаларды байланысы жо жерде саталуы тиіс;

· те керек апарат бірнеше жинатауыштарда саталуы тиіс;

· р-трлі есептерге жататын деректер блек атпен саталуы тиіс;

· магнитті жинатауштармен ережелерге сай байланыс жасалуы керек.

· ескі жне жаа мндер арасындаы байланысты сатау масатында белгілі атрибуттарды жаалау шектеулі;

· лдебір диапазонда кеістік крсеткішіні мнін сатау шектеулі.

2) RSA схемасы . RSA шифрлау жйесі. Бірінші болып жне е кп тараан ашы кілтті криптографиялы жйе 1978 жылы RSA деп аталатын жйе ретінде сынылан. RSA жйесіні атауы жйені рушыларды авторларыны бас ріптерінен алынан, олар Р. Ривеста, А. Шамира, Л. Адлеман. Ол те кп иын бтін сандарды арапайым кбейткіштерге жіктеуге негізделген.

RSA схемасы. RSA [Schn 96] шифрлау шін де жне ол ою шін де олданылады.

P жне q – лкен арапайым сандарын тадап аламыз. n = p×q модуль болсын, келесі функция

j(n) = (p-1)×(q-1) – Эйлер функциясы.

Кез-келген 1£ е<j(n) аламыз, ол ОБ(е, j(n)) = 1.

Онда тек ана жалыз

1£ d <j(n) болады, ол ed(modj(n)) = 1 болады.

3) Бзылан телетайп*****Телетайпты бзылуына арай алынан сздерді топтара бліп, жіктеп жазамыз. рбір ріпті алмастырып отырамыз. Мысалы, Б ріпі {А, Б, В, Г} ріптеріні біріне алмасады.

Аз сздері бар 2-ші жне соы баандардан сйкес келетін ВЯЗ, ЭТАЖ деген сздерді тапты. Енді 33 ріпті ішінен олданылып ойан В,Я,З,Э,Т,А,Ж ріптерін баандардан алып тастаймыз.

Мысалы 3-ші топта ГНОЙ, ГНОМ, ГРОМ деген сздерді табуа болады. Біра кез келген ріп бір а рет олданылуы тиіс.

Осылай жаластырып біз мынадай сздерді табамыз: БЫК ВЯЗ ГНОЙ ДИЧЬ ПЛЮЩ СЪЁМ ЦЕХ ШУРФ ЭТАЖ

№14

1) Антивирустар мен архиваторлар

Архиваторлар кішігірім файлдарды кшірмесін алуда олданылады да барлы алынан кшірмелерді бір архивтік файла жинайды. Олар файлды тыыздау амалын олдану арылы архивтік файлдар райды. Архиваторлар арасында ке тараандары ARJ (Robert Jung), WinRar (Eugene Roshal), LH (Haruyasi Yoshizaki) жне т.б. Оларды айырмашылыы жмыс жылдамдыы мен жинатау амалы жне информацияны тыыздау дрежесінде.

Архиваторлар-дискідегі орынды немдеу шін айлды клемін кішірейтіп сатауа ммкіндік беретін программалар тобы. Оларды ішінде ке таралан архиваторлар тобына:

WinRar.exe- графикалы интерфейсті олдану нсасы;

Rar.exe-мтіндік режимдеу арылы командаларды пайдалану тсіліне арналан нсасы.

Антивирус(латын тілінен анти арсы немесе кері, ал вирус у деп аударылады) антивирус аты айтып трандай нсауларды яни вирустардан, ауіпті тудырыш программалардан орап, операциялы жйе мен файлдарды ластануынан жне айсібір кедергісі кп кодтадан орайды. Антивирустер компьютерлік вирустерден сатайды жне оларды жоалтады. Антивирусты программалар арасында ке тараандары AIDSTEST, Dr.Web жне Adinf АО “Диалог-Наука”(И.Данилов) жиынтыына кіреді, AVP – Anti Viral Toolkit PRO (Е.Касперский), жне Norton AntiVirus (Semantec). Антивирусты программалар ртрлі вирустар жиынтыында жмыс істейді, сондытан тексеру жргізілмейді, сондытан оларды бірге олданады.

2) RSA шифрлау жйесіні кілт сзі (14 б)

RSA криптожйесін Рон Ривест (Ron Rivest), Ади Шамир (Adi Shamir) жне Леонард Адлеман (Leonard Adleman) 1978 жылы ойлап тапан. Алгоритм лкен санды жай кбейткіштерге жіктеу есебіні иындыына сйенген.

Алгоритмні беріктілігі дискреттік логарифмді есептеуді иындыы мен лкен сандарды иындыыны мніне негізделеді.

3) Таблица

Текст начинается с буквы Т, отмеченной черным кружком (хотя начинать читать можно с любого места). Листок с текстом следует раз так, чтобы буква Т приняла свое «естественное вертикальное» положение. Буква, оказавшаяся от Т справа (буква Е), будет второй бу искомого текста. Справа от повернутой нужным образом буквы Е находится К, и т. д. Путь, вдоль которого прочитывается текст, указан на рисунке.

Ответ.

ТЕКСТ ЧИТАЕТСЯ ВДОЛЬ ПО КРИВОЙ ПРИДУМАННОЙ ИТАЛЬЯНСКИМ МАТЕМАТИКОМ ПЕАНО

№15

1) Windows операциялы жйесіні парольды ауіпсіздігіні функциялары