Жер ыыны пні, жйесі, аидалары

3.Дрісті ысаша мазмны:

Экология терминін ылыма 1866 жылы неміс биологы Эрнст Геккель (1834—1919) енгізген. Экалогия тірі организмдер мен коршаан ортаны тыыз байланыста, арым-атынаста тіршілік етуі жайындаы ілім. оршаган орта — табии объектілерді, зара арым-атынастаы атмосфералы ауаны, жерді озон абатын, суды, топыраты, жер ойнауын, жануарлар мен сімдіктер дниесін, сондай-а климатты оса аланда жиын-тыы. Экологиялы мселелерді шиеленісуіне байланысты адамзат тарапынан оршаан ортаны орауды, яни экология-лы кауіпсіздікті сатауды талап етеді. Экалогиялы ауіпсіздік дегеніміз жеке адамны, оамны мірлік маызды мудделері мен ытарын оршаан ортаа антропогендік жне табии ыпал ету нтижесінде туындайтын атерден оралуыны жай-кйі. Ал оршаган ортаны оргау — табиат пен адамны озара йлесімді іс-имылына, оршаан ортаны сапасын жасартуа, табии ресурстарды тымды пайдалану мен молытыруа баыт-талан мемлекеттік жне оамдык шаралар жйесі. оршаан ортаны тазалыыны тмендеуіне оны ластануы сер етеді. оршаган ортаны ластауы — коршаан ортаа ытимал кауіпті химиялык жне биологиялык затгарды, радиоактивті материал-дарды, діріс пен ттыну калдытарыны тсуі, сондай-ак оршаан ортаа шуды, тербелісті, магнитті рістерді жне зге де зиянды физикалы ыпалдарды сері. Сондытан адам-заттан табиатты барынша тиімді, сапалы, немділікпен пайда-лану талап етіледі. Ал табигатты пайдалану дегеніміз адамнын шаруашылы жне озге де ызметінде табии ресурстарды пай-далануы. Табиги ресурстар бл оамны материалды, мдени жне баса ажеттерін анааттандыру шін коршаан ортанын шаруашылы жне езге ызмет процесінде пайдаланылатын рамдас бліктері.

Экологиялы кыкты нысаны (объектісі) оам мен таби-атты зара байланысы барысында туындайтын оамдык аты-настар. Экологиялык ытын окытатын пні: 1) оршаан та-бии ортаны орау; 2) табиат байлытарын тиімді пайдалану; 3) жеке, занды тлаларды жне мемлекетті экологиялык ытары мен мдделерін корау барысындаы туындайтын атынастарды оытады.

Экологиялык кыкты дістер дегеніміз нагы бір міндетті орындауа баынылан шындыты, болмысты, практикалык жне теориялык жаынан игеруді амал-айлаларыны жиын-тыы. детте ыты нормаларды орындалуы шін адамдар-ды мінез-лыына сер етуді кімшілік-щыты жне аза-матты-уыты дістері олданылады. Аталан дістер эко-логиялы ы саласында да пайдаланылады.

кімшілік-уыты дістер ыты атынастарды субъектілеріні те емес, билік етушілер мен оан баынушы-лар атынасынан туындайды (басты, директор жне баыныш-тылар, полиция жне кык бзушы).

Азаматты-уыты діс ыты атынасты субъекті-леріні за алдында езара тендігіне негізделген (экологиялык ык бзаны шін жеке жне занды тлаларды те жауап-тылыы). Сонымен бірге императивтіжне диспозитивтідістер олданылады. Императивті экологиялы ьікты катынастар-дын субъектілеріні кзыретін белгілегенде олара алдын ала крсету, жазу, тыйым салу нормалары олданылады. Диспози-тивтік діс ол экологиялы кыкты атынастарды субъекті-лері зара сыныс, санкция, рсат беру сияты амаддарды негізінде рекет жасауы.

Глоссарий (терминдер): экология, оршаан орта, табии ресурстар, экомселелер, жер, жер пайдалану ыы, жерге билік ету ыы, сервитут, кондоминиум жне т.б.

СЖ тапсырмасы:

№1 СЖ: Реферат. Студентті зіндік жмысыны е басты трлеріні бірі реферат жазу. Реферат ы негіздері пні бойынша жазылады жне ол компьютер лгісіндегі 3-4 беттен аспауы керек. Реферат: кіріспе, негізгі, орытынды блімнен трады. Кіріспе блімде таырыпты жан-жатылыын, масатын жне талабын жне таырыпты зерттеуде андай дебиеттерді пайдалананыызды крсетесіз. Негізгі блімде реферат таырыбын ашып: ол ыса рі жеке зерттеуіізді крсетіп, салыстырмалы анализ жасаыз. орытынды блімде з тжырымдамаызды крсетесіз. Сондай а дебиеттер тізімін крсетесіз: 1) нормативтік ыты актілер; 2) негізгі дебиеттер; 3) осымша дебиеттер. Реферат ауызша оралады, белгіленген пайа сйкес бааланады.

Рефератты баалау критерийлері:

23. Таырыпты ылыми жне тжірибелік маыздылыы

24. Зерттеу таырыбы бойынша дебиеттерді тере оып, дрыс талдау жргізіп, оны дрыс жаза білуі

25. ажетті ортындыларды жасалуы

26. Материалдарды жоспара сайкес исынды жне рет-ретімен жазылуы

27. Жмысты деби тілмен дрыс жазылуы жне оны дрыс рсімделуі

Реферат таырыптары: