Азаматтар мен зады тлаларды жер учаскелерiне меншiгi.

Жеке меншiкте болмайтын жер учаскелерiн оспаанда, мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерi азаматтар мен мемлекеттiк емес зады тлалара жеке меншiкке берiлуi ммкiн.

азастан Республикасы азаматтарыны жеке меншiгiнде шаруа (фермер) ожалыын, зiндiк осалы шаруашылы жргiзу, орман сiру, бабанды, жеке трын й жне саяжай рылысы шiн, сондай-а йлердi (рылыстарды, имapaттарды) oларды масатына сйкес ызмет крсетуге арналан жердi оса аланда, ндiрiстiк жне ндiрiстiк емес, оны iшiнде трын йлердi (рылыстарды, имараттарды) мен оларды кешендерiн салуа берiлген (берiлетiн) немесе олар салынан жер учаскелерi болуы ммкiн.
Жеке меншiк ыын iске асыру

Егер ЖК жне азастан Республикасыны зге де за актiлерiнде згеше кзделмесе, жер учаскесiнi меншiк иесi мемлекеттiк органдарды андай да бiр рсатын алмай, жер учаскесiн з алауынша иелену, пайдалану жне оан билiк ету ыын жзеге асырады.

Меншiк иесi зiнi жер учаскесiне атысты оны нысаналы масатын згертпей, азастан Республикасыны за актiлерiнде тыйым салынбаан кез келген ммiлелердi жасасуа ылы.

Ауыл шаруашылыы масатындаы жер учаскелерiнi меншiк иелерi аталан ытарды осы Кодекстi ережелерiн ескере отырып iске асырады.
Жер учаскесiне меншiк ыы баса адама ммiле жасалан кездегi барлы ауыртпалытарымен берiледi.

Жер учаскесiнi меншiк иесi оны нысаналы масатын згертпей, жер учаскесiн уаытша пайдалану туралы шартты негiзiнде оны уаытша пайдалануа беруге ылы. Жер учаскесiн уаытша пайдалану туралы шарт жалдау шарты (жала алушымен) немесе теусiз пайдалану туралы шарт (теусiз пайдаланушымен) нысанында жасалады.

Жерге мемлекеттiк меншiк

Мемлекеттiк билiк органдарына, мемлекеттік йымдар мен мекемелерге берiлген, ораныс ажеттерiне пайдаланылатын, ерекше оралатын табии ауматар алып жатан, сауытыру жне тарихи-мдени масаттаы, орман жне су орларыны, елдi мекендер жерiндегi орта пайдаланудаы, босалы жер, оны iшiнде арнайы жер орыны жер учаскелерi, кенттер мен ауылды елдi мекендердi маындаы жайылымды жне шабынды алаптар, сондай-а жеке меншiкке берiлмеген шалайдаы жайылымдар мен баса да жерлер мемлекеттiк меншiкте болады.

Мемлекеттiк меншiк ыын iске асыру

Мемлекеттiк меншiктегi жерден жер учаскелерi:

1) жеке меншiкке сатылуы немесе теусiз берiлуi;

2) траты немесе уаытша жер пайдалануа берiлуi;

3) ЖК, азастан Республикасыны зге де за актiлерiнде немесе халыаралы шарттарда кзделген жадайларда зге де ыты нысандарда iске асырылуы ммкiн.

зін-зі баылау сратары:

Жер ымы, жне оны табиат обьектісі ресурсы ретінде

Жер аидалары, оны орау жолдары

Жерді орауды зады негіздері

Таырып 9. Жер ойнауыны ыты режимі жне оны орау

1. Жер ойнауыны, пайдалы азбаларды ыты жадайыны тсінігі жне оларды орауды жалпы сипаттамасы.

Жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы» азастан Республикасыны заы жне жер ойнауын тымды пайдалануы мен орауды амтамасыз ететін баса да задар.

Азастан Республикасыны мемлекеттік жер ойнауы орыны тсінігі мен рамы жне оны жеке бліктеріні ыты режимі.

