Атмосфералы ауаны ыты орауды тсінігі жне жалпы сипаттамасы

Атмосфералы ауа - оршаан ортаны атмосфера газдарыны табии оспасы болып табылатын компонентi.

азастан Республикасыны атмосфералы ауаны орау саласындаы задары азастан Республикасыны Конституциясына негiзделедi жне Экологиялы кодекс пен азастан Республикасыны зге де нормативтiк ыты актiлерiнен трады.

Атмосфералы ауаны ыты реттеу Экологиялы кодекспен тікелей жзеге асырылады.

Егер азастан Республикасы бекiткен халыаралы шартта згеше ережелер белгiленсе, халыаралы шартты ережелерi олданылады.

Мемлекеттiк экологиялы мониторинг (оршаан орта мен табии ресурстар мониторингi) - табии жне антропогендiк факторларды серiнен оршаан ортаны, табии ресурстарды жай-кйiнi згеруiн баалау, болжау жне баылау масатында оларды жай-кйiн адаалауды кешендi жйесi.

Атмосфералы ауа, жер, жер стi мен жер асты сулары, жер ойнауы, жануарлар жне сiмдiктер дниесi, сондай-а климат пен Жердi озон абаты, экологиялы жйелер, оршаан ортаны халыты денсаулыына сер ететiн факторлары мемлекеттiк экологиялы мониторинг объектiлерi болып табылады.

оршаан орта мен табии ресурстар мониторингiнi бiрыай мемлекеттiк жйесi - экологиялы ауiпсiздiктi, табии ресурстарды сатауды, молытыруды жне тымды пайдалануды, сондай-а халыты санитарлы-эпидемиологиялы салауаттылыын амтамасыз ету масатында басарушылы жне шаруашылы шешiмдердi абылдануы шiн оршаан орта мен табии ресурстарды жай-кйiн байауды, сондай-а оларды наты жай-кйi туралы деректерге талдау жасауды амтитын кп масатты апаратты жйе.

оршаан орта мен табии ресурстар мониторингiнi бiрыай мемлекеттiк жйесiн оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi орган арнайы мемлекеттiк укiлеттi органдармен бiрлесе отырып йымдастырады.

оршаан орта мен табии ресурстар мониторингiнi бiрыай мемлекеттiк жйесiнi принциптерi:

1) бiрыай йымды, дiстемелiк, метрологиялы жне апаратты станым негiзiнде жмыс iстеу;

2) олданыстаы мемлекеттiк жне зге де мониторинг жйелерiнi ммкiндiктерiн барынша пайдалану болып табылады.

оршаан орта мен табии ресурстар мониторингiнi бiрыай мемлекеттiк жйесiнi мiндеттерi:

1) оршаан ортаны, биологиялы ралуанды жне экожйелердi жай-кйi туралы, антропогендiк сер ету кздерi, тiршiлiк ету ортасыны халы денсаулыына сер ететiн факторлары туралы дрыс жне салыстырмалы апарат алу;

2) оршаан ортаны жай-кйiн, антропогендiк сер ету дегейлерiн, биосфера жай-кйiнi крсеткiштерiн, экожйелердi функционалды ттастыын баалау жне болжау;

3) экологиялы ауiпсiздiктi амтамасыз ету бойынша абылданатын басарушылы шешiмдерi мен ткiзiлетiн iс-шараларды тиiмдi болуына талдау жргiзу шiн деректермен амтамасыз ету болып табылады.

оршаан орта мен табии ресурстар мониторингiнi бiрыай мемлекеттiк жйесi тіршілік ету ортасы мен халыты денсаулыын оса аланда, оршаан ортаны орау мселелерiн тiкелей немесе жанама трде амтитын, азастан Республикасындаы олданыстаы мониторинг жйелерi мен мониторингтi кiшi жйелерiнi базасында алыптасады.

Арнайы укiлеттi мемлекеттiк органдар здерiнi зыретiне сйкес табии объектiлерге зерттеу жргiзуге жне мониторинг трлерiн (кiшi жйелердi) йымдастыруа мiндеттi.

