Атмосфералы ауаны ыты реттеу негіздері

Атмосфералы ауаны баылау

Атмосфералы ауаны реттеу жне орау

Таырып 14. Ерекше оралатын табии объектілерді ыты режимі

Мемлекеттік табии-оры орыны тсінігі. «Ерекше оралатын табии ауматар туралы» азастан Республикасыны заы жне осы саладаы баса да задар.

Мемлекеттік органдарыны ерекше оралатын табии ауматар саласындаы зыреті. Ерекше оралатын табии ауматарды йымдастыру.

Ерекше оралатын табии ауматарды трлері мен санаттары.

1. Биологиялы ресурстар - экологиялы жйелердi адамзат шiн наты немесе ытимал пайдасы немесе ндылыы бар генетикалы ресурстары, организмдерi немесе оларды блiктерi, таралымдары немесе кез-келген баса биотикалы рамдас блiктерi.

Ерекше оралатын табии аума - ерекше орау режимi белгiленген мемлекеттiк табии-оры орыны табии кешендерi мен объектiлерi бар жер, су объектiлерi жне оларды стiндегi уе кеiстiгiнi учаскелерi.

Ерекше оралатын табии ауматар жйесi - здерiндегi барлы географиялы айматарды табии кешендердi репрезентативтiк кiлдiгiн амтамасыз ететiн санаттары мен трлерi саналуан ерекше оралатын табии ауматарды жиынтыы.

Мемлекеттiк табии-оры оры - табии эталондар, уникумдар мен реликтер, генетикалы резерв, ылыми зерттеулер, оу-аарту, бiлiм беру, туризм жне рекреация нысанасы ретiнде ерекше экологиялы, ылыми, тарихи-мдени жне рекреациялы ндылыы бар мемлекеттiк орауа алынан оршаан ортаны орау объектiлерiнi жиынтыы.

Мемлекеттiк табии-оры орыны объектiлерi - ерекше экологиялы, ылыми, тарихи-мдени жне рекреациялы маызы бар геологиялы, гидрогеологиялы, гидрологиялы, зоологиялы, ботаникалы жне ландшафты объектiлер мен оларды кешендерi, жануарлар мен сiмдiктердi жекелеген трлерi (таралымдары) (соны iшiнде азастан Республикасыны ызыл кiтабына енгiзiлген жануарлар мен сiмдiктердi сирек кездесетiн жне жойылып кету аупi бар трлерi).

Мемлекеттiк табии оры - табиат орау жне ылыми мекеме мртебесi бар ерекше оралатын табии аума, оны ызметiнi масаты зiнi аумаындаы табии процестер мен былыстарды табии барысын, сiмдiктер мен жануарлар дниесi объектiлерiн, сiмдiктер мен жануарларды жекелеген трлерi мен ауымдастытарын, деттегi жне бiрегей экологиялы жйелердi сатау мен зерделеу жне оларды алпына келтiру болып табылады.

Мемлекеттiк табии орытарды негiзгi ызметiне:

1) мемлекеттiк табии оры пен оны кзет аймаыны биологиялы саналуандыын орау жне алпына келтiру режимiн амтамасыз ету;

2) Табиат жылнамасын жргiзудi оса аланда, мемлекеттiк табии-оры орыны экологиялы жйелерiн, объектiлерiн зерделеу жне оларды мониторингi жнiнде ылыми зерттеулер йымдастыру жне жргiзу;

3) экологиялы-аартушылы ызметтi жргiзу;

4) мемлекеттiк табии орыты экологиялы жйелерiне зиянды сер етуi ммкiн шаруашылы жне зге объектiлердi орналастыру жобалары мен схемалар мемлекеттiк экологиялы сараптамасына атысу;

5) мемлекеттiк табии оры пен оны кзет аймаыны аумаын экологиялы-аартушылы, ылыми жне шектеулi туристiк масаттарда пайдалануды реттеу жатады.

Мемлекеттiк табии орыты бкiл аумаында орыты кзет режимi белгiленедi, ол бойынша:

1) ауматы гидрологиялы режимiн згертетiн iс-рекеттерге;

2) мемлекеттiк табии орыты жмыс iстеуiмен байланысты емес й-жайлар (рылыстар жне имараттар), жолдар, бырлар, электр желiлерiн жне баса да коммуникациялар мен объектiлер салуа;

3) геологиялы-барлау жмыстарына жне пайдалы азбалар ндiруге;

4) топыра абатын блдiруге, минералдар шыымын бзуа жне тау жыныстарын жалааштауа;

5) санитарлы масатта ааш кесудi жне ктiм жасау масатында ааш кесудi оса аланда, орман пайдалануды барлы трлерiне, таамды, дрi-дрмектiк жне техникалы сiмдiктер, глдер, тымдар дайындауа, шп шабуа, мал жаюа жне сiмдiктер абатыны бзылуына кеп соатын сiмдiктер дниесiн пайдалануды баса да трлерiне;

6) мемлекеттiк табии орыты кзет аймаында тратын жергiлiктi халыты мтажы шiн арнайы блiнген учаскелерде укiлеттi орган белгiлеген тртiппен рсат етiлетiн, уесойлы балы аулауды оспаанда, а аулау мен балы аулауа;

7) жануарларды аулауа жне жойып жiберуге, оларды мекендеу ортасы мен жадайларын бзуа;

8) жануарлар мен сiмдiктердi жаа трлерiн жерсiндiруге, жануарларды жекелеген трлерi санын жерлердi табии сыйымдылыы бойынша жол берiлетiн млшерден арты кбейтуге;

9) мемлекеттiк табии орыты коллекцияларын алыптастыруды оспаанда, коллекциялы материалдар жинауа;

10) зиянкестерге, сiмдiктер мен жануарларды ауруларына арсы, сондай-а жануарлар санын реттеу шiн химиялы жне биологиялы крес дiстерiн олдануа;

1) й жануарларын айдап туге;

12) оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi мемлекеттiк органмен келiсiм бойынша укiлеттi орган белгiлеген нормадан асып тсетiн жасанды жолмен жасалатын у-шуа жне зге де дыбысты серлерге;

13) егер ызмет оралатын ландшафтарды табии крiнiсiн згертуге немесе экологиялы жйелердi орнытылыын бзуа кеп соуы ммкiн болса, не ерекше нды табии ресурстарды сатауа жне молытыруа атер тндiрсе, оан тыйым салынады.

Мемлекеттiк табии орытарды аумаында орман жне дала рттерiнi алдын алу жне сндiру жнiнде жердегi жне авиациялы жмыстарды жргiзуге жол берiледi.

Мемлекеттiк табии орытарда ылыми ызмет мемлекеттiк табии-оры орыны табии кешендерi мен объектiлерiн зерттеу жнiнде траты жйелi трдегi байаулар, Табиат жылнамасын жргiзудi оса аланда, табии процестердi мониторингiн йымдастыру, сондай-а биологиялы саналуандыты сатауды жне мемлекеттiк табии-оры орыны экологиялы жйелерi мен объектiлерiн алпына келтiрудi ылыми негiздерi мен дiстерiн зiрлеу жолымен жзеге асырылады.

Мемлекеттiк табии орытарды экологиялы-аартушылы ызметi:

1) орытарды биологиялы саналуандыты сатау функцияларын орындауыны ажеттi шарты ретiнде оры iсi идеяларын халыты алы топтарыны олдауын амтамасыз ету;

2) экологиялы мдениеттi алыптастыру мен дамыту масаттарында жзеге асырылады.

Мемлекеттiк табии орытарда экологиялы-аартушылы шараларын жргiзу шiн мражайлар, экспозициялар, крсетiлiм жасау учаскелерi жне баса да объектiлер рылуы ммкiн.