Жер ойнауыны, пайдалы азбаларды ыты жадайыны тсінігі жне оларды орауды жалпы сипаттамасы.

Жер ойнауы - топыра абатынан, ол жо болса - жер бетiнен жне теiздердi, клдердi, зендердi жне баса да су айдындарыны тбiнен тмен орналасан, ылыми-техникалы прогрестi ескере отырып жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жргiзуге болатын тередiкке созылан жер ыртысыны блiгi.

Пайдалы азба - жер ойнауында атты, сйы немесе газ кйiнде кездесетiн (соны iшiнде шипалы балшы) материалды ндiрiсте олдануа жарамды табии минералды тзiлiм.

Жер ойнауын пайдалану атынастары Р «Жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы» 1996 жылды 27 атарындаы Заымен реттеледі.

Р «Жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы» Р Заыны 2-бабына сйкес жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану жайындаы задарды мiндеттерi - азастан Республикасыны мдделерiн жне оны табии ресурстарын орау, азастан Республикасыны жер ойнауын тиiмдi пайдалану жне орау, жер ойнауын пайдаланушылар мдделерiн орау, шаруашылы жргiзудi барлы нысандарыны бiрдей дамуына жадай жасау, жер ойнауын пайдалану жнiндегi атынастар саласында задылыты кшейту масатында жргiзудi реттеу болып табылады.

Р «Жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы» Р Заыны 3-бабына сйкес Жер ойнауымен жне жер ойнауын пайдаланумен байланысты ыты атынастар мынадай принциптерге негiзделедi:
1) жер ойнауын тымды, кешендi жне ауiпсiз пайдалануды амтамасыз ету;

2) жер ойнауын жне оршаан ортаны орауды амтамасыз ету;

3) республикалы жне айматы мдделердi йлесуiн амтамасыз ету;

4) минералды шикiзат базасын толытыруды амтамасыз ету;

5) жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жариялы трде жргiзу;

6) жер ойнауын пайдалануды аылы болуы;

7) жер ойнауын пайдалану жнiнде операцияларды жргiзуге инвестициялар тарту шiн олайлы жадайлар туызу.

Р «Жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы» Р Заыны 6-тарауы «Жер ойнауын жне оршаан ортаны орау, жер ойнауын зерттеу мен пайдалану» деп аталады жне оршаан ортаны орауа арналан.

Жер ойнауын орау - азастан Республикасыны жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы занамасында кзделген, жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жргiзу кезінде жер ойнауыны ластануын болызбауа жне жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды оршаан ортаа зиянды серiн азайтуа баытталан iс-шаралар жйесi

Жер ойнауын жне оршаан ортаны орау, жер ойнауын зерттеу жне пайдалану:

1) халыты денсаулыын жне мiрiн орау;

2) жер ойнауыны ресурстарын тиiмдi жне кешендi пайдалану;

3) табии ландшафттарды сатау жне блiнген жерлердi, зге де геоморфорологиялы рылымдарды алпына келтiру;

4) жер сiлкiнудi, кшкiндi, су басуды, топыраты отыруын болдырмау масатында жер ойнауыны стiгi блiктерiнi энергетикалы жай-кйiн сатау;

5) су объектiлерiнi табии жадайын сатауды амтамасыз ету баыттарына негiзделген ыты, йымдастыру, экономикалы, технологиялы жйелердi жне баса шараларды амтиды.

Жер ойнауын пайдалануды барлы сатыларында болжауды, жоспарлауды, жобалауды оса аланда, оршаан ортаны орау задарында кзделген экологиялы талаптар басымды ретте саталуа тиiс. Жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жргiзген кезде жер ойнауын жне оршаан ортаны орауа ойылатын негiзгi талаптар:
1) кен орнын игерудi арнаулы тсiлдерiн олдану есебiнен жердi стiгi абатын сатау;

2) жердi техногендiк шлейттенуiн болдырмау;

