Табии ресурстарды тымды пайдалану мен оршаан ортаны орау жніндегі шараларды жоспарлау мен аржыландыру

Республика леуметтік жне экономикалы процестерді дамуы мен кшеюі жріп жатан азіргі кезенде оршаан ортаа антропогендік ыпалды келесіз зардаптарын мейлінше азайтуа ммкіндік беретін табиат ресурстарын пайдалануда салатыа жол бермейтін жоспарлау, сондай-а атынастарды арастырылып отыран саласында ыты талаптарды негізгі кепілдіктеріні бірі болып табылатын оршаан ортаны орауды тиімділігіне ол жететін болады.

Р ЭК-ні 96-бабына сйкес оршаан ортаны орауа жне оны сапасын жасартуа баытталан технологиялы, техникалы, йымды, леуметтiк жне экономикалы шаралар кешенi оршаан ортаны орау жнiндегi iс-шараларболып табылады.

оршаан ортаны орау жнiндегi iс-шаралара:

1) экологиялы ауiпсiздiктi амтамасыз етуге баытталан;

2) оршаан ортаны сапалы сипаттамаларын арттыру арылы оршаан орта рауыштарыны жай-кйiн жасартатын;

3) экологиялы жйелердi жай-кйiн тратандыру мен жасартуа, биологиялы ртрлiлiктi сатауа, табии ресурстарды тымды пайдалану мен молытыруа ыпал ететiн;

4) оршаан ортаа жне халыты денсаулыына залал келтiрудi алдын алатын жне оларды болызбайтын;

5) оршаан ортаны орауа, табиатты тымды пайдалануа жне оршаан ортаны басаруды халыаралы стандарттарын енгiзуге баытталан дiстер мен технологияларды жетiлдiретiн;

6) ндiрiстiк экологиялы баылауды дамытатын;

7) оршаан ортаны орау саласындаы апаратты жйелердi алыптастыратын жне экологиялы апарат беруге ыпал ететiн;

8) экологиялы бiлiмдi насихаттауа, траты даму шiн экологиялы бiлiм мен аарту iсiне ыпал ететiн iс-шаралар жатызылады.

Жоспарлау процесі экономикалы ажеттіктері мен оршаан ортаны жай-кйі жне оны компоненттері арасындаы отайлы ара атыстылыыны йлесімін амтамасыз ететін экологиялы болжамдарды алдаы зірленуі шін сапалы сипаттамалары мен крсеткіштеріні болуын кздейді.

азіргі кезде табии ресурстарды пайдаланатын салалы ведомстволар мен шаруашылы жргізуші субъектілерді, сондай-а ылыми-зерттеу мекемелері мен оамды табиат орау йымдары арасындаы зара нашар байланысы сияты факторлар, ылыми-негізделген экологиялы крсеткіштер жйесіні шектеліп зірленуі оршаан ортаны жоспарлау процесіне келесіз ыпал етуі ммкін.

Осыны салдарынан бл саладаы азіргі танда нерлым болашаы бар баыттар мыналар болып табылады: жоспарлауды ылыми негізділігін жасарту, р трлі ведомстволарды жоспарланан шараларын іске асыру процесіне ылыми-зерттеу жне мамандандырылан оамды йымдарды белсенді трде атысуы, оларды іске асыруды кешенді-масатты бадарламалары мен ыгы кепілдіктерін бекіту, азастан Республикасы дамуы-ны стратегиялары мен тжырымдамалары бар осы бадарламаларды зара іс-имылын анытайтын айын ыты ережелерін зірлеу, мны зі з кезегінде арастырылып отыран саладаы салааралы мдделерді келісуді жне йлестіруді амтамасыз етуге ммкіндік береді.

Табиат пайдалануды р трлі баыттары бойынша экологиялы бадарламалар мен тжырымдамапарды зірлеу мен іске асыру саласындаы мемлекеттік органдарды тжырымдамасы Р-ны ЭК кзделген. Мысалы, Р-ны кіметі мемлекеттік экологиялы бадарламаларды зірлейді жне оларды Р Президентіне бекітуге сынады, шараларды табиат орау шараларына жатызу тртібін белгілейді, шараларды оршаан ортаны орау жніндегі шаралара жатызу ережелерін бекітеді.