М емлекеттiк табии орытарды кзет айматарында:

1) жаа елдi мекендер руа жне бар елдi мекендердi кеейтуге;

2) мемлекеттiк табии орыты экологиялы жйелерiне зиянды сер ететiн объектiлердi орналастыруа, жобалауа, салуа жне пайдалануа, жаа технологиялар енгiзуге;

3) жануарлар мен сiмдiктер дниесi шiн зрлi улы химикаттар, тыайтыштар мен гербицидтер олданылатын ауыл шаруашылыы мен орман шаруашылыыны интенсивтi нысандарын енгiзуге;

4) атмосфераа жне ашы су кздерi мен рельефке ластаушы заттар шыаруа жне сарынды суларды тгуге, алдытарды орналастыруа;

5) пайдалы азбалар ндiруге;

6) уесойлы (спортты) жне ксiпшілік а аулауа;

7) радиоактивтi материалдар мен нерксiп алдытарын кмуге;

8) мемлекеттiк табии орыты экологиялы жйелерiнi гидрологиялы режимiн згертетiн ызметке (бгеттер, дамбалар, гидротехникалы рылыстар жне табии су аынын тотатуа немесе азайтуа кеп соатын баса да объектiлер салуа);

9) жабайы жануарлар мен жабайы сiмдiктердi бтен трлерiн жерсiндiруге;

10) мемлекеттiк табии орыты экологиялы жйелерiне зиянды сер ететiн баса да ызметке тыйым салынады.

Мемлекеттiк табии орытарды кзет айматарыны аумаында орыты экологиялы жйелерiнi жай-кйiне терiс сер етпейтiн шаруашылы ызметтi мынадай ртрлi нысандары жзеге асырылуы ммкін:

1) орман шаруашылыы ызметi;

2) мал жайылымы жне шп шабуды оса аланда, дстрлi жер пайдалану, сондай-а биологиялы саналуандыты за мерзiмдi сатау мен оны берiктiгiн амтамасыз ету шеберiндегi зге де ызмет;

3) туристiк жне рекреациялы ызмет;

4) минералды суларды, жер астыны жылы суларын жне климатты ресурстарды пайдалану;

5) ксiпшілік жне уесойлы (спортты) балы аулау;

6) орман жне дала рттерiн сндiру жнiнде жердегi жне авиациялы жмыстарды жргiзу;

7 ) блiнген жерлердi рекультивациялау;

8) орман жне зге де сiмдiк ауымдастытарын алпына келтiру;

9) жабайы жануарларды мекендеу ортасы мен санын алпына келтiру;

10) жер учаскелерiн туристер болатын жерлердi жайластыру, сiмдiктер мен жануарларды эндемикалы, сирек кездесетiн жне рып бара жатан трлерiн жасанды жолмен кбейту, сiру, ндiру шiн питомниктер салу, мемлекеттiк табии оры ызметкерлерiнi труы шiн ызметтiк й-жайлар (кордондар) салу, олара ызмет бабындаы жер лестерiн беру шiн пайдалану.

Ерекше оралатын табии ауматар туралы. азастан Республикасы Президентіні 2006 жылы 7 шілдедегі N 175 Заыменерекше экологиялы, ылыми, тарихи-мдени жне рекреациялы ндылыы бар, сондай-а лтты, iрлiк жне дниежзiлiк экологиялы желiнi рамдас блiгi болып табылатын ерекше оралатын табии ауматар мен мемлекеттiк табии-оры орыны объектiлерiн ру, кеейту, орау, алпына келтiру, орныты пайдалану жне басару жнiндегi оамды атынастар реттеледі. За рамы жаынан 18-тараудан жне 85-баптан трады.

Ерекше оралатын табии ауматар мен мемлекеттiк табии-оры орыны объектiлерi саласындаы азастан Республикасыны занамасы азастан Республикасыны Конституциясына негiзделедi, осы Занан жне азастан Республикасыны зге де нормативтiк ыты актiлерiнен трады.

Ерекше оралатын табии ауматарды жер ойнауын, суларын, ормандарын жне зге табии ресурстарын пайдалану жне орау жнiндегi атынастар осы Замен реттелмеген блiгiнде азастан Республикасыны арнаулы задарымен реттеледi.

Ерекше оралатын табии ауматар саласындаы млiктiк атынастар, егер осы Зада згеше кзделмесе, азастан Республикасыны азаматты занамасымен реттеледi.

Ерекше оралатын табии ауматар саласындаы негiзгi принциптер:

1) биологиялы саналуандыты, бiрегей жне типтiк ландшафтарды сатау мен алпына келтiрудi амтамасыз ететiн экологиялы желiнi базалы рамдас блiгi ретiнде ерекше оралатын табии ауматар жйесiн дамыту;

2) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы мемлекеттiк реттеу мен баылау;

3) мемлекеттiк табии-оры оры мен табии экологиялы жйелердi сатау;

4) ерекше оралатын табии ауматарды ылымды, мдениеттi, оу-аартуды, бiлiм берудi, туризмдi дамыту масаттарында пайдалану;

5) ерекше оралатын табии ауматарды пайдалануды аылы болуы;

6) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы азастан Республикасыны занамасын бзаны шiн жауаптылы;

7) жеке жне зады тлаларды ерекше оралатын табии ауматар саласындаы мiндеттердi шешуге атысуы;

8) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы апаратты олжетiмдiлiгi;

9) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы халыаралы ынтыматасты болып табылады.

Табии кешендер, оны iшiнде ерекше оралатын табии ауматарды жерлерi, сондай-а осы жерлерде жне баса санаттардаы жерлерде орналасан мемлекеттiк табии-оры орыны объектiлерi ерекше оралатын табии ауматар саласындаы атынастарды объектiлерi болып табылады.

Жеке жне зады тлалар, сондай-а мемлекеттiк органдар азастан Республикасыны задарында белгiленген здерiнi зыретiне сйкес ерекше оралатын табии ауматар саласындаы атынастарды субъектiлерi болып табылады.

Ерекше оралатын табии ауматар саласындаы мемлекеттiк басаруды азастан Республикасыны кiметi, укiлеттi орган, арауында ерекше оралатын табии ауматар бар орталы атарушы органдар жне Замен жне азастан Республикасыны зге де занамалы актiлерiмен айындалан здерiнi зыретi шегiнде облыстарды (республикалы маызы бар аланы, астананы) кiлдi жне атарушы органдары жзеге асырады.

азастан Республикасы кiметiнi зыретi:

1) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы мемлекеттiк саясатты негiзгi баыттарын зiрлеу;

2) республикалы маызы бар ерекше оралатын табии ауматар мен мемлекеттiк табии-оры орыны объектiлерiн иелену, пайдалану жне иелiк ету ыы;

3) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы укiлеттi органды айындау;

4) республикалы маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды руа жне кеейтуге байланысты жадайларда барлы санаттаы жерлерден жер учаскелерiн беру жне алып ою, соны iшiнде сатып алу арылы беру жне алып ою;

5) республикалы маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды ру жне кеейту;

6) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы халыаралы ынтыматасты жатады.

Укiлеттi органны зыретi:

1) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы мемлекеттiк органдарды ызметiн йлестiру;

2) ерекше оралатын табии ауматар саласындаы мемлекеттiк саясатты iске асыру;

3) республикалы маызы бар мемлекеттiк табии-оры оры объектiлерiнi тiзбесiн азастан Республикасыны кiметiне бекiтуге енгiзу;

4) республикалы маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды ру жне кеейту жнiнде сыныстар енгiзу;

5) ерекше оралатын табии ауматар саласында нормативтiк ыты актiлердi зiрлеу жне бекiту т.б.

арауында ерекше оралатын табии ауматар бар орталы атарушы органдарды зыретi:

1) мемлекеттiк табии-оры оры объектiлерiнi тiзбесi, ерекше оралатын табии ауматар жйесi мен экологиялы желiлердi дамыту бадарламалары бойынша сыныстар зiрлейдi жне оларды укiлеттi органа табыс етедi;

2) ерекше оралатын табии ауматар ру жне здерiнi арауындаы осындай ауматарды кеейту жнiндегi жаратылыстану-ылыми жне техникалы-экономикалы негiздемелердi, мемлекеттiк экологиялы сараптама жргiзудi амтамасыз етiп жне осы негiздемелердi кейiннен укiлеттi органны бекiтуiне енгiзе отырып азастан Республикасыны занамасында белгiленген тртiппен зiрлеудi йымдастырады;

3) укiлеттi органмен келiсе отырып, здерiнi арауындаы ерекше оралатын табии ауматарды паспорттарын бекiтедi, паспорттарды укiлеттi органда тiркелуiн жзеге асырады;

4) ерекше оралатын табии ауматарды басару жоспарларын зiрлеудi йымдастырады жне оларды укiлеттi органмен келiсе отырып бекiтедi;

5) здерiнi арауындаы ерекше оралатын табии ауматара басшылыты жзеге асырады, оларды кзетудi, орауды жне алпына келтiрудi, сондай-а ылыми зерттеулер жргiзудi амтамасыз етедi;

6) ерекше оралатын табии ауматарды мемлекеттiк кадастрын жргiзуге атысады;

7) ерекше оралатын табии ауматар мен здерiнi арауындаы мемлекеттiк табии-оры оры объектiлерiнi жай-кйiне, кзетiлуiне, оралуына жне пайдаланылуына мемлекеттiк баылауды жзеге асырады.

Облыстарды (республикалы маызы бар аланы, астананы) кiлдi органдары з зыретi шегiнде:

1) жергiлiктi маызы бар ерекше оралатын табии ауматар руа жне оларды жмыс iстеуiне жмсалатын шыыстарды жергiлiктi бюджеттер рамында бекiтедi;

2) здерiнi арауындаы жергiлiктi маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды жай-кйi мен оларды ызметi туралы, соны iшiнде мемлекеттiк табии-оры оры объектiлерiн сатау мселелерi бойынша атарушы органдар басшыларыны есептерiн тыдайды.

Облыстарды (республикалы маызы бар аланы, астананы) атарушы органдары з зыретi шегiнде:

1) республикалы маызы бар мемлекеттiк табии-оры оры объектiлерiнi тiзбесi, ерекше оралатын табии ауматар мен экологиялы желiлер жйесiн дамыту бадарламасы, республикалы жне жергiлiктi маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды ру жне кеейту жнiндегi сыныстарды укiлеттi органа енгiзедi;

2) жергiлiктi маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды ру жне кеейту жнiндегi жаратылыстану-ылыми жне техникалы-экономикалы негiздемелерiн зiрлеудi йымдастырады жне олара мемлекеттiк экологиялы сараптама жргiзудi амтамасыз етедi;

3) укiлеттi органмен келiсе отырып, жергiлiктi маызы бар мемлекеттiк табии-оры оры объектiлерiнi тiзбесiн, жергiлiктi маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды ру жне кеейту жнiндегi жаратылыстану-ылыми жне техникалы-экономикалы негiздемелердi бекiтедi;

4) укiлеттi органмен келiсе отырып, жергiлiктi маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды ру жне кеейту жнiнде шешiмдер абылдайды;

5) мемлекеттiк экологиялы сараптаманы о орытындысы болан жадайда укiлеттi органмен келiсе отырып, жергiлiктi маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды функционалды айматара блудi тзету жобаларын бекiтедi;

6) укiлеттi органмен келiсе отырып, здерiнi арауындаы ерекше оралатын табии ауматарды басару жоспарларын зiрлейдi жне бекiтедi, оларды кзетудi, орауды жне алпына келтiрудi, сондай-а ылыми зерттеулер жргiзудi амтамасыз етедi;

7) зады тла мртебесi бар жергiлiктi маызы бар ерекше оралатын табии ауматар крсететiн ызметтер шiн тарифтер млшерiн бекiтедi т.б.

Ерекше оралатын табии ауматар саласындаы мемлекеттiк баылау жеке жне зады тлаларды, сондай-а мемлекеттiк органдарды ерекше оралатын табии ауматар саласындаы азастан Республикасыны занамасын сатауын амтамасыз етуге баытталан.

Мемлекеттiк табии-оры орыны объектiлерiн кзету, орау, молытыру жне пайдалану саласындаы экологиялы талаптарды саталуына мемлекеттiк баылауды оршаан ортаны орау саласындаы укiлеттi мемлекеттiк орган жзеге асырады.

Ерекше оралатын табии ауматы ру немесе кеейту туралы шешiм экологиялы сараптаманы о орытындысы болан жадайда жаратылыстану-ылыми жне техникалы-экономикалы негiздемелердi негiзiнде абылданады.