3) жер ойнауын пайдалану операциялары басталмай трып, табиатты орау органдарымен келiсiлген автомобиль жолдарын салуды тиiмдi сызбасын жасау, сондай-а скважиналарды брылауда тарматы дiстi олдану, iшкi йiндiлер жасау технологиясын олдану, минералды шикiзатты ндiру мен деудi алдытарын пайдалану арылы бзылатын жне блiнетiн жерлердi аумаын азайту;

4) топыраты, аршу жыныстары йiндiлерiнi жне ндiрiс алдытарыны жел эрозиясын, оларды тотытануын жне здiгiнен жануын болдырмау;

5) сiiрме жне тщы су абаттарын ластанудан сатау шiн ошаулау;
6) жер стi жне жер асты суларын сарылудан жне ластанудан сатау.
Жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды cаты аймаыны шегiнде жзеге асыратын жер ойнауын пайдаланушы жер ойнауын пайдалану жнiндегi осы операцияларды суды дегейiнi ктерiлуi жадайында теiздi ластануын болдырмайтындай немесе барынша тмендететiндей етiп жргiзуге мiндеттi.

Жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды cаты аймаыны шегiнде жзеге асыратын жер ойнауын пайдаланушы жер ойнауын пайдалану жнiндегi жргiзiлген операцияларды жне мндай жеройнауын пайдаланушыны кiнсi болу-болмауына арамастан су дегейiнi ктерiлуiнi нтижесiнде теiздi ластануы жадайында оршаан ортаа не жеке немесе зады тлалара келтiрiлген зиян мен залал шiн жауапкершiлiкте болады.

Жер ойнауын тымды жне кешендi пайдалану мен жер ойнауын орау саласындаы талаптар:

1) жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жргiзу шiн, соны iшiнде ндiруге атысы жо масаттара пайдалану шiн берiлетiн пайдалы азбалар, кен орындары жеройнауы учаскелерi орыны ауымы мен рылымын натылы баалау шiн жер ойнауын iлгерiлей геологиялы зерттеудi толымдылыын амтамасыз ету;

2) жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жргiзудi барлы сатыларында жер ойнауы ресурстарын тымды жне кешендi пайдалануды амтамасыз ету;

3) бай учаскелердi тадап игеруге жол бермей пайдалы азбаларды жер ойнауынан блiп алуды толымдылыын амтамасыз ету;

4) кен орнын игеру кезiнде айырып алынан жне жер ойнауында алдырылатын негiзгi жне онымен бiрге орналасан пайдалы азбаларды жне осалы компоненттердi, соны iшiнде минералды шикiзатты, деу нiмдерi мен ндiрiс алдытарын наты есепке алу;

4-1) бастапы деу деректерi бойынша мемлекеттiк баланста есепте тран пайдалы азбалар орларын тзетудi жою.

Жер ойнауын орауды негiзiн жер ойнауын пайдалану объектiлерiн геологиялы, гидрогеологиялы, экологиялы, инженерлiк-геологиялы жне технологиялы зерделеудi толымдылыы мен длдiгi райды.

Жер ойнауын орау саласындаы талаптарды бзу салдарынан зиян келтiрген тлалар, егер зиян есерiлмейтiн кштi салдарынан боландыын длелдей алмаса, онда келтiрiлген зиянды наты залал клемiнде теуге мiндеттi.

Жер ойнауын пайдалану, орау саласындаы талаптарды бзу салдарынан келтiрiлген зиянны клемiн жер ойнауын пайдаланушылармен бiрлесе отырып, жер ойнауын зерттеу жне пайдалану мен оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi органдар айындайды. Зиянды есептеудi тртiбiн азастан Республикасыны кiметi белгiлейдi.

Зиянны клемiн анытауа байланысты туындайтын дауларды азастан Республикасыны азаматты iс жргiзу задарында айындалатын тртiппен сот шешедi.

Жер ойнауын орауды мемлекеттiк баылауды оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi орган жзеге асырады.

Жер ойнауын орауды мемлекеттiк баылауды мiндетi жер ойнауын пайдаланушыларды азастан Республикасыны жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы занамасыны жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жргізген кезде жер ойнауыны ластануын болызбау жне жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды оршаан ортаа зиянды серiн азайту блiгiнде саталуын баылауды амтамасыз ету болып табылады.

Жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жргiзгенде пайда болатын атынастар Р «Жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы» Р Заы жне соан сйкес абылданан баса нормативтiк ыты актiлермен реттеледi. За 10-тарау мен 76-баптан трады.

Пайдалы азбалар мен техногендiк минералды тзiлiмдердi кейбiр трлерiне атысты жер ойнауын пайдалану жнiндегi операцияларды жргiзуге байланысты ерекшелiктер, пайдалы азбаларды осы трлерi туралы жне техногендiк минералды тзiлiмдер туралы за актiлерiмен айындалады.
Жер, су (жерасты жне шипалы балшытан баса), орман, сiмдiк жне жануарлар лемiн, атмосфералы ауаны пайдалану жне орау жнiндегi атынастар арнайы задармен реттеледi.

Жер ойнауын пайдалану ыына байланысты азаматты ыты атынастар осы За нормаларымен реттелмеген болса, азаматты задар нормаларымен реттеледi.

Егер азастан Республикасыны за актiлерiнде згеше кзделмеген болса, шетелдiк азаматтар жне зады тлалар; сондай-а азаматтыы жо тлалар жер ойнауын пайдалану жнiнде азастан Республикасыны азаматтарымен жне зады тлаларымен бiрдей ытармен пайдаланады жне мiндеттер атарады.

За белгiленген азаматтар мен зады тлаларды ытары кiметтi, орталы рi жергiлiктi атарушы органдарды жне мслихаттарды актiлерiмен шектелмейдi. Мндай актiлердi за кшi болмайды жне орындалуа жатпайды.

Жер ойнауы жне оны рамындаы пайдалы азбалар азастан Республикасыны Конституциясына сйкес мемлекет меншiгi болып табылады. Егер контрактiде згеше кзделмеген болса, минералды шикiзат меншiк ыымен жер ойнауын пайдаланушыны меншiгiне жатады (азастан Республикасыны мемлекеттiк ксiпорнына - шаруашылы жргiзу немесе жедел басару ыымен).
Техногендiк минералды тзiлiмдер мен техногендiк сулар жер ойнауын пайдаланушыны меншiгi болып табылады. Техногендiк минералды тзілімдерді игеру кезiнде жер ойнауын пайдаланушы не жер ойнауын пайдаланушыдан техногендiк минералды тзiлiмдерге меншiк ыын алан шiншi тла кен орнын игеру кезiнде салы тленбеген пайдалы азбаларды орына мемлекеттiк сараптама жргiзуге жне зыреттi органмен оны ндiруге келiсiм-шарт жасасуа мiндеттi.
Мемлекет меншiгiндегi техногендiк минералды тзiлiмдерден алынан пайдалы азбалара иелiк ету ыы контрактыда айындалады.

Минералды шикiзат, техногендiк минералды тзiлiмдер мен техногендiк сулар немесе пайдалы азбалар меншiк ыымен жер ойнауын пайдаланушыны иелiгiнде болса, ол минералды шикiзата, техногендiк минералды тзiлiмдерге, техногендiк сулара немесе пайдалы азбалара иелiк етуге, олар жнiнде азастан Республикасыны задарында тыйым салынбаан кез келген азаматты-ыты ммiлелер жасауа хаылы.

Барлы мдделi тлаларды, оны iшiнде азастан Республикасыны за функцияларын жзеге асыратын жоары кiлдi органыны жне жергiлiктi кiлдi органдарды зыреттi органда:

1) жер ойнауын пайдалану ыын беруге конкурс ткiзудi шарттарымен жне оны нтижелерi туралы шешiмнi мазмнымен;
2) жасалан келiсiм-шарттар бойынша конкурс шарттарыны орындалуымен танысуа ыы бар.

Тараптар пия деп таныан апаратты азастан Республикасыны за функцияларын жзеге асыратын мемлекеттiк органдарына, жоары кiлдi органы мен жергiлiктi кiлдi органдарына беру пиялылы режимдi бзу болып табылмайды.