оршаан орта жай-кйiнi мониторингiн оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi орган йымдастырады.

Атмосфералы ауа жай-кйiнi мониторингi - азастан Республикасыны елдi мекендерiнде атмосфералы ауаны ластануыны жай-кйiне баылау жасау жйесi. Мемлекеттiк баылау бекеттерiнi санын жне оларды рбiр наты елдi мекенде орналастыруды халы саны, жер рельефi, ластануды наты дегейiн ескере отырып, оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi орган з зыретi шегiнде айындайды. Атмосфералы жауын-шашын жай-кйiнi мониторингi - атмосфераны ластануыны крсеткiшi болатын атмосфералы жауын-шашынны химиялы рамына баылау жасау, сондай-а ыс кезiнде атмосфераны iрлiк ластануын баалау жне елдi мекендер мен нерксiп объектiлерiнен ластаушы заттарды таралу ауымын анытау шiн ар абатындаы заттарды болуына баылау жасау жйесi. Метеорологиялы мониторинг - мемлекеттiк органдарды, жеке жне зады тлаларды ауа райы туралы апаратпен амтамасыз ету, ыса мерзiмдi, за мерзiмдi метеорологиялы, агрометеорологиялы болжамдар жасау жне длей метеорологиялы былыстарды туындау ытималдыы туралы ескерту масатында атмосфера мен жер стiнi физикалы параметрлерiне, метеорологиялы, оны iшiнде актинометрикалы, жылу балансы, озонометрикалы, аэрологиялы баылау жасауды кешендi жйесi. Метеорологиялы мониторинг деректерiнi негiзiнде климатты жне Жердi озон абатыны мониторингiн жргiзу жзеге асырылады. 2. Атмосфералы ауаны орау жніндегі ызметті йымдастыру.

Климатты жне Жерді озон абатын орау мынадай принциптерге негізделеді:

1) климатты згеруіні (жаанды згеруді оса аланда) жне Жерді озон абатыны тозуыны орны толмас салдарларын болдырмау, бсесіту;

2) атмосфераа парниктік газдарды жне озонды бзатын заттарды шыаруды мемлекеттік реттеуді міндеттілігі;

3) климатты згеруі жне Жерді озон абатыны тозуы туралы апаратты жариялылыы, толытыы жне дрыстыы;

4) климатты жне Жерді озон абатын орау дісіні ылыми негізділігі, жйелілігі жне кешенділігі.

Климатты жне Жерді озон абатын орау саласындаы мемлекеттік басаруды оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган жзеге асырады.

оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган жне зге де мемлекеттік органдар парниктік газдарды атмосфераа шыарылуын жне озонды бзатын заттарды ттынылуын азайту жніндегі іс-шараларды, парниктік газдар шыарындыларыны мониторингі деректерін, парниктік газдар шыарындыларын жне озонды бзатын заттарды ттынылуын баылау нтижелерін ескере отырып, климатты жне Жерді озон абатын орау жніндегі тиісті мемлекеттік, салалы жне жергілікті атарушы органдармен келісілген ірлік нысаналы бадарламалар мен іс-шаралар зірлейді.
Климатты жне Жерді озон абатын орау бадарламаларыны жобалары климатты згеруіні (жаанды згеруді оса аланда) жне Жерді озон абатыны тозуыны салдарларын болдырмау жне бсесіту жніндегі іс-шараларды жоспарлау мен жзеге асыру кезінде азаматтар мен оамды бірлестіктерді сыныстарын ескеру масатында оларды талылауына сынылуы ммкін.

Р ЭК-ні 313-бабы «Парниктік газдарды шекті жол берілетін шыарындылары жне озонды бзатын заттарды ттынылуын регламенттеу» деп аталады.Парниктік газдарды шыарындыларын жне озонды бзатын заттарды ттынылуын мемлекеттік реттеу масатында парниктік газдарды шекті жол берілетін шыарындыларыны жне озонды бзатын заттарды ттынуды лимиттері (квоталары) белгіленеді. оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган парниктік газдар шыарындылары кздеріні жекелеген трлері шін парниктік газдарды шекті жол берілетін шыарындыларын белгілейді. Озон бзатын заттарды азастан Республикасыны аумаына келу оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган беретін рсаттар негізінде жзеге асырылады.