Ерекше оралатын табии ауматы руды немесе кеейтудi жаратылыстану-ылыми жне техникалы-экономикалы негiздемелерiнi жобаларын зiрлеудi укiлеттi орган белгiлеген тртiппен мамандандырылан ылыми (ылыми-зерттеу) жне жобалау (жобалау-iздестiру) йымдары екi кезеде жргiзедi.

Бiрiншi кезеде ерекше оралатын табии ауматы ру немесе кеейту жнiндегi жаратылыстану-ылыми негiздемесi (бдан рi - жаратылыстану-ылыми негiздеме) зiрленедi, онда:

1) зерттелiп отыран ауматы табии кешендерiнi жне онда орналасан мемлекеттiк табии-оры оры объектiлерiнi бiрегейлiгi, маыздылыы жне репрезентативтiлiгi;

2) зерттелiп отыран ауматаы леуметтiк-экономикалы жадайларды жай-кйiн баалау;

3) зерттелiп отыран ауматы мемлекеттiк табии-оры орыны экологиялы жйелерi мен объектiлерiнi жай-кйi, оларды сатау жнiндегi туекелдер, ауiптер жне оларды кзету, орау, алпына келтiру жне пайдалану жнiндегi шаралар;

4) ерекше оралатын табии ауматы сынылатын санаты мен трі;

5) сынылатын шекарасы, ауданы, сондай-а функционалды айматары жне оларды оралу режимiнi трлерi жне пайдалану айындалады.
Екiншi кезеде укiлеттi орган бекiткен немесе онымен келiсiлген жаратылыстану-ылыми негiздеменi негiзiнде ерекше оралатын табии ауматы ру немесе кеейту жнiндегi техникалы-экономикалы негiздеме (бдан рi - техникалы-экономикалы негiздеме) зiрленедi, ол:

1) ерекше оралатын табии ауматы шекарасы, координаттары сипатталан жерлердi блудi жерге орналастыру жобасын, меншiк иелерi мен жер пайдаланушыларды ерекше оралатын табии ауматы рамына алып ойылатын (сатып алынатын) жер учаскелерiнi санаттары мен аудандарын, меншiк иелерi мен жер пайдаланушыларды жер учаскелерiн алып оймай оларды ерекше оралатын табии ауматы рамына осылатын санаттары мен аудандарын, сондай-а кзет аймаыны шекарасы мен аудандарын;

2) меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн сатып алуа жне (немесе) оларды алу жнiндегi залалдарды жабуа, оралу айматарында шаруашылы ызметтi шектеуге байланысты, сондай-а жердi алып оймай, ерекше оралатын табии ауматар ран жадайларда жмсалатын шыындарды;

3) инфрарылым руа жне ерекше оралатын табии ауматы ктiп стауа, мемлекеттiк табии-оры оры объектiлерiн кзету, орау жне алпына келтiру жнiндегi iс-шараларды орындауа жмсалатын шыындарды;

4) ауматы белгiленген функционалды айматара блудi, оралу режимiнi трлерi мен рекреациялы жктемелер нормаларын айындай отырып, осы айматар шегiнде табии кешендердi реттелмелi туристiк, рекреациялы жне шектеулi шаруашылы масаттарда пайдалану шарттарын;

5) экологиялы туризмдi дамытуды ескере отырып, ерекше оралатын табии ауматы жоспарлау жобасын жне оны инфрарылымын (инфрарылымды дамытуды бас жоспарын), туристiк сопатарды, арап кру аладарын, демалу алаайларын, клiкке арналан тратарды, кемпингтердi, шатырлы лагерьлердi, она йлердi, мотельдердi, туристiк базаларды, оамды таматандыру, сауда жне баса да мдени-трмысты масаттаы объектiлердi, бырларды, электр жне байланыс желiлерiн, жолдарды амтиды.

Техникалы-экономикалы негiздеме жер учаскелерiнi меншiк иелерiмен жне жер пайдаланушылармен, облыстарды (республикалы маызы бар аланы, астананы) атарушы органдарымен, жер ресурстарын басару жнiндегi орталы укiлеттi органны ауматы органдарымен келiсiледi жне Зада белгiленген тртiппен бекiтiледi.