Шараларды оршаан ортаны орау жніндегі шаралара жатызу Ережелері негізінде облысты оршаан ортаны орау саласындаы укілетті органы оршаан ортаны орау жніндегі шараларны тізбесін зірлеп, бекітеді. Р-ны оршаан ортаны орау министріні 2004 жылы 4 азандаы N 269- п «Шараларды табиат орау шараларына жатызу тртібін жне оршаан ортаны орау жніндегі шаралар тізбесін бекіту туралы» бйрыына сйкес бл тізбекке мынадай шаралар жатады:

1. Су ресурстарын орау жне тымды пайдалану, тазарту рылыстарын (жобалау, салу жне айта ру, барлы трдегі айналым жне сарынсыз сумен жабдытау жйелерін енгізу мен айта ру; сарынды су жинаыштарын айта ру мен жою жне оларды оршаан ортаа ыпалыны зардаптарын жоюа баытталан шараларды жргізу; сапаны баылауды, аынды сулар тастандыларыны рамы мен клемдеріні автоматтандырылан жйесін ру жне енгізу; жер сті жне жер суларын арыны ластануын болдырмайтын жне жоятын осы суларды орау жніндегі шараларды орындау; суды сапасын жасарту жнін-дегі шараларды жзеге асыру; су ттынуды, аызып жіберілетн ластанан суларды сапасын жне т.б. нормалау).

2. Ауа бассейнін орау (атмосфераа зиянды шыарындылардан кететін газдарды тазарту дістерін зірлеу жніндегі тжірибелік-нерксіптік ондырыларын салу, атмосфералы ауаны ластануын баылауды автоматтандырылан жйесін ру; отын-ны баламалы трлеріне кшу жне оамды электр клігін пайдалануды лайту, тоза-газ блетін йымдасан жне йымдаспаан кздерді бітеу жне жою; жер ойнауын пайдалану объектілерінде шады басу жніндегі шараларды жргізу; атмосфералы ауаны жай-кйін байау бекеттерін салу мен алпына келтіру; санитарлы-ораныш айматарын жобалау, салу жне абаттау; ілеспе газдарды кдеге жарату немесе кдйталап пайдала-ну; атмосфералы ауаны ластау кздеріні шыарындыларын нор-малаужне т.т.).

3. Жер ресурстарын орау (жерді тозудан, шлейттенуден, су жне жел эрозиясынан, ндіріс жне ттыну алдытарыны басып алуынан жне химиялы, биологиялы , радиоактивті жне баса да зиянды заттармен ластануынан орау; бзылан жерлерді алпына келтіру, жерді нарлылыы мен баса да пайдалы асиеттерін алпына келтіру мен жасарту жне оны азіргі талапа сай шаруашылы айналымына енгізу; жер ресурстарын кешенді рі тымды пайдалану жніндегі шаралар, сондай-а оларды жай-кйін баалау жмыстарын жргізу; топыраты ластануын баылау жйесін ру, топырагы ластануын баылау жніндегі зертханаларды сатып алу мен жаратандыру жне т.б.).

4. Жануарлар мен сімдіктер дниесін орау (шаруашылы ызметін жзеге асыру кезінде биологиялы ралуандыа катерді болызбау; оршаан ортаны ортадаы жай-кйін анытау шін экологиялы зерттеулер жргізу, нерксіп ызметіні экологи-ялы жйеге ытимал келесіз ыпалын аныгау жне осындай жадайлар жніндегі шараларды жоспарлау; жабайы жануарларды, стар мен балытарды санын молайту, алпына келтіру жніндегі биотехникалы шараларды жргізу; ерекше оралатын аумагарды ру мен жайастыру шін табии-ылыми жне техникалы-экономикалы негіздемелерді зірлеу; шлейттенуге жне баска да олайсыз экологиялы факторлара бейімделген жерді кгалдандыру; аумагарды орман рттерінен кейін, орманды алпына келтіруден кейін оалту жне т.б.).

5. ндіріс пен ттыну алдытарын пайдалану (алдытарды кез келген трлерін деу, срыптау жне жау жніндегі зауыттарды жобалау, салу жне жаырту; иесіз алдыгарды кез келген трлерін жинау, тасымалдау мен зиянсыздандыру жніндегі технологияларды сатып алу мен енгізу: ндіріс пен ттыну алдытарынан шикізат немесе дайын нім алу шін ондырылар-ды орнату; рсат оыс тгінділерін жою жніндегі шаралар; ймектелетін алдытар рамын баылау жйелерін ру, алдытар рамын баылау жніндегі зертханаларды сатып алу мен жарагандыру; иесіз объектілерді орналастыру мен алдыгарды кмуді экологиялы жне санитарлы талаптара сйкес келтіру мен оларды жайастыру жніндегі шаралар жне т.б.)

оршаан ортаны орау мен табии ресурстарды тымды пайдалану жніндегі шараларды жоспарлау за болашаа есептеліп жргізіледі жне мндай жоспарлау нерлым егжей-тегжейлі рі айын тртіптеуді ажет етеді, оны болмауы табиатты ыты орау проблемаларын дістемелік жаынан негізделген, брін амтитын шешімді амтамасыз етуге ммкіндік бермейді. Осымен байланысты оршаан ортаны жай-кйі туралы бастапы материалды жинауды, талдау мен ылыми жинатауды одан рі жетілдіру ажет, сондай-а болашатаы жне аымды тиісті жобаларды жасау шін негіз болып табылатын крсеткіштер жйесін зірлеуді жне одан рі дамытуды зор маызы бар.

Р ЭК-ті 97-бабына сйкесоршаан ортаны орау жнiндегi iс-шараларды аржыландыру:

1) бюджет аражаты;

2) табиат пайдаланушыларды з аражаттары;

3) азастан Республикасыны занамасында тыйым салынбаан зге де кздер есебiнен жзеге асырылады.

ртрлi дегейдегi бюджеттерден аржыландырылатын оршаан ортаны орау жнiндегi iс-шаралар мемлекеттiк, салалы (секторлы) жне iрлiк бадарламаларда белгiленетiн баыттара, сондай-а азастан Республикасы Президентiнi, азастан Республикасы Yкiметiнi жне жергiлiктi кiлдi органдарды шешiмдерiне сйкес айындалады.

Бюджет аражаты есебiнен аржыландырылатын экологиялы бадарламаларды, жоспарларды зiрлеу тртiбi азастан Республикасыны бюджет занамасымен белгiленедi.

оршаан ортаны орау жнiндегi iс-шаралар азастан Республикасыны, кiмшiлiк-ауматы бiрлiктердi леуметтiк-экономикалы даму бадарламаларына, жоспарларына, белгiлi бiр ауматы экологиялы бадарламаларына, жоспарларына енгiзiледi.

iрлiк экологиялы бадарламалар, жоспарлар жне тиiстi ауматы леуметтiк-экономикалы даму бадарламалары, жоспарлары олар бекiтiлгенге дейiн оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi органмен келiсiлуге жатады.

Облыстарды (республикалы маызы бар аланы, астананы) жергiлiктi атарушы органдары инвестициялы экологиялы жобаларды (бадарламаларды) азастан Республикасыны бюджет занамасына сйкес зiрлеп, оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi органа табыс етедi.

Экологиялы бадарламаларды зiрлеу шiн оршаан ортаны орау саласындаы жобаларды ашы конкурстары жргiзiлуi ммкiн, оларды ткiзу тртiбiн азастан Республикасыны кiметi айындайды.

Табиат пайдаланушыны з аражаты есебiнен аржыландырылатын оршаан ортаны орау жнiндегi iс-шараларды табиат пайдаланушы дербес жоспарлайды.

оршаан ортаны орау жнiндегi iс-шаралар табиат пайдаланушы экологиялы рсаттар алу шiн зiрлейтiн оршаан ортаны орау жнiндегi iс-шаралар жоспарына енгiзiледi.

зге де кздер есебiнен аржыландырылатын оршаан ортаны орау жнiндегi iс-шараларды жоспарлау азастан Республикасыны занамасында белгiленген тртiппен жзеге асырылады.