Озонды бзатын жне рамында оларды німдері бар заттарды импорты, экспорты, озонды бзатын заттар пайдалана отырып жргізілетін жмыстар, рамында озонды бзатын заттар бар жабдытарды жндеу, монтаждау, олара ызмет крсету шаруашылы ызметті экологиялы ауіпті трлері болып табылады жне азастан Республикасыны кіметі айындайтын тртіппен оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган беретін рсаттар негізінде жзеге асырылады.

алалы жне зге де оныстарды салу кезінде шаруашылы жне зге де ызмет объектілерін жобалау, орналастыру, салу, реконструкциялау жне пайдалану парниктік газдар шыарындыларыны азайтылуы жне оларды сііргіштерді абсорбциялау дегейіні саталуы ескеріле отырып жзеге асырылуа тиіс.

Атмосфераа парниктік газдар шыарындыларыны кздері бар жне озонды бзатын заттарды ттынуды жзеге асыратын зады тлалар азастан Республикасыны кіметі белгілеген тртіппен мемлекеттік есепке алынуа тиіс.

Тиісті ауматарда климатты жне Жерді озон абатын орау саласындаы статистикалы байауды белгіленген тртіппен жзеге асыратын йымдарды тізбесін оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган мемлекеттік статистика органдарымен келісім бойынша айындайды.

оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган азастан Республикасыны халыаралы шарттарына сйкес реттелетін озонды бзатын заттарды ттынуды мемлекеттік кадастрын зірлеуді йымдастырады.

Озонды бзатын заттарды келуді жне ттынуды жзеге асыратын жеке жне зады тлалар озонды бзатын заттарды ттынуды мемлекеттік кадастрын зірлеу шін жыл сайын, есепті жылдан кейінгі жылды екінші тосанынан кешіктірмей, оршаан ортаны орау саласындаы укілетті органа озонды бзатын заттарды жылды ттынылуы туралы деректерді табыс етеді.

Озонды бзатын заттарды ттынуды мемлекеттік кадастрыны деректері ашы болып табылады жне жариялануа жатады.

оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган парниктік газдарды мемлекеттік кадастрын зірлеу шін парниктік газдарды эмиссиясы мен сіірілуіне жыл сайыны мемлекеттік тгендеу жргізуді йымдастырады.

Парниктік газдарды кздері мен сіірушілері бар зады тлалар парниктік газдарды эмиссиясы мен сіірілуіне тгендеу жргізу шін жыл сайын, есепті жылдан кейінгі жылды екінші тосанынан кешіктірмей, оршаан ортаны орау саласындаы укілетті органа парниктік газдара тгендеу жргізу жне мемлекеттік кадастрын жасау шін бастапы апаратты табыс етеді.

Парниктік газдарды мемлекеттік кадастрыны деректері ашы болып табылады жне жариялануа жатады.

3. Атмосфералы ауаны орау саласындаы мемлекеттiк баылау:

1) атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттарды шыаруа жне оан зиянды физикалы сер етуге рсаттармен белгiленген талаптарды;

2) атмосфералы ауаны орауды, оны iшiнде атмосфералы ауаны орауа ндiрiстiк баылау жргiзудi стандарттарын, нормативтерiн, ережелерiн жне зге де талаптарын;

3) атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттар шыаратын траты кздерi бар объектiлердi санитариялы-ораныш айматарыны режимiн;

4) атмосфералы ауаны орау бадарламаларыны орындалуын;

5) азастан Республикасыны атмосфералы ауаны орау саласындаы задарыны зге де талаптарын сатауды амтамасыз етуге тиiс.

Атмосфералы ауаны орау саласындаы мемлекеттiк баылауды азастан Республикасыны оршаан ортаны орау саласындаы орталы атарушы органы, оны ауматы блiмшелерi жзеге асырады.

Атмосфералы ауаны орау саласындаы ндiрiстiк баылауды атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттар шыаратын жне зиянды физикалы сер ететiн кздерi бар зады тлалар жзеге асырады.

Атмосфералы ауаны орауды жай-кйiне ндiрiстiк баылауды стандарттау, метрология жне сертификаттау жнiндегi укiлеттi мемлекеттiк органны кулiгi бар аттестатталан зертханалар жргiзедi.

Атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттар шыаратын кздерi бар зады тлалар атмосфералы ауаны орауды, оны сапасын баылауды азастан Республикасыны атмосфералы ауаны орау саласындаы задарына сйкес жзеге асыруа тиiс.

Атмосфералы ауаны орау саласындаы ндiрiстiк баылауды жргiзуге жауапты тлалар туралы млiметтер, сондай-а атмосфералы ауаны орау саласындаы ндiрiстiк баылауды нтижелерi азастан Республикасыны оршаан ортаны орау саласындаы орталы атарушы органыны ауматы блiмшелерiне жне облыстарды (республикалы маызы бар аланы, астананы) жергiлiктi атарушы органдарына табыс етiлiп отырады.

азастан Республикасыны оршаан ортаны орау саласындаы орталы атарушы органы мемлекеттiк инспекторларыны ытары:

1) меншiк нысандары мен баыныстылыына арамастан, йымдар мен баса да объектiлерге (оны iшiнде белгiленген тртiппен скери жне ораныс объектiлерiне) кедергiсiз (ызметтiк кулiктерiн крсете отырып) кiруге, атмосфералы ауаны орау саласындаы мемлекеттiк баылауды жзеге асыруа ажетті жаттаманы, талдауларды нтижелері мен зге де материалдарды танысу шін сратып жне тегін алуа;

2) атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттарды шыаруды белгiленген нормативтерiнi саталуын жне тазалау рылыстарыны жмысын, осындай шыарындыларды баылау ралдарын тексеруге;

3) атмосфералы ауаны орау мен сауытыру жнiндегi жоспарлар мен iс-шараларды орындалуын, атмосфералы ауаны орау туралы задар талаптарыны саталуын тексеруге;

4) табии ресурстарды пайдалануа лицензияларда белгiленген талаптарды саталуын жне атмосфералы ауаны орау саласындаы жекелеген ызмет трлерiнi жзеге асырылуын, табиат пайдалануа жасалан шарттар (келiсiм-шарттар) мен берiлген рсаттарды орындалуын тексеруге, белгiленген тртiппен оларды кшiн жоюа, оларды кшiн жою туралы нсамалар беруге немесе сыныстар енгiзуге;

5) атмосфералы ауаа зиянды физикалы сер етудi белгiленген нормативтерiнi саталуын тексеруге;

6) мемлекеттiк экологиялы сараптама жргiзу туралы сыныстар енгiзуге жне оны орытындыларыны орындалуын тексеруге;

7) экологиялы ауiптi жктердi (бйымдарды), алдытар мен шикiзат ресурстарын азастан Республикасыны аумаына атмосфералы ауа сапасыны нормативтерiн бза отырып келудi (кетудi) жзеге асырылуына, сондай-а оларды транзитiне (одан рi тасымалдануына) тыйым салу туралы нсама шыаруа;

8) сот органдарына азастан Республикасыны атмосфералы ауаны орау саласындаы задарын бзып жзеге асырылатын шаруашылы жне зге де ызметтi тотата тру немесе оан тыйым салу туралы талап арыз беруге;

9) атмосфералы ауаны орау саласындаы кiмшiлiк ы бзушылытар туралы iстердi азастан Республикасыны задарында белгiленген тртiппен арауа, тиiстi органдара атмосфералы ауаны орау саласындаы задарды бзылуына кiнлi адамдарды кiмшiлiк немесе ылмысты жауапа тарту туралы материалдарды жiберуге;

10) атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттарды шыарылуына жне оан зиянды физикалы сер етуге рсаттарды олданылуын ш айа дейiнгi мерзiмге тотата труа, егер мндай рсаттарды талаптары саталмаса, тиiстi ыты рсiмдi олдана отырып, оларды кшiн жоюа, бл жадайда рсат иесiне алдаы уаытта оны кшi жойылатыны туралы алдын ала хабарланады;

11) азастан Республикасыны атмосфералы ауаны орау саласындаы задарын бзу салдарынан келтiрiлген зиян млшерiн анытауа (анытауа атысуа) жне соны негiзiнде кiнлi тлалардан осы зиянды з еркiмен теудi талап етуге не сота талап оюа;

12) траты жне жылжымалы кздер, оны iшiнде клiк ралдары жзеге асыратын атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттарды шыарылуын лшеу iсiн жргiзуге;

13) тиiстi аржы-кредит йымдарына экологиялы талаптарды бзып немесе экологиялы сараптаманы о орытындысынсыз жзеге асырылатын шаруашылы жне зге де ызмет объектiлерiн салу мен пайдалануды аржыландыруды тотату туралы нсамалар енгiзуге;

14) атмосфералы ауаны орау саласындаы ндiрiстiк баылау нормалары мен ережелерiнi саталуын тексеруге;

15) азастан Республикасыны атмосфералы ауаны орау саласындаы задарыны бзылуын жою туралы жеке жне зады тлалар шiн мiндеттi нсамалар шыаруа ыы бар.

азастан Республикасыны оршаан ортаны орау саласындаы орталы атарушы органыны мемлекеттiк инспекторларыны міндеттері:

1) азастан Республикасыны атмосфералы ауаны орау саласындаы задарында белгiленген зiрлiк дегейiнде болуа;

2) ызметiн азастан Республикасыны задарына сйкес жзеге асыруа;

3) тиiстi аумата атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттарды шыаруды белгiленген нормативтерiнi, сондай-а атмосфералы ауаа зиянды (ластаушы) заттарды шыаруа жне оан зиянды физикалы сер етуге рсаттарда кзделген баса да талаптарды саталуын баылауды жзеге асыруа;

4) мемлекеттiк экологиялы сараптама орытындыларыны орындалуын баылауды амтамасыз етуге;

5) атмосфералы ауаны орау саласындаы баылауды жзеге асыру кезiнде азаматтармен жне оамды табиат орау йымдарымен зара iс-имыл жасауа;

6) оршаан табии ортаа атмосфералы ауаны ластау арылы келтiрiлген зиянды теудi млшерiн негiздеуге;

7) мемлекеттiк органдара атмосфералы ауаны орау саласындаы задарды бзу фактiлерi туралы з зыретi шегiнде хабарлап отыруа;

8) атмосфералы ауаны орау саласындаы задарды бзыландыы туралы материалдарды дайындауа жне ы орау органдарына жiберуге;

9) атмосфералы ауаны орау жнiндегi iс-шараларды зiрлеу кезiнде йымдара жрдем крсетуге;

10) йымдара азастан Республикасыны оршаан ортаны орау саласындаы орталы атарушы орган тiзбесiн белгiлейтiн нормативтердi зiрлеу жнiнде жаттама беруге мiндеттi.

Атмосфераа парниктік газдарды жне озонды бзатын заттар шыарындыларыны кздері бар зады тлалар оршаан ортаны орау саласындаы укілетті орган белгілеген тртіппен парниктік газдарды жне озонды бзатын заттарды шыарындыларына жыл сайыны тгендеу жргізу жолымен ндірістік баылауды жзеге асырады.

Экологиялы ызметтерді йымдастыру туралы жне парниктік газдар мен озонды бзатын заттара ндірістік баылау жргізуге жауапты тлалар туралы мліметтер, сондай-а парниктік газдарды жне озон бзатын заттарды тгендеу нтижелері оршаан ортаны орау саласындаы укілетті органа табыс етіледі.

зін-зі баылау сратары: